امروزه در دنیای چالش برانگیز سازمانها مجبورند خود را با محیط خویش و دنیای در حال تغییر به طور مداوم تغییر دهند. به طوریکه برای ادامه حیات نیازمند افراد هوشمند و به اصطلاح مغزپرور هستند که کارهای هوشمندانه انجام دهند. این افراد هوشمند سازمانهای جدیدی را با ساختار نوین شکل میدهند که تمام شرایط و ویژگیهای لازم را برای انطباق با تغییرات محیطی داشته باشند. یکی از این سازمانها سازمان شطرنجی است. در سازمان شطرنجی قرار بر این است که هر حزبی در مقام اول قرار می گیرد افراد کلیدی و هوشمند در منصب قدرت قرار گیرند و اعضاء حزب مخالف را در مناصب دوم قرار دهد.
هدفمند بودن حركت
هدف يك شطرنج باز از بازي، مات كردن حريف مقابل در كنار يك نرمش فكري است. براي هر مهره حركتي با هدف گسترش بازي، تأمين امنيت شاه و آرايش مهره ها براي حمله يا دفاع تعريف شده است.
مدير يك سازمان توليدي يا خدماتي نيز مي بايست اهداف بلند و كوتاه مدت خود را با توجه به وضعيت پيرامون ترسيم نموده و برنامه هاي عملياتي براي آن را مشخص و بصورت مداوم كنترل نمايد.
نكته مهم در تعيين اهداف سازماني انتخاب صحيح اهداف با توجه به تحليل بازار و رقبا، مشخص كردن زمان، مجري، منابع، هزينه و تعيين شاخص به منظور اندازه گيري ميزان دستيابي به اهداف است.
سازمان دهي
هر بازيكن با توجه به قانون شطرنج مي تواند شاه را با بهره جويي از تمامي مهره ها محصور و تهديد نمايد، مسلماً در اين بازي برنده كسي خواهد بود كه از حركت مهره ها به نحو مطلوب تري استفاده نمايد.
مديران نيز براي نيل به اهداف خود بايد با مهيا نمودن امكانات و منابع لازم و نيز استفاده بهينه از آنها بستر مناسب براي رسيدن به اهداف را آماده كنند. در اين زمينه طراحي نمودار سازماني، تعيين مسئوليتها، شرح وظايف، شناخت فرآيندهاي سازمان، تعيين منابع اجراي فرايندهاي سازماني، دستورالعمل هاي اجراي هر فرايند و پايش شاخص هاي اندازه گيري اثربخشي اهميت ويژه اي دارد.
هدايت مهره ها
به منظور مات كردن حريف كافيست تمام مهره ها را به گونه اي كنار هم قرار دهيد كه ضمن پشتيباني آنها از يكديگر خانه هاي حركت شاه حريف مسدود گردد، بديهي است كه شما بدون تعامل مهره ها با يكديگر به پيروزي نخواهيد رسيد. (كار گروهي و درك هدف توسط همه) در يك سازمان نيز اگر كاركنان واحدهاي مختلف سرگرم فعاليتهاي خويش باشند و در يك راستا هدايت نشوند سازمان به اهداف خويش نايل نخواهد شد.
برنامه ريزي
مسلماً بدون برنامه ريزي و تنها با جواب دادن بازي حريف، شما به پيروزي نخواهيد رسيد. برنامه ريزي در علم مديريت نيز از اهميت ويژه اي برخوردار است و مديران به خوبي مي دانند كه بدون برنامه ريزي به هيچ هدفي نخواهند رسيد.
پايش و كنترل
در بازي شطرنج برنامه اي كه در ذهن شما براي مات كردن حريف مقابل ترسيم مي شود مرتباً با توجه به حركات تدافعي و تهاجمي حريف مي بايست تغيير كند وگرنه با همان برنامه اوليه نيل به هدف ممكن نيست.
در علم مديريت نيز برنامه هاي تنظيم شده براي دستيابي به اهداف مي بايست در دوره هاي منطقي كنترل و در صورت نياز به هنگام شود، همچنين عوامل عدم اجراي برنامه شناسايي و با تعريف اقدامات اصلاحي مؤثر، رفع شود.
حفظ مهره ها
از فنون مهم بازي شطرنج حفظ مهره ها است بدين ترتيب كه هر مهره داراي ارزشي نسبي است كه بسته به موقعيت بازي متغير است.
نيروهاي انساني هر سازمان نيز با توجه به مسئوليتها و فعاليتهاي محوله داراي ارزش نسبي هستند. فراهم كردن منابع و زمينه هاي لازم براي اجراي مطلوب امور محوله، نشان دادن توجه و اهميت شما به فعاليت كاركنان، فراهم ساختن بستر رشد و خلاقيت پرسنل و بكارگيري روشهاي انگيزشي از جمله تكنيكهاي مؤثر در حفظ نيروهاي سازمان هستند.
حمايت مهره ها
اگر مهره سرباز با حمايت و هدايت شما به انتهاي صفحه شطرنج برسد تبديل به مهره ارزشمندي چون وزير مي شود. توجه داشته باشيد كه در يك سازمان نيز اگر نيروهاي انساني به طور مناسبي از طريق سيستم هاي آموزشي و انگيزشي رشد پيدا كنند، مطمئناً فوايد بيشتري براي سازمان به ارمغان مي آوردند.
پيش بيني حركات بعدي
يكي از مهمترين فنون بازي، بازي خواني آن است، قبل از هر حركت مي بايست حداقل چند حركت خود و حريف را در ذهن بررسي و تجزيه و تحليل كرد و سپس اقدام به بازي نمود.
مديران نيز بايد قبل از اخذ هر تصميمي پيامدهاي آن را تحليل نموده و با توجه به عواقب آن تصميمي را اتخاذ نمايند.
پرهيز از حركات اضافي
در شطرنج بازي با مهره سفيد يك مزيت محسوب مي شود زيرا يك حركت از مهره سياه پيش بوده و قدرت تهاجم را در اختيار دارد، در بازي بايد مراقب هر حركت بود تا اين مزيت را حفظ كرده و با استفاده از آن بازي حريف را به دست گرفت.
در محيط رقابتي نيز اگر مديران حركت اضافي از جمله پذيرش توليد محصول بدون تقاضا، اخراج كاركنان مؤثر و ... را داشته باشند براي تضعيف سازمان گام برداشته و چه بسا بازار را به رقبا واگذار خواهند كرد.
گسترش توأم با تفكر
در بازي شطرنج به منظور استفاده از تمامي مهره ها مي بايست آنها را به خانه هايي انتقال و گسترش داد كه قابليت حمله، دفاع و مانور بيشتري را داشته باشند، حال اگر اين گسترش بدون انديشه باشد موجبات از دست دادن بازي را فراهم مي آورد.
در محيط كار نيزگسترش منابع سازمان از جمله ساختمانها، تأسيسات، تجهيزات و نيروهاي انساني بدون در نظر گرفتن كيفيت، نوع و ميزان خروجي آنها به اتلاف منابع، كاهش بهره وري سازمان و افزايش قيمت تمام شده محصولات يا خدمات منجر مي شود.
مهره ها با تفكر گرفتن
گرفتن مهره هاي حريف در بازي شطرنج يك مزيت محسوب مي شود. در برخي موارد حريف به منظور تخريب سد دفاعي و كشاندن مهره ها به سمت ديگر اقدام به فدا كردن مهره ها مي كند و در قبال آن برتري مورد نظر خود را به دست مي آورد.
به شما نيز در يك محيط كاري پيشنهاد توليد يك محصول جديد و يا ارائه يك خدمت جديد مي شود كه اگر نسنجيده و بدون امكان سنجي آن را بپذيريد و در عمل نتوانيد خواسته هاي مشتريان را برآورده سازيد در آن صورت خود را براي پذيرش خسارت سنگيني آماده كنيد.
مراقبت از آچمز شدن
آچمز شدن عبارت است از حمله اي كه عليه شاه توسط طرف مقابل انجام مي شود و در اين حالت شاه يكي از مهره هاي خود (فيل، اسب رخ و يا حتي وزير) را به اجبار براي محافظت در مقابل خود قرار مي دهد.همانند بازي شطرنج كه تنها مي بايست مراقب آچمز شدن بود و از آن گريخت در سازمانها نيز بايد به فكر مقابله با اين گونه تهديدها و حوادث غير مترقبه از جمله تغييرات شرايط بازار، پايان عمر محصول، وضعيت رقبا، نارضايتي و استعفاي كاركنان و ... بود و طرح هاي واكنشي با اين گونه تهديدها تهيه شود.
شكست مقدمه پيروزي
همان طور كه يك شطرنج باز مي بايست از شكست هاي خود در بازي نااميد نشده و از آن درس گيرد، در سازمان نيز بايد به دنبال علل بروز مشكل بود و با حذف آنها به طور ريشه اي موجبات پيروزي را فراهم آورد.