آلودگی با انگل ها یکی از مشکلات شایع کودکان است. هر چند که برخی از بیماری ها بیشتر در کودکان شایع است، اما واگیردار بودن این نوع از بیماری ها سبب می شود که همه ی اعضای خانواده به شکلی درگیر بیماری شوند، از جمله این بیماری ها می توان به بیماری های انگلی اشاره کرد.
اتفاقا بیماری های انگلی علایم خاصی ندارند و در طول مسافرت و در اماکن شلوغ و خصوصا مدارس از طریق تماس های دستی یا تغذیه به راحتی شیوع پیدا کرده و به بقیه نیز سرایت می کنند.
یکی از بیماری های انگلی که شیوع بیشتری هم دارد و به شدت به مسائل بهداشت فردی و اجتماعی مربوط می شود بیماری کرمک یا اکسیور است. در واقع در اصطلاح علمی به آن اکسیور می گویند و در میان مردم به اسم کرمک شناخته می شود. عامل این بیماری کرمی است انگلی به رنگ سفید و به شکل نخ با پوسته ی نرم که طول آن بین 2 تا 12 سانتی متر است.
محل زندگی این انگل، دستگاه گوارش و راه ورودش از طریق دهان است. در واقع از طریق آب و مواد غذایی، تخم کرم وارد معده یا روده ها می شود و بعد، از لارو خارج و تبدیل به کرم بالغ می شود و در دستگاه گوارش عمدتا در قسمت تحتانی روده ی کوچک و روده ی بزرگ زندگی و عوارض و مشکلات و علائم خاص خودش را ایجاد می کند.
تشخیص:
آزمایش مدفوع برای شناسایی انگل ها، اعتبار قطعی ندارد، چرا که انگل کرمک با آزمایش مدفوع قابل کشف نیست و انگل ژیاردیا نیز با آزمایش مدفوع ممکن است قابل کشف نباشد، بنابراین لازم است با علایم بالینی انگل ها آشنا باشیم.
نشانه های انگل در کودکان
علایم بیماری های انگلی معمولا یکسان نیست و به نوع انگل بستگی دارد، به طوری که ابتلای کودکان به برخی انگل ها همانند کرمک موجب خارش ناحیه ی مقعد در آنان می شود؛ یا کرم های آسکاریس علایمی نظیر بی اشتهایی یا پُرخوری، بداخلاقی، لجبازی و گاهی جاری شدن آب دهان در هنگام خواب را ایجاد می کند.
به هر حال اگر کودک یک یا چند مورد از علائم زیر را داشته باشد، ممکن است آلودگی انگلی داشته باشد. این علائم عبارت است از:
* خارش معقد: کرم ماده بارور عمدتا شب ها از دستگاه گوارش خارج می شود و اطراف نشیمنگاه تخم گذاری می کند. این مساله باعث می شود که خارش بسیار شدیدی در اواخر شب و اوایل صبح در ناحیه ی نشیمنگاه ایجاد شود و در اطفال نیز بسیار شایع است.
هر چند که برخی از بیماری ها بیشتر در کودکان شایع است، اما واگیردار بودن این نوع از بیماری ها سبب می شود که همه ی اعضای خانواده به شکلی درگیر بیماری شوند، از جمله این بیماری ها می توان به بیماری های انگلی اشاره کرد.
این خارش در دختر بچه ها با خارش واژن نیز همراه است. البته باید گفت که علل دیگر خارش پشت، رعایت نکردن بهداشت مقعد هنگام شستشو پس از اجابت مزاج است و یا علت خاراندن مقعد عواملی مانند حساسیت یا قارچ هم ممکن است باشد.
بیشترین علت خارش و یا سوزش واژن در کودکان دختر، کرمک(oxyuris) است که تشخیص افتراقی آن با عفونت ادراری است: در عفونت ادراری، سوزش ادرار در هنگام دفع ادرار است، نه سوزش واژن در غیر موقع دفع ادرار و بالاخره در عفونت ادراری، تکرار ادرار، تب و بوی بد در ادرار هم داریم.
* اسهال های متناوب: اسهال متناوب از علائم شایع ژیاردیا است که در کودکان دیده می شود.
* آب دهان: جاری شدن غیر عادی آب دهان می تواند از علایم بیماری های انگلی باشد.
* دل دردهای متناوب: شکم درد از علایم شایع مربوط به انواع انگل ها است که بیشتر در اطراف ناف تظاهر می کند.
* دندان قروچه در شب: انگل ها سمومی از خود ترشح می کنند که این سموم می توانند علایم متغیری را در کودک ایجاد کنند که یکی از آن ها دندان قروچه در خواب و گاهی بعضی علایم عصبی هستند. باید گفت که از تشخیص های افتراقی دندان قروچه در کودکان، عصبی بودن آن ها است که باید در نظر گرفته شود.
پیشگیری
* در اطفالی که مبتلا هستند ناخن ها همیشه باید کوتاه باشد که دلیل واضحی دارد، این بیماری همراه با خارش است، به دنبال خاراندن، تخم انگل می تواند زیر ناخن ها قرار بگیرد که با شستشوی آب و صابون هم از زیر ناخن خارج نمی شوند. پس بسیار اهمیت دارد که ناخن ها کاملا کوتاه باشند. این نکته ی اولی است که باید مورد توجه خانواده ها قرار گیرد.
شستن دست ها
* نکته ی دوم، شستشوی مکرر دست ها با آب و صابون خصوصا پس از اجابت مزاج است. در صورت دست زدن به گلدان گل، چمن یا کار در باغچه، به سرعت دست ها با صابون شسته شود و حتی با بُرِس به خوبی تمیز شود.
تحقیقاتی که انجام شده، نشان داده است که تخم این بیماری داخل اتوبوس ها، دستگیره ی ماشین ها و روی صندلی ها بسیار فراوان دیده شده یعنی عامل بیماری به راحتی می تواند از این مکان ها منتقل شود. آموزش دادن به اطفال در این زمینه بسیار اهمیت دارد.
کودکی که مبتلا شده، باید نسبت به شستشوی مکرر نشیمنگاه خصوصا زمانی که صبح از خواب بیدار می شود، آگاه باشد. در واقع با این کار کرم ها کاملا دفع می شوند و احتمال ابتلا خیلی کم می شود.
* دفع بهداشتی زباله و فاضلاب، شستشوی دقیق و کامل سبزیجات و مصرف آب بهداشتی در پیشگیری این بیماری بسیار موثر است.
درمان بیماری های انگلی:
اگر کسی در خانواده به این بیماری مبتلا شود، احتمال این که دیگران را هم مبتلا کرده باشد بسیار زیاد است. پس درمانش باید به شکل خانوادگی انجام شود.
نکته ی مهم در درمان انگل ها این است که هر موقع احساس کردیم کودک انگل دارد، باید فکر کنیم آلودگی به چند انگل وجود دارد به خصوص ابتلا به ژیاردیا و کرمک و آسکاریس و آمیب از عفونت های شایع هستند. بنابراین بهتر است درمان همزمان صورت گیرد.
یک درمان پیشنهادی دادن مجموعه ی مترونیدازول در کنار مبندازول است که با مراجعه به پزشک از میزان و زمان و نحوه ی مصرف آن آگاه خواهید شد.
البته خوب است بدانید که قرص مبندازول جویدنی است و مزه ی خوبی نیز دارد اما اگر کودک برای جویدن قرص ها همکاری نکرد باید قرص را کوبید و در یک قاشق آب یا غذا حل کرد و به کودک داد و دقت شود که قرص را با آب، قورت ندهد.
توجه: قرص مبندازول به کودکان زیر دو سال تحویز نمی شود.