معاينات دندانپزشكي
كودكان بايد بسيار زود به دندانپزشكي برده شوند،بسيار خوب است كه اولين معاينات دندانپزشكي كودك در حدود سن يك سالگي و به منظور آشنايي كودك با محيط دندانپزشكي،معاينه اوليه و آشنايي والدين با روش‌هاي بهداشتي انجام شود. در اين معاينات كه معمولا كودك در آغوش يكي از والدين، بر روي صندلي دندانپزشكي قرار مي‌گيرد، بدون آنكه درد و ناراحتي داشته باشد، ديدار ب دندانپزشك را نوعي برخورد جالب و شاد تلقي خواهد كرد و اين آشنايي، خاطره خوبي را از محيط دندانپزشكي براي كودك ايجاد مي‌كند. كودكان بايد لااقل هر 6 ماه يك‌بار توسط دندانپزشك معاينه شوند.
اولين ملاقات كودك با دندانپزشك
اولين ملاقات كودك ب دندانپزشك بسيار مهم است. اين ملاقات بايد بسيار زود، قبل از آنكه كودك درد و ناراحتي داشته باشد و تنها براي آشنايي و آموزش انجام شود.
دندانپزشكي را براي كودكتان انتخاب كنيد كه مهربان و صبور باشد، به كودكتان در يك مطب عجيب و غريب دندانپزشكي آرامش ببخشد و به كودكان علاقه‌مند باشد. قبل از آنكه كودكتان را به دندانپزشكي ببريد، بايد او را آماده كنيد، با او صحبت كنيد و درباره رفتن به دندانپزشكي براي او توضيح دهيد اما از جزئيات، حرفي به ميان نياوريد. به او نگوييد كهندارد و يا دندانپزشك تو رانمي‌كند. زيرا بيان اين كلمات كودكتان را حساس مي‌كند. مراقب باشيد كه از تجربيات ناخوشايند خود در مطب دندانپزشكي حرفي به ميان نياوريد. به او تاكيد كنيد كه اين معاينه براي سلامت دندان‌‌ه و لثه‌هاي تو لازم است. به كودك دروغ نگوييد. دندانپزشك، كودكان بسيار كوچك را، هنگامي كه در آغوش مادر هستند معاينه مي‌كند. در مورد بچه‌هاي بزرگ‌تر، ممكن است دندانپزشك از شما بخواهد كه از اتاق معاينه خارج شويد. بهتر است براي كسب نتيجه بهتر با دندانپزشك كودكتان همكاري كنيد.
آيا دندانهاي شيري مهم‌اند؟
دندانهاي شيري سالم، كودكان زيب
يكي از مهم‌ترين دلايل اهميت دندانهاي شيري كه شايد كمترين توجه به آن شده است، نقش آنها در زيبايي كودكان است. پوسيدگي دندانهاي شيري و يا تيره شدن آنها توسط داروهاي مختلف (مثلا قطره آهن) تاثير نامطلوبي در زيبايي كودكان مي‌گذارد و به دنبال آن كودك از ظاهر خود خجالت مي‌كشد و اعتماد به نفس خود را از دست خواهد داد.
كودكاني كه به علت دندان دردهاي مداوم، پوسيدگي‌هاي شديد و از بين رفتن نسج سالم دندانهاي شيري،قادر به تغذيه مناسب نيستند،به مشكلات جسمي، اختلالات رشد و گاهي سوء‌تغذيه دچار ميشوند. داشتن دندانهاي شيري سالم، به كودكان اين توانايي را مي‌دهد كه در يكي از بااهميت‌ترين مراحل رشد،تغذيه‌اي مناسب و كافي داشته باشند.
دندانهاي شيري سالم، راهنماي رويش صحيح دندانهاي دائمي
هنگامي كه دندانهاي شيري در محيط دهان رويش يافته‌اند، جوانه دندانهاي دائمي در زير آنها شكل گرفته‌اند. در واقع اين دندانهاي شيري سالم، فضاي لازم را براي دندانهاي دائمي جايگزين خود حفظ مي‌كنند تا دندانهاي دائمي زيرين آنها به موقع و در جاي مناسب خود رويش پيدا كنند. اگر يك دندان شيري زودتر از زمان مناسب خود،كشيده شود، دندانهاي عقبي آن به سمت جلو حركت كرده و فضاي دندان كشيده شده را اشغال خواهد كرد. در نتيجه هنگامي كه دندان دائمي زيرين دندان كشيده شده، به زمان رويش برسد، به دليل نداشتن فضاي كافي،رويش نابه‌جا خواهد داشت و يا نهفته باقي مي‌ماند و مشكلات ارتودنسي و رديف نبودن دندان‌ها را براي كودك ايجاد خواهد كرد. حتي اگر بين دندانهاي شيري پوسيده شود و مقداري از نسج دندان‌ها در اثر پوسيدگي از بين برود،دندان عقبي به اندازه نسج از دست رفته دندان جلويي به سمت جلو حركت كرده و فضاي دندان جلويي را اشغال خواهد كرد. بنابراين حتي پوسيدگي‌هاي كوچك دندانهاي شيري نيز بايد به سرعت ترميم شوند و حتي‌الامكان دندان شيري قابل نگهداري در دهان را نبايد زودتر از موعد مقرر كشيد.
دندانهاي شيري سالم، تكلم زيبا
كودكاني كه به دليل پوسيدگي دندانهاي شيري خود، خصوصا دندانهاي جلويي خود را از دست مي‌دهند، قادر نيستند به خوبي صحبت كنند و در هنگام تكلم دچار اشكال خواهند كرد.
دندانهاي شيري تا حدود 6 سالگي در دهان كودك باقي مي‌مانند. در اين سن اولين دندانهاي شيري لق ميشوند و مي‌افتند. علت لق شدن دندانهاي شيري اين است كه دندانهاي دائمي با رويش به سمت دندانهاي شيري و تماس با آنها، به تدريج، ريشه دندان شيري را تحليل برده و با تحليل رفتن كامل ريشه دندانهاي شيري، اين دندان‌ها لق شده و مي‌افتند. از حدود سن 6 تا 21سالگي كودكان در دوره دندان‌هايقرار دارند كه در اين سن مخلوط دندانهاي شيري و دائمي در دهان كودك وجود دارد و به تدريج با افتادن تمام دندانهاي شيري و جايگزين شدن دندانهاي دائمي،شخص وارد دوره دندانهاي دائمي خواهد شد. نكته مهم در مورد سن 6 سالگي كودكان اين است كه در اين سن، در انتهاي دهان كودكان دندانهاي دائمي به‌نام دندان 6 سالگي (اولين آسياي دائمي) رويش پيدا مي‌كند. اين دندان‌ها در انتهاي هر فك در هر طرف يك عدد و در مجموع در دهان 4 عدد در حدود سن 6 سالگي رويش پيدا مي‌كنند و براي رويش آنها دندان شيري لق نخواهد شد بلكه اين دندان‌ها به‌صورت مستقل در انتهاي دهان رويش خواهند يافت. مراقبت و مسواك زدن صحيح اين دندان‌ها بسيار لازم است زيرا اين دندان‌ها كليد جفت‌گيري صحيح دندانهاي دائمي خواهند بود.
مراقبت از دندان هاي شيري
دندانهاي شيري از هنگام رويش در دهان نياز به مراقبت دارند. از زماني كه دندانهاي شيري در دهان رويش پيدا مي‌كنند، بايد تميز شوند تا امكان پوسيدگي آنها كاهش يابد. براي كودكان زير 2 سال امكان مسواك زدن به روش‌هاي معمول وجود ندارد. دندانهاي كودكان زير 2 سال بايد به كمك تكه گاز يا پارچه تميز مرطوب، تميز شود و يا از مسواك‌هاي مخصوصي به‌نام مسواك انگشتي كه در انگشتان والدين قرار گرفته و به كمك موهاي نرم آن، دندانهاي كودك تميز مي‌شود، استفاده كرد.
شيرمادر، از غني‌ترين مواد غذايي است كه در جهان هستي وجود دارد. اين ماده غذايي سرشار از ويتامين‌ها، املاح، پروتئين‌ها و ساير موادي است كه در حفظ سلامت آدمي موثر است. شيرمادر به‌خاطر سازگاري زيادي كه با بدن انسان دارد، امكان آلرژي‌ها را به حداقل مي‌رساند. مادراني كه كودكان خود را با شيرمادر تغذيه مي‌كنند، به علت تماس كامل بدني مادر و فرزند،رابطه عاطفي عميق و كاملي را با كودك خود برقرار مي‌كنند. كودكاني كه با شيرمادر تغذيه ميشوند كمتر دچار مشكلات گوارشي و دل‌دردهاي شبانه ميشوند. شيرمادر خطر آلودگي ندارد و از نظر اقتصادي نيز نسبت به شيرخشك بسيار به‌صرفه است.
ارزش غذايي شيرمادر بسيار بالاست. شيرمادر منبع غني از قند لاكتوز است كه لاكتوز مي‌تواند به جذب كلسيم نيز كمك كرده و در تراكم استخوانها و استحكام دندانهاي كودكان بسيار موثر باشد. سديم، پتاسيم، فسفات، پروتئين،آهن، انواع ويتامين‌ها و آنتي‌بادي‌ها از ساير مواد مفيد موجود در شيرمادران است.
اما به ياد داشته باشيد كه شيرمادر نيز با تمام مزايا و فوايدش،به‌خاطر داشتن قند قابل تخمير لاكتوز، پوسيدگي‌زاست و به تمام مادراني كه كودكان خود را با شيرمادر تغذيه مي‌كنند توصيه مي‌شود، حتما بعد از آنكه كودكشان شير نوشيد،به او آب بخورانند تا دندان‌ها تميز شود و سطح دندانهاي كودكشان را با يك گاز يا پارچه مرطوب،تميز كنند.
فلورايد
فلورايد ماده‌اي مغذي است كه با نفوذ به ساختمان دندان مي‌تواند به استحكام آن كمك كرده و از پوسيدگي آن جلوگيري كند. فلورايد، مي‌تواند به‌صورت خوراكي و يا موضعي وارد ساختمان دندان شود. فلورايدتراپي روشي است كه به كمك آن در مطب دندانپزشكي، فلورايد بر روي دندان كودكان قرار گرفته و به استحكام آنها كمك مي‌كند. اين عمل از حدود 3 سالگي براي كودكان توصيه مي‌شود.
مسواك زدن
مسواك زدن توسط مسواك‌هاي عادي از حدود سن 2 تا 3 سالگي بايد آغاز شود. براي كودكتان، مسواكي مناسب با اندازه دهانش تهيه كنيد و فراموش نكنيد كه تا سن 6 سالگي كه كودك به طور كامل قادر به كنترل عضلات خود باشد،مسواك زدن براي كودك به عهده يكي از والدين است و مسواكي كه كودك زير 6 سال براي خودش بزند. ارزش بهداشتي نخواهد داشت. به اندازه يك عدس از يك خمير دندان داراي فلورايد بر روي مسواك قرار داده و حدود 2 دقيقه تمام سطوح دندانهاي كودكتان را لااقل 2 بار در روز مسواك بزنيد.
شير مادر يا شيرخشك؟
بررسي‌ها نشان داده است كه تغذيه كودك با شيرمادر، مناسب‌ترين روش تغذيه‌اي جهت پيشگيري از مشكلات ارتودنسي و نامنظم شدن دندان‌هاست و احتمال ايجاد بي‌نظمي‌هاي دنداني در كودكاني كه از شيشه‌هاي شير و يا پستانك استفاده مي‌كنند بيشتر است. در صورت اجبار والدين به تغذيه كودك با شيشه پستانك،بهتر است از نوعي سرشيشه‌هاي مخصوص به‌نام سرشيشه‌هاياستفاده شود، تا احتمال ايجاد مشكلات بي‌نظمي دنداني كاهش يابد. اما جداي از مشكلات ارتودنسي و بي‌نظمي‌هاي دنداني،شير،چه شيرخشك، شير مادر يا شيرهاي پاستوريزه، به‌خصوص اگر شيرين شده باشند، مي‌توانند موجب ايجاد پوسيدگي‌هاي دنداني در كودكان شوند. بنابراين:
* مراقبت باشيد كه كودكانتان به خوابيدن با شيشه شير و يا باقي ماندن پستان مادر در دهان عادت نكنند زيرا، ماندن طولاني مدت شير بر روي دندان‌ها موجب ايجاد پوسيدگي دنداني مي‌شود.
* در صورت امكان بعد از آنكه كودكتان شير نوشيد، دندان‌هايش را تميز كنيد و يا براي پاك شدن بقاياي شير از روي دندان‌هايش به او مقداري آب بخورانيد.
* هرگز شيركودكتان را به كمك، قند، شكر، نبات، عسل و يا موادي مانند اينها شيرين نكنيد.
* بعد از آنكه كودكتان شير خورد، دقت كنيد تا حتما آروغ بزند زيرا برگشت شير به همراه گاز معده هنگام خواب
* به دهان و باقي ماندن شير بر روي دندان‌ها، موجب پوسيدگي خواهد شد.
* از دادن آب ميوه‌هاي شيرين به كودك هنگام خواب پرهيز كنيد.
دندان هاي نوزادي
حدودا از هر 2 هزاركودك،ممكن است يكي با دندان متولد شود. اين دندان‌ها، اغلب مواقع در فك پائين و به‌صورت دو دندان پيش وجود دارند. علت وجود اينگونه دندان‌ها مشخص نيست اما ممكن است وراثت در اين زمينه موثر باشد. دندان‌هايي كه هنگام تولد در دهان كودك وجود دارد، معمولا از گروه دندانهاي شيري نيست و به سرعت لق شده و مي‌افتد اما اگر دنداني در فاصله تولد كودك تا يك ماهگي او در دهانش رويش پيدا كند، معمولا از گروه دندانهاي شيري او خواهد بود.
با دندانهاي نوزادي چه بايد كرد؟ پاسخ اين است كه تا زماني كه اين دندان‌ها مشكلي ايجاد نمي‌كنند، درماني لازم نخواهند داشت. اما گاهي مواقع اين دندان‌ها ممكن است براي كودك يا مادر مشكلاتي ايجاد كنند. به‌عنوان مثال وجود اين دندان‌ها ممكن است باعث زخم شدن نوك پستان مادر شده و يا تيز بودن لبه اين دندان‌ها مي‌تواند موجب ايجاد زخم‌هاي دهاني براي خود نوزاد شود. در اين موارد لازم است كه با تشخيص پزشك دندان از دهان خارج شده و يا لبه تيز آن توسط دستگاه‌هاي دندانپزشكي،صاف شود. در مواقعي كه دندانهاي نوزادي بسيار لق هستند، بايد توسط دندانپزشك از دهان خارج شوند تا خطر بلعيده شدن و خفگي نوزاد وجود نداشته باشد. دست آخر اينكه، اگر كودكتان با دندان متولد شد و يا خيلي زود اولين دندان‌هايش را درآورد، نگران نشويد و براي اطمينان بيشتر با يك پزشك يا دندانپزشك مشورت كنيد.
كودكم دندان در مي آورد
بچه‌ها هنگام رويش دندان‌هايشان دچار مشكلات و علائمي ميشوند كه گاهي والدين را هم كلافه مي‌كنند. بي‌قراري، آبريزش از دهان، تب وخارش لثه‌ها از جمله اين مشكلات‌اند. و حالا راه‌حل‌ها:
آب‌دهان كودكتان را مرتب به كمك يك پارچه تميز از اطراف دهانش خشك كنيد. باقي ماندن اين رطوبت در اطراف دهان ممكن است سبب ايجاد لكه‌هاي قرمز پوستي شوند.
هنگامي كه كودكتان خواب است،پارچه‌اي را در زير سرش قرار دهيد و هر گاه توسط آب دهانش خيس شد آن‌را عوض كنيد.
براي كودكتان چيزي فراهم كنيد تا آن‌را بجود. لثه‌هاي كودكان به هنگام دندان درآوردن به شدت مي‌خارد. دقت كنيد. چيزي كه براي جويدن به كودكتان مي‌دهيد به اندازه كافي بزرگ باشد تا امكان بلعيده شدن آن وجود نداشته باشد و در ضمن به قطعات كوچك‌تري نيز خرد نشود. پارچه تميز خيسي كه به مدت 03 دقيقه در فريزر قرار گرفته باشد كمك خوبي براي لثه كودكتان خواهد بود. دندان‌گيرهاي لاستيكي نيز وسايل مناسبي هستند اما مراقب باشيد كه پاره و يا شكسته نشوند. يك قاشق چايخوري سرد نيز وسيله خوبي است كه كودكتان لثه‌هايش را به كمك آن آرام كند.
مي‌توانيد به كمك انگشتان تميز خود، لثه‌هاي كودك را ماساژ دهيد و به آرامش او كمك كنيد.
هرگز دندان‌گيرها را به كمك نخ يا زنجير دور گردن كودك نياندازيد زيرا احتمال خفگي او وجود دارد.
اگر كودكتان بي‌قرار است، مي‌توانيد با هماهنگي با پزشك، از استامينوفن براي آرام كردن او استفاده كنيد.
به كودكانمان چه غذاهايي بدهيم؟
استفاده از مواد قندي و خوراكي‌هاي چسبنده مثل چيپس‌ها و پفك‌ها،عوامل مهمي در ايجاد پوسيدگي در دندانهاي كودكان هستند. مصرف خوراكي‌هاي شيرين و چسبنده و تنقلات كارخانه‌اي را براي كودكانتان محدود كنيد و بجاي آنها مواد طبيعي مثل خشكبار، سبزيجات و ميوه‌ها، انواع پنير و ...
را در دسترس آنها قرار دهيد. مصرف آدامس براي كودكان زير 4 سال به علت خطر بلعيدن آنها ممنوع است. براي كودكان بالاي 4 سال آدامس‌هاي بدون قند تهيه كنيد. مصرف نوشابه‌هاي گازدار به علت وجود مواد قندي و همچنين گازكربنيك،براي دندان‌ها بسيار خطرناكند.اگر شما از والديني هستيد كه به تاثير تغذيه در سلامت كودكانتان اعتقاد داريد، بايد بدانيد كه سلامت محيط دهان و دندان، به‌طور خاص تحت تاثير مواد غذايي قرار مي‌گيرد.
از مواد غذايي سرشار از ويتامين‌ها و مواد معدني بهره ببريد تا سر و كارتان به دارو و دكتر نيفتد.
ويتامين‌ها
ويتامين :Aدر حفظ سلامت لثه‌ها موثر است و بافت مخاطي دهان را سالم نگه مي‌دارد. منابع: شير، هويج و سبزيجات با برگ سبز
ويتامين :Dبراي سلامت استخوانها،دندان‌ها و رشد مناسب استخوان‌هاي فكي لازم است. منابع: نور خورشيد،شير غني شده و روغن ماهي
ويتامين :Kبه انعقاد خون كمك مي‌كند. منابع: سبزيجات با برگ سبز تيره
ويتامين:Cبه حفظ سلامتي لثه كمك مي‌كند و جلوي خونريزي‌هاي لثه را مي‌گيرد. در بهبود جراحات موثر است. منابع: ميوه‌هاي تازه، سيب‌زميني و سبزيجات سبز رنگ
ريبوفلاوين: (B2)كمبود اين ويتامين باعث ايجاد زخم‌هايي در محيط دهان از جمله گوشه‌هاي لب‌ها خواهد شد. منابع: سبزيجات سبز، شير،جگر، ماست و پنير.
مواد معدني
كلسيم: كمك به شكل‌گيري دندان و استخوان. منابع: شير، پنير، ماست، غذاهاي دريايي.
فسفر: براي توليد انرژي، سوخت مواد غذايي و نيز رشد استخوانها لازم است. منابع: شير، پنير، گوشت‌ها، غلات سبوس‌دار، تخم‌مرغ.
فلورايد: استخوانها و دندان‌ها را محكم مي‌كند.منابع: چاي، بروكلي، آب فلورايددار.
آهن: عارضه كمبود آهن در دهان، التهاب، قرمزي و سوزش زبان است.منابع: جگر، گوشت و سبزيجات با برگ سبز. روي: براي ترميم‌هاي بافتي و التيام زخم‌ها لازم است.منابع: غذاي دريايي، جگر، گوشت و غلات سبوس‌دار.
قطره آهن (فروس سولفات) و دندانهاي رنگ شده
قطره آهن از مكمل‌هاي غذايي است كه براي كودكان توسط پزشك اطفال توصيه مي‌شود و براي كودكان بسيار ضروري است اما اين قطره‌ها، اگر بر روي دندان‌ها قرار بگيرند با نفوذ به ساختمان دندان موجب تغيير رنگ و تيره شدن دندان‌ها ميشوند كه غالبا اين تغيير رنگ‌ها دائمي است. قطره آهن به خودي خود پوسيدگي‌زا نيست،اما اين ماده مي‌تواند سطح دندان‌ها را زبر كند و زبر شدن دندان‌ها احتمال گير غذايي و به دنبال آن پوسيدگي‌هاي دنداني را بالا مي‌برد، بنابراين براي خوراندن قطره آهن به كودكتان،قطره را با قطره چكان يا سرنگ،ته گلوي او بچكانيد و حتما بعد از آن به او آب بخورانيد. در ضمن لازم است براي اطمينان از پاك شدن كامل قطره آهن از روي دندان‌ها، آنها را با يك پارچه يا گاز مرطوب هم تميز كنيد.
تقويم دنداني براي دندانهاي شيري
5 تا 6 ماهگي:
در اين دوران اغلب كودكان دنداني ندارند.در اين دوران، لثه‌هاي كودكتان را با يك پارچه مرطوب، تميز كنيد. مراقب باشيد كودكتان به شيرخوردن در هنگام خواب عادت نكند،هرگز سرشيشه يا پستانك او را شيرين نكنيد.
7 تا 21 ماهگي:
در اين دوران معمولا دندانهاي پيشين كودكان رويش پيدا مي‌كنند. كودكان اجازه دارند فقط با شيشه محتوي آب ساده شيرين نشده بخوابند. دندانهاي رويش يافته را با پارچه مرطوب تميز كنيد. كودكتان را براي اولين معاينه به دندانپزشك ببريد.
31 تا 42 ماهگي:
دندانهاي آسياي كوچك و بزرگ شيري و نيز دندان نيش شيري رويش مي‌يابند. در پايان 2 سالگي مي‌توانيد مسواك زدن را به كمك مقدار بسيار كمي خمير دندان فلورايددار شروع كنيد و حداقل روزي 2 بار براي كودكتان مسواك بزنيد. مسواك نرم و كوچكي را براي كودكتان انتخاب كنيد. تقريبا هر 3 ماه يك بار مسواك او را عوض كنيد. تنقلات سالم مثل ميوه‌هاي تازه و سبزيجات را به او پيشنهاد كنيد. مصرف مواد شيرين را كاهش دهيد.
2 تا 5 سالگي:
در اين سن تقريبا تمام 02 دندان شيري رويش يافته‌اند. به كودكتان اجازه دهيد براي خودش مسواك بزند اما به ياد داشته باشيد مسواك اصلي را شما بايد براي كودكتان بزنيد و اگر دندان‌هايش به هم فشرده است برايش نخ دندان بكشيد. مسواك برقي لازم نيست اما ممكن است انگيزه خوبي براي مسواك زدن كودكتان باشد.
6 سالگي:
در اين سن اولين دندان آسيابي دائمي در انتهاي دهان رويش پيدا مي‌كند بدون آنكه دندان شيري لق شده باشد. اين دندان كه به دندان 6 سالگي معروف است بايد به كمك يك روش پيشگيري به نامدر مقابل پوسيدگي‌ها واكسينه شود.