در روزگاری نه چندان دور پاره شدن سر زانوهای شلوار پسربچهها، لباسهای گلی و خاكی، زمین خوردنها ، زخمها و سر شكستنها همه بخشی از نگرانی هر روزه پدر و مادرهایی بود كه صاحب فرزندان كوچك بودند اما با آمدن بازیهای كامپیوتری و رواج زندگی آپارتمان نشینی دیگر خبری از بازیهای گذشته و هیاهوی كودكان نیست. تحقیقات نشان میدهد شعاع حركتی كودكان در طول 40 سال گذشته نزدیك به 90 درصد كاهش داشته است. در گذشته كودكان ساعتها در فضاهای باز و وسیع بازی میكردند اما امروزه این فضاها به اتاقها و آپارتمانهای كوچك محدود شده است. بیتحركی بچهها تا جایی پیش رفته كه متخصصان سلامت كودكان فهرستی از كارهایی را تهیه كردهاند كه كودكان باید تا قبل از رسیدن به 12 سالگی آنها را امتحان كرده باشند. با كامل كردن این فهرست میتوان مطمئن بود، كودك شما حداقل بخشی از مهارتهای لازم در زندگی خود را پیدا كرده و حداقل لذت را از دوران كودكی خود برده است.این فهرست ابتدا شامل 400 پیشنهاد مختلف بود كه با انجام تحقیقاتی روی هزاران پدر و مادر و یادآوری خاطرات گذشته آنها از بازی كردن به دست آمد. برای مثال بالا رفتن از درخت، ساختن یك سد ماسهای كوچك برابر جریان آب، فرستادن یك بادبادك به هوا یا گرفتن پروانه كارهایی هستند كه بسیاری از پدر و مادرهای امروزی در دوران كودكی خود تجربه كردهاند اما بعضی موارد اشاره شده در این فهرست دشوارتر هستند و انجام آنها نیاز به اطلاعات و مهارتهای بیشتری دارد. برای مثال روشن كردن آتش بدون استفاده از كبریت یا پیدا كردن مختصات مكانی كه شما قرار دارید با كمك فناوری «جیپیاس» موبایلها كارهای سادهای نیستند.
خاكبازی چه فوایدی دارد؟!
در خاك باكتریهای خاصی وجود دارند كه باعث فعال شدن قسمتهای خاصی از مغز میشوند. این قسمتها مسئول تولید یك ماده شیمیایی به نام «سروتونین» هستند كه نقش مهمی در انجام بسیاری از فعالیتهای بدن داشته و خواص ضدافسردگی دارند. در بسیاری از كارهایی كه در فهرست پیشنهاد شده وجود دارد، كودكان ناگزیر به رفتن به محیطهای طبیعی و تماس با خاك هستند.
كودك حین بازی كردن به كشف محیط اطراف خود میپردازد و نخستین قدمها را برای اجتماعی شدن بر میدارد. تماس با محیط خارج باعث میشود دنیای كودكان وسعت بیشتری پیدا كرده و آنها با مفاهیم جدید آشنا شوند. كودكان حین بازی كردن با شخصیتهای اجتماعی آشنا میشوند و نقش خود را بهعنوان یك فرد در آینده میشناسند. در این زمان است كه كودكان متوجه میشوند آیا شخصیت مدیر و هدایتكننده دارند یا باید تحت كنترل دیگران باشند.
1. بالا رفتن از درخت
2. چادر زدن در طبیعت
3. غلتیدن از روی یك تپه سرسبز
4. دویدن زیر باران
5. ساختن و به هوا فرستادن یك بادبادك
6. ماهیگیری با تور و قلاب
7. خوردن سیبی كه مستقیما از شاخه یك درخت جدا شده باشد
8. برف بازی كردن
9. كشیدن نقشه گنج
10. گل بازی كردن
11. ساختن سد برابر جریان آب
12. بازی كردن در شنهای كنار دریا
13. پریدن از روی طناب (طناب بازی كردن)
14. خوردن توت فرنگی و تمشك در طبیعت
15. رفتن به یك جزیره
16. تماشای طلوع آفتاب
17. بالا رفتن از یك كوه بلند
18. رفتن به پشت یك آبشار
19. غذا دادن به حیوانات و پرندگان
20. شكار حشراتی مانند پروانه
21. دیدن حیوانات وحشی حتی در باغوحش
22. رفتن به فضای سبز و طبیعت هنگام شب
23. كاشتن یك گل و پرورش آن
24. شنا كردن در رودخانه
25. قایق سواری كردن
26. روشن كردن آتش بدون كبریت
27. پیدا كردن مسیرهای مختلف روی نقشه و استفاده از قطبنما
28. درست كردن غذا روی آتش
29. پیدا كردن مختصات مكانی با كمك جیپیاس موبایل
30. ساختن یك خانه جنگلی
نباید استریل باشند
واضح است كه نخستین نتیجه رفتن به جنگل و فضای سبز، بازی كردن در آب و گل و بالا رفتن از درخت، كثیف شدن و تماس با باكتریها و میكروبهاست. بر خلاف تصور بسیاری از پدر و مادرها این كار نه تنها مضر نیست بلكه به اعتقاد دانشمندان برای سلامت بدن ضروری هم هست.تحقیقات نشان میدهد كودكانی كه همیشه بعد از بازی كردن با ظاهری گرد و خاك به خانه میآیند در آینده كمتر بیمار میشوند. در حقیقت سیستم ایمنی بدن این كودكان بیشتر در مجاورت انواع باكتریها و عوامل بیماریزا قرار گرفته و بهتدریج خود را برابر آنها مقاوم میكند.وسواس بیش از حد والدین و اصرار آنها به تمیز نگه داشتن كودكان باعث شده است یك چهارم كودكان امروزی مبتلا به یكی از انواع آلرژی باشند، درحالیكه این بیماری در گذشته شیوع بسیار كمتری داشته است. هرچه محیط زندگی یك كودك استریلتر و ضدعفونی شدهتر باشد، به همان میزان نیز خطر ابتلا به آلرژی در او بیشتر است. باكتریهایی كه در سیستم گوارشی ما وجود دارند علاوه بر هضم غذا وظیفه آموزش سیستم ایمنی بدن ما را نیز بر عهده دارند. آنها به بدن ما میآموزند كه چگونه برابر عوامل بیگانه از خود دفاع كرده و واكنش نشان دهند. این موضوع بسیار در رشد سیستم ایمنی بدن كودكان اهمیت دارد. بهداشت و ضدعفونی كردن بیش از حد باعث میشود، ما كمتر برابر میكروارگانیسمهای مفید قرار بگیریم، به همین دلیل سیستم گوارشی ما مانند گذشته قوی و كارآمد نیست و بسیاری از میكروبها و عوامل بیماریزا برای آن ناشناخته است.
فقر طبیعت چطور جبران میشود؟
حتما تاكنون بیماری فقر آهن به گوشتان خورده است. همانطور كه مشخص است این وضعیت در زمانی بهوجود میآید كه آهن كافی به بدن نمیرسد. فقر طبیعت هم یك حالت مشابه است كه در اثر دوری بیش از حد كودكان از طبیعت و فضای سبز بهوجود میآید و سلامت روانی كودكان را در معرض خطر قرار داده است. گسترش شهرها، ترافیك، رواج بازیهای كامپیوتری و مشغله زیاد والدین باعث شده، كودكان امروزی به اندازه گذشته در فضای سبز قرار نگیرند و اكثر اوقات خود را در مدرسه یا خانه سپری كنند. زمانی كه یك كودك 9 ساله همراه با دوستان خود یك خانه جنگلی كوچك میسازد، كار گروهی را فرا میگیرد. او با دوستانش بحث میكند، از آنها مشورت میگیرد، ممكن است با آنها به مشكل بربخورد و دیگران سعی كنند این اختلافات را حل كنند. تمام اینها مهارتهای ارزشمندی هستند كه كودكان در دوران گذشته در سنین پایین از طریق بازی كردن فرا میگرفتند اما متاسفانه بچههای امروزی از تمام این فرصتها محرومند و تمام وقت خود را در محیط بسته خانه سپری میكنند.