تعریف :هر گونه رفتار یا کوتاهی در انجام عملی که سلامت جسمی، روانی و رشد کودک را به مخاطره اندازد.
انواع کودک آزاری :
1- جنسی
2- جسمی
3- غفلت
4- عاطفی
کودک آزاری جنسی
تعریف : هر گونه عمل جنسی بین یک بزرگسال و یک کودک با نیت لذت جنسی.
انواع آزار جنسی :
* مالش، لمس یا بوسیدن دستگاه تناسلی کودک
* وادار کردن کودک به لمس دستگاه تناسلی بزرگسال
* هر گونه دخول دهانی، مقعدی یا مهبلی
* کودک را در معرض روابط یا تصاویر جنسی بزرگسالان قرار دادن
* شوخی یا جوک های جنسی با کودک یا در حضور کودک
* هر گونه تجاوز به حریم خصوصی کودک شامل اجبار کودک به برهنه شدن یا مشاهده کودک در حمام یا دستشویی
* اغوا کردن کودک در استفاده از هرزه نگاری (Pornography) و سایت های جنسی اینترنت
* قرار دادن کودک در معرض فیلم ها و مجلات با محتوای جنسی
* استفاده از کودک در تهیه فیلم ها و مجلات هرزه نگاری (Pornography)
* وادار کردن کودکان به فحشاء
کودک آزاری جسمی
تعریف : هرگونه آسیب جسمی غیر تصادفی حتی اگر عامل این آسیب مراقبت کننده از کودک بوده و قصد آسیب رسانی به کودک را نداشته باشد.
انواع آزار جسمی :
* کتک زدن، شلاق یا تازیانه زدن، مشت زدن، سیلی زدن
* هل دادن، تکان دادن، لگد زدن یا پرت کردن
* نیشگون گرفتن، خفه کردن گاز گرفتن، مو کشیدن
* سوزاندن با اشیاء داغ، آب جوش و یا با سیگار
غفلت
تعریف : فراهم نکردن نیازهای اولیه کودک
انواع غفلت :
1- جسمانی
2- تحصیلی
3- عاطفی
غفلت جسمانی
تعریف : فراهم نکردن نیازهای جسمانی کودک
انواع غفلت جسمانی :
* تغذیه و منزل نامناسب، لباس نامناسب با فصل یا سن
* نداشتن نظارت
* اخراج از منزل یا نپذیرفتن مجدد کودکی که فرار کرده است
* بی توجهی یا تاخیر در مراقبتهای پزشکی
غفلت تحصیلی
* بی توجهی به ثبت نام کودک در مدرسه یا عدم فراهم کردن امکانات ویژه آموزشی
* بی توجهی به غیبت های بیش از اندازه کودک از مدرسه
غفلت عاطفی
تعریف : کمبود حمایت عاطفی و ابراز عشق
انواع غفلت عاطفی :
* بی توجهی به نیازهای عاطفی کودک، مانند نیاز به محبت
* فراهم نکردن و بی توجهی به مراقبت های روانشاسانه لازم
* اعمال خشونتهای خانگی در حضور کودک از جمله همسر آزاری
* استفاده از الکل و مواد مخدر در حضور کودک یا اجازه به کودک در استفاده از مواد مخدر یا الکل.
کودک آزاری عاطفی
تعریف : هر گونه نگرش یا رفتار که سلامت روانی یا رشد اجتماعی کودک را به مخاطره اندازد.
انواع آزار عاطفی :
* غفلت ، بی توجهی یا طرد کردن کودک
* کمبود محبت جسمانی مثل در آغوش گرفتن
* داد و فریاد کردن
* تهدید یا ترساندن کودک
* مقایسه با سایرین
* تحقیر کودک و او را "بد" یا "به درد نخور" خواندن
* سرزنش و وجه المصالحه قرار دادن کودک
* عدم تشویق و تقویت مثبت کودک یا نگفتن "دوستت دارم"
* زندانی کردن یا بستن کودک
به چه رفتارهایی کودک آزاری می گوییم؟
کودکان به علت ویژگیهایی که از نظر سنی دارند بسیار آسیب پذیر هستند و نیاز به حمایت و مراقبت ما دارند. اما گاهی بزرگسالان به دلایل مختلف به جای حمایت و مواظبت از کودکان آنان را مورد آزار قرار می دهند.
کودک آزاری شامل رفتارهایی است که توسط افراد دیگر خصوصاً بزرگسالان نسبت به کودکان انجام می گیرد و به نوعی به سلامت جسمی و روانی کودکان آسیب می رساند. رفتارهایی که بصورت تصادفی انجام می شوند کودک آزاری به حساب نمی آیند مانند اینکه کودکی به علت تصادف با اتومبیل دچار نقص جسمی شود.
کودک آزاری چگونه صورت می گیرد؟
کودکان بصورتهای مختلف مورد آزار قرار می گیرند:
1) کودک آزاری جسمی
یعنی رفتارهایی که به جسم کودک صدمه میزند مانند کتک زدن، سوزاندن، مجروح کردن، شکستن و ...
2) کودک آزاری روانی
شامل رفتارهایی است که به سلامت روانی کودک آسیب می رساند مانند توهین کردن، ترساندن، تحقیر کردم، تبعیض و ...
3) بی توجهی و غفلت
یعنی توجه نکردن به نیازهای اساسی کودکان مانند تغذیه، بهداشت، پوشاک، آموزش و ... در حدی که به سلامت جسمی و روانی آنان آسیب برسد.
4) سوء استفاده
یعنی استفاده از کودکان در ارتباط با مواد مخدر، واداشتن آنها به مارهای دشوار، سوء استفاده جنسی به صورتهای مختلف و ...
چرا کودکان مورد آزار قرار می گیرند؟
1) ناآگاهی والدین: گاهی والدین یا افراد دیگر که به کودکان آزار می رسانند، نمی دانند که رفتار آنها کودک آزاری است، مانند کسانی که کودکان را تنبیه بدنی می کنند، مورد تحقیر و توهین قرار می دهند، به نیازهای اساسی آنها توجهی ندارند و این رفتارها را عادی و معمولی می دانند.
2) مشکلات اقتصادی: فقر سبب می شود که کودکان از دسترسی به نیازهای اساسی خود مانند آموزش، بهداشت، تغذیه و ... محروم شوند و یا والدین به علت فشارهای مالی با رفتارهایی مانند پرخاشگری، خشونت، بی توجهی و ... کودکان را مورد آزار قرار دهند.
3) اعتیاد: اعتیاد به علت خصوصیاتی که در افراد ایجاد می کند مانند پرخاشگری، بی مسئولیتی، کاهش عواطف و ... سبب می شود که کودکان مورد آزار به ویژه از نوع سوء استفاده قرار گیرند.
4) بیماری های روانی: در صورتیکه والدین به بیماریهای روانی مبتلا باشند، با رفتارهایی مانند تندخویی، خشونت، ناسازگاری، بی توجهی و ... که ناشی از بیماری روانی آنهاست، سبب آزار کودکان می شوند.
5) مشکلات خانوادگی: مشاجرات شدید و طولانی والدین، جمعیت زیاد خانواده، شیوه های تربیتی نامناسب، در برخی موارد وجود ناپدری و نامادری و ... سبب می شود که کودکان مورد آزار قرار گیرند تا حدی که مشکلات خانوادگی یکی از دلالیل کودک آزاری به شمار می رود.
6) مشکلات کودکان: کودکانی که مشکلات نسبتاً پایدار و شدید دارند بیشتر از سایر کودکان مورد آزار قرار می گیرند مانند کودکانی که دچار بیماریهای جسمی مزمن و طولانی مدت یا مشکلات رفتاری از قبیل پرخاشگری، بیقراری بیش فعالی، اضطراب، شب ادراری و ... هستند به علت مشکلاتی که برای بزرگسالان ایجاد می کنند و نیز به سبب ناآگاهی والدین از این مشکلات اغلب مورد آزار جسمی و روانی قرار می گیرند.
7) مشکلات مدرسه: مشکلاتی که در مدرسه برای دانش آموزان ایجاد می شود مانند انتظار بیش از حد، ندیدن تفاوتها، ایجاد اضطراب، ترس و رقابتهای شدید، تبعیض، تنبیه بدنی، تحقیر و توهین و ... سبب آزارهای جسمی و روانی کوکان می شوند.
چگونه می توانیم کودک آزاری را کاهش دهیم؟
1) کودکان را بیشتر و بهتر بشناسیم:
شناخت کودکان و نیازهای آنان سبب می شود که رفتار بهتری با آنها داشته باشیم. برای این کار می توانیم از روش های مختلف مانند خواندن کتابهای مناسب، شرکت در کلاسهای آموزشی، مشورت کردن با افراد آگاه و ...
2) علت کودک آزاری را بشناسیم :
کودک آزاری مانند هر رفتار دیگری علتی دارد، سعی کنیم علت آنرا پیدا کنیم و با برطرف کردن آن، کودک آزاری را کاهش دهیم. ممکن است برخی از مشکلات را نتوانیم از بین ببریم، در آن صورت پذیرفتن آن بهتر از آزار دادن کودکان است.
3) از دیگران کمک بگیریم:
کمک گرفتن و مشورت کردن نشانه هوشیاری و آگاهی است، نه ناتوانی. برای کاهش مشکلات خود می توانیم از مراکز مشاوره حضوری، تلفنی، سازمان های غیر دولتی، افراد آگاه و ... کمک بگیریم.
4) آرامش خود را حفظ کنیم:
زندگی همیشه با مشکلات همراه است، سعی کنیم خشم خود را کنترل کنیم و برای مشکلات چاره جویی نماییم. بسیاری از کودک آزاری ها در شرایطی انجام می گیرد که والدین قادر به کنترل خشم خود نیستند، کنترل خشم آموختنی است و می توانیم با تمرین بر خشم خود غلبه کنیم.
کودک آزاری چه زیان هایی برای کودکان دارد؟
کودکی دوران رشد و شکل گیری شخصیت است. انواع کودک آزاری در این سالهای حساس و مهم، به رشد و سلامت آنان آسیب های جدی می رساند. کودکان آزار دیده در همه جنبه های رشد مانند رشد جسمی، ذهنی، روانی و اجتماعی با مشکلات و نارسایی های فراوانی روبرو خواهند شد. بررسی های انجام شده نشان می دهد بسیاری از کودکانی که در دوران کودکی قربانی آزار و بدرفتاری بوده اند، در بزرگسالی خود به آزار کودکان پرداخته اند و این بزرگترین زیان کودک آزاری است که سبب تداوم آن می شود.
چگونه می توانیم از کودک آزاری پیشیگری کنیم؟
پیشگیری همیشه بهتر، آسانتر و سریع تر از درمان است. برای پیشگیری از کودک آزاری می توانیم از راهکارهای زیر استفاده کنیم:
1) دقت در ازدواج و تشکیل خانواده، خودداری از ازدواج های تحمیلی، ناشناخته، شتابزده و ازدواج در سنین پایین.
2) توجه به تنظیم خانواده و تعداد مناسب فرزندان.
3) افزایش آگاهی خود در زمینه پرورش فرزندان و شیوه های مناسب رفتار با آنان.
4) پذیرش مسئولیت ها و انجام وظایف خود به عنوان پدر، مادر، معلم، سرپرست و ... نسبت به کودکان.
5) آشنایی با حقوق و نیازهای اساسی کودکان.
6) توجه به سلامت جسمی و روانی خود و کاهش فشارهای عصبی و مشکلات رفتاری خود که سبب کودک آزاری می شود.
7) تقویت روحیه کمک گرفتن هنگام برخورد با مشکلات و آشنایی با مراکز حمایتی، مشاوره، امداد در مورد کودکان و خانواده ها.