استعدادیابی کودکان و بزرگسالان، کارآفرینی و استارت آپی دانش آموزی و دانشجویی

تعریف استعداد چیست؟ انواع استعداد کدامند؟ با وجودی که همهٔ ما به سادگی واژهٔ استعداد را در گفتگوهای روزمره به کار می‌بریم و از بی‌استعداد بودن و بااستعداد بودن یکدیگر حرف می‌زنیم، بر روی معنای این واژه و تعریف استعداد اتفاق‌نظر وجود ندارد. هر کس استعداد را به معنایی که در ذهن خود دارد به کار می‌برد و ممکن است آن‌چه شما به عنوان استعداد می‌شناسید، از نظر فردی دیگر صرفاً به معنای مهارت یا حتی یک صفت شخصیتی باشد. دربارهٔ تعریف استعداد می‌شود ساعت‌ها حرف زد. چنان که کتاب‌های بسیاری هم در این باره نوشته شده‌اند (+). اما فعلاً در حدی که در نخستین درس استعدادیابی متمم به کار می‌آید، لازم است به دو موضوع اشاره کرده و بر روی آن‌ها توافق کنیم: انواع استعداد | استعداد شغلی، استعداد تحصیلی، استعداد فنی و … استعداد در قلمروهای مختلف تعریف می‌شود. همهٔ ما اصطلاحاتی مانند استعداد شغلی، استعداد تحصیلی، استعداد هنری، استعداد موسیقی، استعداد فنی و حتی استعداد کارآفرینی را شنیده‌ و شاید به کار برده‌ایم. بعضی از این حوزه‌ها، از نظر علمی پایهٔ محکم‌تری دارند و بیشتر توسعه پیدا کرده‌اند. برخی دیگر بیشتر در زبان عامهٔ مردم به کار می‌رود و دانشگاهیان و متخصصین کمتر درباره‌شان حرف زده‌اند. از دستهٔ اول می‌توان به سه نمونه اشاره کرد: استعداد شغلی: موضوع استعداد شغلی نزدیک به یک قرن قدمت دارد. دانشگاه‌ها، موسسات و سازمان‌ها و حتی دولت‌های بسیاری روی آن کار کرده‌اند و مستقل از این که چقدر توافق یا اختلاف‌نظر درباره‌‌اش وجود دارد، ادبیات قدرتمندی پشتوانهٔ آن است. استعداد تحصیلی: بحث استعداد تحصیلی هم از نیمهٔ قرن بیستم مطرح بوده و تا همین امروز هم ادامه دارد. شاخص بهره هوشی یا IQ از ابتدا به عنوان ابزاری برای سنجش استعداد تحصیلی مطرح شد. بعدها هم شاخص‌ها و ابزارهای بسیاری در حوزهٔ استعداد تحصیلی شکل گرفتند. آزمون‌هایی مثل SAT و CLT و تا حدی ACT از جنس آزمونهای سنجش استعداد تحصیلی محسوب می‌شوند. استعداد فنی: چند دهه است که اصطلاح استعداد فنی را در متون علمی و تخصصی می‌بینیم و بسیاری از شرکت‌ها به شکل‌های مختلف می‌کوشند استعداد فنی داوطلبان را هنگام مصاحبه شغلی بسنجند و در ارزیابی‌های استخدامی لحاظ کنند. در این‌جا هم نظرها متفاوت است و آزمون‌ها لزوماً با یکدیگر مشابه و حتی همسو نیستند. ممکن است یک سازمان، استعداد فنی شما را قوی و سازمانی دیگر استعدادتان را ضعیف ارزیابی کند. اما لااقل می‌توان گفت اصل این موضوع پذیرفته شده که چیزی به عنوان «استعداد فنی» می‌‌تواند وجود داشته باشد. در کنار این موارد، اصطلاحات دیگری مثل استعداد کارآفرینی، استعداد مالی، استعداد علمی، استعداد مذاکره و مانند این‌ها وجود دارد و به کار می‌رود که دفاع از آن‌ها در چارچوب نظریه‌های علمی دشوارتر است (به زبان ساده‌تر: این اصطلاحات چندان علمی نیستند). تعریف استعداد | تفاوت استعداد با توانمندی اگر بخواهیم تعریف استعداد در روانشناسی را مد نظر قرار دهیم، استعداد را می‌توان بیشتر از جنس «ظرفیت» دانست. به این معنا که فرد لزوماً امروز و در این لحظه، نمی‌تواند کار یا فعالیت مشخصی را انجام داده یا بحث مشخصی را درک کند. اما این ظرفیت را دارد که در طول زمان، با تمرین و تلاش و یادگیری، آن کار را فعالیت را انجام داده و یا آن موضوع را درک کند. وقتی این ظرفیت، از وضعیت بالقوه به وضعیت بالفعل تبدیل شد، می‌توانیم بگوییم دیگر از جنس توانمندی است. به این پرسش‌ها توجه کنید: اگر کسی در زمینهٔ X استعداد داشته باشد، آیا در آن زمینه توانمندی هم دارد؟ لزوماً نه. او صرفاً این آمادگی را دارد که به آن توانمندی دست پیدا کند. هر یک از ما استعدادهای بسیاری داریم که ممکن است هرگز متوجه وجود آن‌ها نشویم. طبیعتاً برای پرورش آن استعدادها هم وقت صرف نمی‌کنیم و هیچ‌وقت سهمی جدی در زندگی ما پیدا نمی‌کنند. اگر کسی در زمینهٔ X توانمندی داشته باشد، آیا در آن زمینه استعداد هم دارد؟ لزوماً نه. بسیاری از ما می‌‌توانیم در بسیاری از زمینه‌ها، با تلاش و کوشش و تقلا به یک سطح مناسب و مطلوب برسیم (البته نه همیشه). اما رسیدن به سطح مطلوب کافی نیست. وقتی می‌گوییم کسی در زمینه‌ای استعداد دارد، یعنی در مقایسه با دیگران می‌تواند در زمان کمتر یا با صرف انرژی و تلاش کمتر به سطح مطلوب برسد. شما می‌توانید به کودکی که در زبان‌آموزی استعداد متوسطی دارد، چند زبان خارجی بیاموزید. او حتی ممکن است در حد یک استاد به آن زبان‌ها مسلط شده و به تدریس آن‌ها بپردازد. اما اگر تمام انرژی و توان کودک در این مسیر مستهلک شود و چند برابر یک فرد متوسط برای رسیدن به این سطح از تسلط وقت بگذارد، نمی‌‌توانیم بگوییم او در زبان‌آموزی فردی مستعد بوده است. مخاطب دوره استعدادیابی متمم مجموعه درس‌های استعدادیابی متمم از جمله درس‌هایی هستند که ما علاقه‌مندیم همهٔ دوستان متممی برای آن‌ها وقت بگذارند. نه به این علت که محتوای درس‌ها لزوماً بسیار مهم است. یا این که بدون مطالعهٔ درس‌های استعدادیابی نمی‌توانید درس‌های دیگر متمم را بخوانید و درک کنید. بلکه به این علت که این درس‌ها شما را وادار می‌‌کنند برای لحظاتی با خود خلوت کرده و به ظرفیت‌های خودتان فکر کنید. حتی ممکن است درسی را بخوانید و تجربه یا خاطره‌ای ظاهراً نامربوط برایتان تداعی شود. اما همین هم ارزشمند است. این روزها گاهی تراکم کارها باعث می‌شود که به همه‌چیز فکر کنیم جز خودمان؛ از خانواده و دوست و همراه و همسر و همسایه گرفته تا همکار و شرکت و کارفرما و پیمانکار. درس استعدادیابی فرصت و بهانهٔ خوبی است که «خود» را در مرکز توجه «خودمان» قرار دهیم. این توجه و تمرکز، یکی از پایه‌های خودآگاهی محسوب می‌شود (خودآگاهی چیست؟). با این وجود در تدوین دوره استعدادیابی، سه گروه از دوستان متممی به طور ویژه مد نظر ما بوده‌اند: کسانی که در آستانهٔ تصمیم‌گیری در مسیر تحصیلی و شغلی‌اند یکی از شکاف‌های مهمی که بسیاری از ما در زندگی تجربه کرده‌ایم، «شکاف شغل و استعداد» است. یعنی در شغلی کار می‌کنیم که استعداد خارق‌العاده‌ای برای آن نداریم. یا حتی اگر در آن شغل توانمندیم، می‌دانیم استعدادهای رهاشده‌ای داریم که اگر به کار گرفته می‌شدند، می‌توانستیم دستاوردهای بسیار بزرگتری داشته باشیم. شکاف شغل و استعداد ممکن است فردی تصمیم بگیرد در رشتهٔ حقوق تحصیل کرده و شغل وکالت را برگزیند. اگر چنین فردی در استعداد تحلیلی و استعداد استقرا توانمندی ویژه‌ای نداشته باشد، ممکن است به‌ رغم تلاش و کوشش و سرمایه‌گذاری، نهایتاً به یک وکیل ارزش‌آفرین و موفق تبدیل نشود. شکاف شغل و استعداد، گاهی ممکن است یک عمر همراه ما باقی بماند و منشاء اصطکاک و استهلاک باشد. البته به این نکته هم توجه کنید که شناسایی استعدادها و تصمیم گیری بر اساس آنها لزوماً به معنای انتخاب رشته یا شغلی کاملاً متفاوت نیست. گاهی ما می‌توانیم صرفاً با تغییر گرایش و زمینهٔ تحصیلی یا زیرمجموعه تخصصی خود، در عین این که در حوزه فعلی باقی می‌مانیم، لذت و موفقیت بیشتری را تجربه کنیم. علاوه بر شکاف شغل و استعداد، شکاف «علاقه و استعداد» هم کم‌و‌بیش در زندگی همهٔ ما هست. اندک افرادی هستند که بخت آن را داشته‌اند که علاقه و استعدادشان کاملاً هم‌سو و هم‌جنس باشد. اما معمولاً بین این دو فاصله‌ای وجود دارد. شکاف علاقه و استعداد یک نفر ممکن است به برنامه‌نویسی علاقه داشته باشد و شنیده باشد که شغل پرتقاضای دههٔ آینده، برنامه‌نویسی است. اما استعداد ویژه‌ای در این کار نداشته باشد. یا این که علاقه‌مند باشد پیانیست بزرگی شود، اما تسلط کمی بر انگشتانش داشته باشد. درست است که با تلاش زیاد ممکن است بتوان به این هدف‌ها دست یافت، اما منطقی‌تر است ما از میان فعالیت‌های مورد علاقه‌مان به سراغ مواردی برویم که استعداد ویژه‌ای در آن‌ها داریم. هر چقدر شکاف علاقه و استعداد کمتر باشد، می‌توان امیدوار بود که درخت زندگی ما پربارتر و سختی‌ها و فرسایش‌های آن کمتر شود. والدینی که دغدغهٔ استعدادیابی فرزندان‌شان را دارند دومین گروه مد نظر ما، مادرها و پدرهایی هستند که تشخیص استعداد فرزندان‌شان برایشان مهم است. والدین در دوران ما معمولاً برای تشخیص و پرورش استعدادهای فرزندان‌شان از هیچ تلاشی دریغ نمی‌کنند. همین است که می‌بینیم مراکز استعدادیابی رونق دارند و تقاضای فراوانی برای کلاس استعدادیابی، اجرای تست استعدادیابی کودکان و نوجوانان و مشاورهٔ استعدادیابی تحصیلی و اردوهای تشخیص استعداد و آزمونهای شناخت توانایی‌ها به وجود آمده است. ی‌کند).