چگونه دوست‌یابی در مدرسه را به کودکان خود آموزش دهیم؟ (ترویج شادی و نشاط در محیط مدرسه)

مهم‌­ترین روابط اجتماعی کودک روابط او با دوستانش است. هرچند که بسیاری از کودکان پیش دبستانی با دوستانشان غالبا روابط باثباتی ندارند و مشخصه دوستی آنان صرفا هم‌بازی بودن است با این حال، دوست‌یابی کودکان و کناره‌گیر نبودن کودک در رابطه با همسالانش به رشد اجتماعی و عاطفی وی بسیار کمک می‌کند.

براي كودك آسان است كه در محيط خانه پر شور باشد. او با عشق و تاييد والدين خود احاطه شده و احساس امنيت می‌كند. با اين وجود وقتی او بزرگ می‌شود وضعيت فرق می‌كند.

در محيط مدرسه، دوستان همسال و همكلاسی­‌های او براي او اهميت پيدا می‌كنند. بعضی از كودكان به طور ذاتی خجالتی و ساكت هستند. آن‌­ها در اين دوران عقب ‌نشينی می‌كنند و مهم است كه آن‌ها را از خلوت خود بيرون بكشيم و به آن­‌ها كمک كنيم برای جلب احترام ديگران، با همسالان خود ارتباط برقرار كنند.

راه‌­های آموزش دوست‌یابی به کودک

در مقاله‌ی قبل (آیا کودک شما توانایی دوست‌یابی در مدرسه را ندارد؟) به عللی که منجر می شود کودک در دوست‌یابی خود دچار مشکل شود اشاره شد. در این بخش راه های آموزش دوست‌یابی به کودک ارائه می شود.  

با کودک خود تماس چشمی برقرار کنید.

قبل از هر چیز باید با کودک رو در رو و با برقراری تماس چشمی، در رابطه با اینکه چرا دوستی ندارد و علت آن چه می‌­تواند باشد، صحبت کنید، خیلی از اوقات بچه ها جوابی برای این موضوع ندارند و ما نیز انتظار جواب مشخص و واضحی نداریم بلکه پرسیدن این سوال برای دوهدف است اول این که کودک به موضوع فکر کند و دوم ما  تماس چشمی را که اولین بخش ارتباط است را آموزش بدهیم.

به کودک خود تحمل ناکامی را آموزش دهید.

باید به کودک خود یاد بدهید که قرار نیست همه همکلاسی‌­هایش با او دوست شوند ، او را دوست بدارند یا به پیشنهاد دوستی او پاسخ مثبت دهند. در واقع بچه­‌ها باید از سنین قبل از مدرسه مهارت تحمل ناکامی را یاد بگیرند تا در زندگی موفق شوند برای آموزش تحمل ناکامی می توانید مقاله  درمان بد رفتاری کودکان را مطالعه نمایید.

در کلاس ثبت ‌نامش کنید.

می­‌توانید کودک را در کلاس­‌های ورزشی، هنری و ادبی که صرفا رویکردشان آموزش محض نیست نام‌نویسی کنید تا کودک به این وسیله در فضایی بدون فشار به راحتی با اشخاص و دوستان جدیدی آشنا شود. اگر کودکی به طور کلی دارای آستانه تحمل پایین است شرکت در گروه‌­های مختلف و گرفتن مسئولیت می‌تواند تحمل او را بالا ببرد. والدین باید توجه داشته باشند که لازمه سازگاری و ارتباط کودک با دیگران آن است که به کودک آموزش دهیم در زمان زنگ تفریح با گشاده‌رویی به بچه‌­های تنها نزدیک شده و طرح دوستی با آن­‌ها را بریزد. علاوه بر این کودک می‌­تواند با ظرافت به کودکانی نزدیک شود که مشغول بازی‌­های گروهی هستند و به نفرات بیشتری برای بازی خود نیاز دارند.

دوستش را به خانه دعوت کنید.

برای اینکه کاستی­‌های ارتباط فرزندتان آشکار شود از او بخواهید یکی از دوستانش را به بهانه‌ای به منزل دعوت کند و با او مشغول بازی شود. هدف شما از این کار این است که چگونگی ارتباط و رفتارهای فرزندتان را در این موقعیت تحت نظر گرفته و مورد مطالعه قرار دهید. مثلا در همین ارتباط‌ها ممکن است متوجه شوید کود‌کتان خودخواه، ریاست طلب یا نابردبار است یا مشکلات رفتاری از این دست دارد. پس از مشاهده این مشکلات باید از طریق قصه‌گویی، گفت‌وگو یا فیلم‌هایی که دارای محتوای ارتباطی این چنین هستند، در جهت بهبود مشکل ارتباطی‌اش گام بردارید.

به بچه­‌هایی نظیر خودش نزدیک شود.

راه دیگر غلبه بر این مشکل آن است که به کودک یاد دهیم به گروه­‌هایی پیشنهاد دوستی دهد و ملحق شود که از نظر علاقه و ترجیحات با آن­‌ها شباهت دارد. مثلا اگر کودک به نقاشی علاقه‌مند است به آن دسته از بچه­‌هایی ملحق شود که در این زمینه با آن­‌ها شباهت بیشتری دارد. در این صورت او می‌­تواند درباره علایق مشترک خود ساعت‌های بسیاری با دوستان خود گفت‌و‌گو کند و احساس اعتماد به نفس بیشتری کند.

خودتان دست به کار شوید.

یکی از کارهایی که در مقام والدین می­‌توانید انجام دهید این است که از میان کودکان فامیل یا همسایگانی که مورد تایید شما هستند،‌ افرادی را انتخاب کنید و اوقاتی را برای با هم بودن برنامه‌ریزی کنید. به این ترتیب می­‌توانید علاقه یا بی‌­علاقه بودن فرزندتان به دوست‌یابی را از نزدیک تحت نظر بگیرید و متوجه شوید این مشکل تنها در مدرسه است یا به طور کلی فرزندتان مهارت دوست‌یابی ندارد.

زندگی اجتماعی کودکتان را با این موارد آغاز کنید:

• تعدادی داستان درباره دوست پیدا کردن انتخاب کنید و آن­‌ها را برای کودک خود بخوانید، درباره اینکه چگونه شخصیت­‌ها، افراد جدید را ملاقات می‌کنند، بحث کنید و درباره راه‌هایی که کودک شما می‌تواند از بعضی از این ایده‌ها در زندگی خودش استفاده نماید گفتگو کنید.
• آن­‌ها را ترغیب به برداشتن گوشی تلفن کنید. یک مادر به دختر ۷ ساله‌اش یاد داد که مکالمات را با گفتن الو و گفتن نامش آغاز کند. این راه بزرگی برای آشنا شدن با افراد است.
• او در زمین بازی به سرعت به سمت بچه‌ها می‌دود و می‌گوید، سلام اسم من «مهتاب» است و از اینجا به بعد شخصیت خود را نشان می‌دهد.
• فکر نکنید که شما مجبورید کارگردان امور اجتماعی کودکتان باشید و به آن‌­ها یک عبارت پیچیده یا بامزه یاد دهید تا خودشان را معرفی نمایند.
• حتی گفتن عبارت «من عاشق تاب ‌بازی هستم. تو چه طور؟» به کودک دیگری که منتظر نوبتش است، می‌تواند سرآغاز یک دوستی زیبا باشد.
• اگر کودک شما خجالتی است، بگذارید گفتگوها و احوال‌ پرسی‌­های خود را با خواهر و برادر بزرگتر خود انجام دهد.

در جایی که کودکان هستند حضور داشته باشید.

استاد مرکز رشد و مراقبت کودک می‌گوید: اگر کودک شما هنوز در مهد کودک یا پیش دبستانی نیست به یک گروه بازی ملحق شوید. به‌طور مرتب به پارک بروید به کتابخانه محلی یا به یک موزه بروید. قرار ملاقات‌های زیادی بگذارید. با دوستان صمیمی ‌یا احتمالی کودکتان قرار بازی در خانه بگذارید و آن‌­ها را به خانه دعوت کنید. به آن‌­ها وقت بدهید که همدیگر را بهتر بشناسند و تفریح و سرگرمی‌ داشته باشند.

«همه آموزش‌های دنیا موثر واقع نمی‌شود، مگر اینکه کودک شما آن چه را که یاد گرفته واقعاً تمرین کند»

روی مهارت‌های اجتماعی کار کنید.

مطمئن شوید که کودکتان درک می‌کنند که دوستان خوب با هم شریک می­‌شوند و نوبت را رعایت می­‌کنند. به یکدیگر گوش می‌دهند و همدیگر را نمی‌زنند و مسخره نمی‌­کنند. به او توضیح دهید که او هم باید در جستجوی دوستانی باشد که آن‌­ها هم این قوانین را می‌دانند و دنبال می‌کنند.

با روش دوست‌یابی کودکتان هماهنگ باشید.

بعضی از کودکان هیچ مشکلی در نزدیک شدن به بچه‌­های دیگر ندارند در حالی که برای دیگران ممکن است مقداری طول بکشد تا آشنا شوند.

تعدادی از آن­‌ها دوست دارند دوستان زیادی داشته باشند در حالی که کودک شما ممکن است فقط یک دوست داشته باشد تا وقتی که او یک دوست صمیمی ‌دارد و شاد است همه چیز برای او خوب و راحت خواهد بود.

خود را نبازید.

به همدردی با فرزندتان بپردازید ولی سخت نگیرید. یافتن دوست فرآیندی طولانی مدت است و فراز و نشیب زیادی دارد و متأسفانه ناامیدی بخشی از روند دوست‌یابی محسوب می‌­شود. تمام كودكان در رابطه دوستی خود نوعی ناامیدی «طبیعی» را تجربه می‌­كنند. والدین می‌­توانند با گوش دادن و به رسمیت شناختن احساسات كودكان خود به حمایت از آن‌ها بپردازند. در مورد نگرانی­های خود با افرادی مثل آموزگار، دوست یا سایر اعضای خانواده مشورت كنید. شما هرگز نمی‌­خواهید فرزندتان نگران شود و بنابراین برای حل مشكلات خود از افراد خبره كمک بگیرید.

پیشنهادهای جوفراست برای دوست‌یابی

جوفراست(مشاور و متخصص کودکان) در زمینه آموزش دوست‌یابی به کودکان می‌گوید: «کودکان به تدریج از حدود ۴ سالگی متوجه می‌شوند دیگران هم احساس­‌هایی مشابه آن­‌ها دارند. پس با بچه­‌های دیگر با ملایمت بیشتری رفتار می‌کنند و با مشارکت و همراهی بیشتری با آن‌­ها بازی می‌­کنند. اما اگر کودک در تعامل اجتماعی با دیگر همسالان دچار مشکل است و همچنان نمی‌تواند دوست پیدا کند، این موارد را دنبال کنید.»

بازی کنید.

می­‌توانید با کودکتان یک بازی نمایشی ترتیب دهید. به این ترتیب روش­‌های مناسب رفتار با دیگران را به صورت غیرمستقیم به او آموزش می‌دهید. اول از بازی‌های ساده شروع کنید و کم‌کم آن را پیچیده کنید. بازی‌هایی که می‌توانید در ابتدا انجام دهید شامل دعوت یک دوست به بازی، مخالفت‌ کردن آرام با نظر کودک، با تلفن صحبت کردن، گفت‌وگو در حیاط مدرسه و… باشد، درحین بازی می‌­توانید نقش­ها را بین خودتان عوض کنید.

گفت‌و‌گو را آموزش دهید.

سلام و احوالپرسی و پرسش‌های خاصی که موجب می‌شود گفت‌و‌گو ادامه پیدا کند، باید تمرین شود. حتی می‌­توانید به کودک بیاموزید که چگونه خود را به یک دوست معرفی کند مثلا «می‌تونی بری دست بدی و بگی من محمد هستم! اسم تو چیه؟» به کودک بگویید اگر نتوانست نام طرف مقابل را درست متوجه شود، دوباره بپرسد و این کار ایرادی ندارد.

از این فرصت‌ها استفاده کنید.

اگر در یک مهمانی هستید که تعدادی از همسالان کودکتان نیز همراه شما هستند،‌ فرصت را غنیمت شمرده و از او بخواهید دوستانش را به بازی دعوت کند. می‌توانید پیشنهاد تماشای کارتون یا فوتبال یا حتی خوردن بستنی را دهید. سعی کنید موقعیت‌هایی که انتخاب می‌کنید طولانی و البته کمتر برنامه‌ریزی شده باشد و کم‌کم خودتان را کنار بکشید و بگذارید فرزندتان خودش همه چیز را به دست بگیرد.

تشویق یادتان نرود.

وقتی کودک توانست با یکی از همکلاسی­‌هایش وارد دوستی شود از کلمات تحسین ‌آمیز برای تشویق کودک استفاده کنید و از اینکه او توانسته با دوستش کنار بیاید استقبال کنید. به این ترتیب او تشویق خواهد شد که در این زمینه تلاش بیشتری کند. هر روز در مورد ارتباط او با دوستش بپرسید.

آموختن طریقه دوست‌یابی در زندگی آینده كودكان ما نقش مهمی ایفا می‌­كند. حتما در اطراف خود افرادی را دیده‌­اید كه علی‌رغم موفقیت‌­های تحصیلی، شغلی، مالی و… احساس خوشبختی نمی­‌كنند؛ زیرا در برقراری یك رابطه مناسب با دیگران مشكل دارند؛ البته علاوه بر نداشتن مهارت دوست یابی یکی از عوامل کلیدی دیگر در عدم دوست یابی بچه ها پرخاشگری آنهاست که مانع از این می شود تا آنها بتوانند با همسالان خود ارتباط بگیرند و از حضور دوستان شان در زندگی لذت ببرند