تخیل به آن گونه فعالیت عالی ذهن گفته می شود که اشیاء یا حوادثی را در ذهن خلق می کند بدون اینکه مستقیما از داده های حسی استفاده کند.به عبارت دیگر، ذهن هنگام تخیل، روابط تازه ای را ایجاد می کند و آنها را به شکلهایی در می آورد که قبلاً آنها را تجربه نکرده است.
کودک آنچنان دارای تخیلی قوی است که می تواند جریان آب باریکی را به صورت رودخانه بزرگی تخیل کند و کوپه کوچکی خاک را، تپه ای فرض نماید. کودک مانند یک اتومبیل حرکت می کند و دور می زند. خویشتن را به منزله راننده و بدن خود را به مثابه اتومبیل به کار می اندازد. تخیل کودک اسباب بازی ها را بزرگ می کند و مواد بازی را تغییر می دهد تا به این ترتیب، کودک بتواند در عالم خیال وارد گشته موجودات خیالی را واقعی فرض کند و از بازی خود لذت ببرد.
هر چند کودک ذهن فعال و قوی دارد، با این حال اسباب بازی ها در نظر او مواد واقعی هستند و او هر دو قلمرو واقع و خیال را نیک می شناسد. در انواع بازیهای تخیلی، این پرتو تخیل است که اسباب بازی ها و مواد را جان می بخشد و هنگامی که خلق و خوی طفل دگرگون می شود، اسباب بازی ها ممکن است در نظر او تغییر کنند، مثلاً جریان باریکی از آب صورت خندق بگیرد، یا تکه چوبی که قایق بود به خیال او جزیره ای جلوه کند. برای کودک
بسیار آسان است که صندوقخانه کوچکی، گاهی محل اختفای دزد، و زمانی محل تاجگذاری پادشاه باشد.
این بازیها در سن یک و نیم سالگی آشکار می شود ولی معمولاً در سه سالگی آغاز می شود و در طی چند سال غنی تر و پیچیده تر می شود و گسترش می یابد. تحقق این مرحله مستلزم گذراندن مطلوب در مراحل قبلی است.
در این بازیها کودک در ابتدا برای تظاهر به نوشیدن، یک فنجان خالی را به کار می برد، در مرحله بعد این عمل را با یک برگ که به شکل فنجان در آمد، و یا با کف دست خود که آن را گود کرده است و بین آنها و شی ء واقعی شباهت ظاهری وجود دارد انجام می دهد، در مرحله بعدی از اشیای مناسبی استفاده می کند که شباهتی به شی ء واقعی ندارد و سرانجام به مرحله ای می رسد که اصولاً بدون استفاده از اشیا و با حرکات نمایشی صامت این کار را انجام می دهد.
این مراحل، میزان «فاصله گرفتن» تدریجی کودک از اشیای واقعی و افزایش مهارت وی در نمادسازی را نشان می دهند.
تفاوت این نوع از بازیها با بازیهای نمادی آن است که در بازیهای تقلیدی و نمایشی و حتی نمادی کودک از آنچه دیده و تجربه کرده الگوبرداری می کند در حالی که در بازیهای تخیلی کودک با استفاده از تجربه های گذشته خود، رویدادی جدید که در سابق برخورد چندانی با آن نداشته است به وجود می آورد.
با استفاده از بازیهای نمادی، کودک کبوتر اندیشه را به دوردستها پرواز می دهد. با نیروی تخیل خود اشیا و موجودات مورد علاقه را حاضر کرده در آنها تغییراتی می دهد تا مناسب بازی او گردند، و آن گاه با اسباب بازیهای نمادی خود آنها را فعال می کند. کودک با استفاده از نیروی تخیل خود موجودات یا اشیایی را که باعث زحمت و آزار او هستند بدون ترس از گزند آنها و با رضایت خاطر حاضر می نماید و آن گاه با اسباب بازی های نمادی خود آنها را هلاک می سازد یا از آنها انتقام خواهی کرده و آنها را تنبیه می کند.
رشد تخیل باید هدف اصلی آموزش و پرورش کودک باشد. همه مخترعان، نویسندگان، نقاشان و موسیقی دانان مسلما دارای تخیلی قوی بوده اند. بازی کودکان می تواند برای رشد تخیلی فوق العاده مفید واقع شود و تخیل نیز به نوبه خود فرصتهای ثمربخشی را برای یادگیری و شناسایی کودکان از جهان فراهم می آورد.
وسایل و لوازمی که به کودکان در بازیهای تخیلی کمک می کند:
فعالیتهایی مانند خانه بازی، بازی در نقش پدر و مادر، آشپزی، خرید و فروش و شکار از اشکال متداول بازیهای تخیلی می باشند که برای این بازیها هر چه وسایل بازی بیشتر باشد کودکان بهتر می توانند بازیهای تخیلی را انجام بدهند. وسایلی که برای این منظور به کار می رود لازم نیست نو و یا دقیق دوخته شده باشد. اگر این وسایل ناقص باشند کودک با کمک تخیل خویش آنها را تکمیل می کند.
وسايل لازم برای بازيهای تخيلی
1ـ لباسهای زنانه
2ـ لباسهای مردانه
3ـ تلفن اسباب بازی یا چیزی شبیه آن که کودک را تشویق به صبحت کردن کند
4ـ انواع عروسکها و خانواده عروسکی
5ـ بطری شیر نوزاد
6ـ زنگ اخبار که برای ورود استفاده می شود
7ـ شیلنگ پلاستیکی به طول دو یا سه متر
8ـ جعبه های محکم که کودکان از آنها به عنوان تاقچه، صندلی، میز، ماشین، ترن، قایق و هواپیما استفاده می کنند.
9ـ ملافه، پتو، رومیزی، روتختی کهنه که دیگر مورد استفاده قرار نگیرد.
10ـ کلاه مأمور آتش نشانی، کلاه افسر پلیس، روپوش سفید و لوازم پزشکی و ...