آیا تا به حال در مورد اختلال اوتیسم چیزی شنیده‌اید؟ یا از نزدیك كودكی را كه مبتلا به این اختلال باشددیده‌اید؟
شاید خواسته باشید كه بدانید اوتیسم چیست، چرا به وجود می‌آید و با افرادی كه دچار این مشكل هستند چگونه باید رفتار كرد؟
علائم اوتیسم در افراد مختلف دارای شدت و ضعف گوناگونی است و در برخی افراد مبتلا، علائم بسیار بارزتر از دیگران است.
به طور كلی علایق، فعالیت‌ها و رفتارهای تكراری در كودكان مبتلا به اوتیسم دیده می‌شوند. برای فرد اوتیستیك مشكل است كه با دیگران بنشیند و صحبت كند یا اظهارنظر كند. در واقع كسی كه مبتلا به این اختلال است، معمولا در خودش است و اصطلاحا به این اختلال «در خودماندگی» گفته میشود. این افراد ممكن است واكنشی غیرمعمولی به آنچه كه در اطرافشان رخ می‌دهد، نشان دهند. كسی كه مبتلا به اوتیسم است در اتصال كلمات یا معنای آنها هم ممكن است با مشكل روبه‌رو شود. در حال حاضر اوتیسم از هر150 نفر یك نفر را تحت تاثیر قرار می‌دهد و متاسفانه تاكنون علت اصلی این بیماری و علت افزایش آن مشخص نشده است.
به طور كلی می‌توان علائم اوتیسم را از چند جنبه بررسی كرد. مثلا از نظر مهارت‌های اجتماعی اغلب این بیماران از تماس چشمی با دیگران پرهیز می‌كنند و مایلند بیشتر تنها باشند. این افراد در درك احساسات دیگران مشكل دارند و اغلب نمی‌توانند در مورد احساسات خود با دیگران صحبت كننند. زمانی كه دیگران با آنها صحبت می‌كنند، توجهی به آن نشان نمی‌دهند و در حالی كه برخی از این افراد بسیار علاقه‌مند به مردم هستند، اما نمی‌دانند چگونه با دیگران صحبت كنندو قادر به برقراری ارتباط نیستند.
از نظر تكلم و زبان هم حدود 40 درصد كودكان مبتلا به اوتیسم اصلا حرف نمی‌زنند، برخی دیگر به عارضه آكولالیا مبتلا هستند. در این مشكل فرد حرف‌های دیگران را مدام تكرار می‌كند، مثلا اگر شما به كودك بگویید «چرا بازی نمی‌كنی؟» كودك به جای پاسخ به سوال شما، مدام این جمله را تكرار می‌كند «چرا بازی نمی‌كنی؟» یا این‌كه كودك تبلیغات تلویزیون را مدام، بدون كم و كاست تكرار می‌كند. این كودكان تن صدای ثابتی دارند و به نظر می‌رسد در مواقع خوشحالی یا غمگینی، نمی‌توانند تن صدای خود را تغییر دهند. این كودكان ممكن است از نظر فاصله مكانی به افرادی كه با آنها صحبت می‌كنند، خیلی نزدیك شوند یا به یكی از موضوعات صحبت خود چسبیده و آن را رها نكنند.
انجام حركات تكراری، مقاومت در برابر تغییرات محیطی و مقاومت در برابر تغییرات روزانه كارهای معمولی و پاسخ‌دهی به صورت غیرطبیعی نسبت به تجارب حسی در این كودكان دیده میشود. آنها یك سری از كارهارا بارها و بارها تكرار می‌كنند و اگر عادت‌های معمول روزانه‌شان تغییر كند، بشدت واكنش نشان می‌دهند. مثلا اگر كودك هر روز ابتدا دست‌هایش را می‌شسته و سپس لباسش را می‌پوشیده، اگر از او بخواهید عكس این كار را انجام دهد، بشدت ناراحت خواهد شد.این كودكان معمولا تصاویر و اشیاء بی‌جان را ترجیح می‌دهند، دوست ندارند در آغوش گرفته شوند یا دیگران را در بغل بگیرند، تماس چشمی ندارند یا تماس چشمی آنها اندك است. از خطرات نمی‌ترسند و بسیار پر تحرك یا كم‌تحرك هستند.
در كنار تمامی این مطالب باید گفت كه تعدادی از این كودكان، در برخی از جنبه‌ها، توانایی‌های خاصی دارند، مثلا در زمینه موسیقی، نقاشی، كامپیوتر، حل مساله و... نسبت به همسالان خود بهتر عمل می‌كنند.
باورهای نادرست در مورد اوتیسم
كودكان مبتلا به اوتیسم هرگز ارتباط چشمی برقرار نمی‌كنند، كودكان اوتیستیك نبوغ دارند، كودكان مبتلا به اوتیسم هرگز صحبت نمی‌كنند؛ كودكان اوتیستیك قادر به نشان دادن محبت خود نیستند؛ اوتیسم یك بیماری روانی است؛ كودكان مبتلا به اوتیسم نمی‌توانند به دیگران لبخند بزنند، كودكان اوتیستیك تماس جسمی محبت‌آمیز برقرار نمی‌كنند و... بسیاری از باورهای جامعه نسبت به این كودكان است. این در حالی است كه این كودكان تحریكات حسی را به گونه‌ای متفاوت درك می‌كنند و همین موضوع موجب اشكال در ابراز محبت و برقراری ارتباط عاطفی در آنها میشود، اما به هر حال این كودكان می‌توانند محبت كنند. در صورتی كه این كودكان را باور كنید قادر به دادوستد عاطفی با آنها هستید. در حقیقت به دلیل تنوع تظاهرات كلینیكی طیف تشخیص بیمار اوتیستیك مشكل است. گاهی اوقات كودكان مبتلا به اوتیسم باهوش هستند ولی 80 درصد از آنها درجاتی از عقب ماندگی ذهنی را نشان می‌دهند. در آزمایشات پاراكلینیكی كودكان مبتلا به اوتیسم باید عوامل قبل و بعد مورد بررسی قرار گیرد. تمام كودكان مبتلا به اوتیسم باید از نظر شنوایی مورد بررسی قرار گیرند.
عوامل موثر در بروز اوتیسم
در مورد علل پیدایش بیماری اوتیسم، تئوری‌های مختلفی وجود دارد و فاكتورهای متعددی را در بروز اوتیسم دخیل می‌دانند، ازجمله عوامل ژنتیكی، تغییرات ساختمان مغز، مواد حساسیت‌زا و آلرژن‌ها، آلودگی هوا و بسیاری از موارد دیگر. حتی قبلا تصور می‌شد فاكتورهایی مثل وضعیت اقتصادی، اجتماعی، سبك زندگی و سطح تحصیلات والدین نقشی در بروز این اختلال ندارد، اما اینك نتایج تحقیقات در دانشگاه علوم پزشكی آمریكا نشان داد كه احتمال ابتلا به اوتیسم در كودكانی كه در نزدیكی بزرگراه‌ها متولد می‌شوند، به دلیل آلودگی بیشتر دو برابر است. همچنین تحقیقات نشان داده است تماس مادر با آلودگی هوا در دوران بارداری و تماس كودك در سال‌های اول پس از تولد با آلودگی، باعث تاخیر رشد ذهنی كودك و افزایش احتمال بروز اوتیسم میشود.
در نقطه مقابل در بسیاری از متون علمی پرهیز از برخی غذاها و مایعات، عاملی برای بهبود شرایط كودكان بیمار عنوان شده است. دوری از موادی مثل انواع مختلف رنگ‌ها، چسب‌ها، لاك ناخن، اسپری مو و پودر رختشویی، هم توصیه شده است. همچنین استفاده از برخی مواد غذایی و مكمل‌ها مثل ویتامین B6 و روغن جگر ماهی، سبب بهبود علائم این كودكان شده است. پس می‌توان گفت علاوه بر فاكتورهای ژنتیكی، عوامل محیطی و تغذیه‌ای نیز در بروز و بهبود این اختلال ایفای نقش می‌كنند.
آیا امیدی به بهبودی بیماران اوتیسمی هست؟
در صورت مشاهده هر گونه رفتار غیرطبیعی كودك در هر سنی، مراجعه به متخصص اولین قدمی است كه والدین باید بردارند. روانپزشكان كودك و نوجوان و سپس روان‌شناسان و روانپزشكان راهنمایان بسیار خوبی خواهند بود. بسیاری از والدین، زمانی كه تشخیص اوتیسم برای كودكشان مطرح میشود، برخورد مناسبی با این مساله نمی‌كنند و در واقع دچار نوعی انكار می‌شوند و با مراجعه به متخصصان مختلف امیدوارند كه تشخیص دیگری را برای آنها مطرح كنند.گروهی دیگر تمام آرزوهایی كه برای كودك خود داشتند را نقش بر آب می‌بینند و از هرگونه اقدامی ناامید می‌شوند، اما خوشبختانه امروزه بیش از هر زمان دیگری می‌توان به كودكان اوتیستیك كمك كرد. هرچه اقدامات زودتر انجام شوند، نتایج بهتر خواهند بود.
توانبخشی به صورت كاردرمانی و گفتاردرمانی، رفتاردرمانی و دارودرمانی از اقداماتی هستند كه به این كودكان بسیار كمك می‌كند.
همچنین آموزش‌های ویژه، حمایت خانواده ودر بعضی موارد درمان دارویی به بسیاری از كودكان مبتلا به اوتیسم در رسیدن به تجربه زندگی هرچه طبیعی‌تر كمك خواهند كرد. در حال حاضر امید زیادی به پیشرفت كودكانی است كه درمان مناسب و موثری گرفته‌اند. حتی بسیاری از كودكانی كه از نظر ذهنی عقب افتاده‌اند، در انجام كارهای مشخصی مثل پوشیدن لباس و مهارت‌هایی نظیر آشپزی و... قابلیت‌هایی را از خود نشان داده‌اند. گروهی دیگر مهارت‌های تحصیلی مانند خواندن، نوشتن و محاسبات ساده را به دست خواهند آورد. بعضی دبیرستان را تمام می‌كنند و عده‌ای حتی به دانشگاه می‌روند. نكته مهم شروع هرچه سریع‌تر مداخلات درمانی است و اما نكته مهم‌تر این‌كه هیچگاه برای شروع درمان دیر نیست.