استعدادیابی کودکان و بزرگسالان، کارآفرینی و استارت آپی دانش آموزی و دانشجویی

زنجیره های تامین، تامین كنندگان را به یك شركت تولیدی و شركت را به مشتریانش ارتباط می دهد. برای اداره صحیح زنجیره تامین لازم است تا نسبت به خدمات عالی به مشتریان، هـزینه های پایین و زمان چرخه كوتاه اطمینان حاصل كنیم. زنجیره های تامین دارای انواع مختلفی هستند كه می توان از مهمترین آنها به «ساخت یكپارچه برای ذخیره كردن»، «پس از تخلیه پركردن به طور مستمر»، «ساخت برمبنای سفارش» و «مونتاژ كانالی» اشاره كرد.
اداره زنجیره تامین با وجود عدم اطمینان در تقاضا و تامین و نیاز برای هماهنگی بین چندین فعالیت تجــــاری شركاء مشكل است. از اصلی ترین این مشكلات می توان از «اثر شلاق چرمی» و «ذخیره فریبنده» نام برد.
راه حلهایی برای مشكلات زنجیره تامین وجود دارند كه از آن جمله می توان به «ادغام عمودی»، «موجودی مناسب»، «استراتژی های كاهش عدم اطمینان محیطی» و استفاده از «تكنیك ها و فنون مناسب برنامه ریزی و تولید» اشاره كرد. فناوری اطلاعات نیز با پشتیبانی از راه حلهای ارائه شده گام موثری در حل مشكلات مذكور برداشته است كه از آن جمله به نرم افزارهای SCM، ERP، OPT، ANAL و همچنین حالتهای تكامل یافته و یكپارچه مدیریت زنجیره تامین (SCM) و ERP اشاره كرد. دومین شكل كمك فناوری اطلاعات از زنجیره تامین به وسیله كاركرد تجارت الكترونیك است كه آن را ازطریق خودكاركردن فرایندها و یكپارچه كردن فعالیتهای اصلی شغل تجاری به وسیله یك ساختار الكترونیكی فراهم آورده است. اما اجرای سفارش نیز در تجارت الكترونیك به دلیل نیاز به حمل بسته های كوچك كالا برای مشتریان زیاد مشكل است كه این مشكل ازطریق راه حلهایی همانند تحویل درهمان روز و حتی همان ساعت و انبارهای خودكار قابل حل است.
موفقیت خیلی از سازمانهای خصوصی، دولتی و نظامی به توانایی آنها در ارائه خروجیهای مصوب وابسته است. ارائه محصولات بهتـــر در یك طیف وسیع و با هزینه ای پایین و انجام سریع آن. ارائه مطلوب این خروجیها (هزینه، كیفیت، عملكرد، تحویل، انعطاف و نوآوری) به توانایی سازمان در اداره جریان مواد، اطلاعات و پول درون و بیرون سازمان وابسته است. این جریان به عنوان زنجیره تامین شناخته شده است. به دلیل اینكه زنجیره های تامین ممكن است طولانی و پیچیده و شامل تعداد زیادی شركاء تجاری باشد، مشكلاتی طی آن پیش می آید. این مشكلات درصورت تأخیر درحل به نارضایتی مشتریان و از دست دادن فروش منجر شود و هزینه های بالایی را برای رفع متحمل سازمان كند. شركتهایی در كلاس جهانی خیلی از موفقیتهایشان را به مدیریت زنجیره تامین نسبت می دهند، آنچه كه به طور وسیعی توسط فناوری اطلاعات (IT) حمایت می شود.
در این مقاله سعی بر این است كه ماهیت و انواع زنجیره تامین و اینكه چرا در اینجا مشكلات اتفاق می افتد را توضیح دهیم. سپس فنــاوری اطلاعات مبتنی بر راه حلها را مطرح می كنیم كه بیشترین آنها به وسیله نرم افزارهای كاملی از قبیل MRP، ERP آماده هستند. بعد به شما نشان می دهیم چگونه تجارت الكترونیك (EC) می تواند مشكلات زنجیره تامین را حل كند. در پایان مشكلات مربوط به سفارشات انجام شده در سیستم تجارت الكترونیك و بعضی راه حلهای استفاده شده برای حل آنها را توصیف می كنیم.
● مدیریت زنجیره تامین چیست؟
مدیریت زنجیره تامین نتیجه تكاملی مدیریت انبارداری است. در دهه ۶۰ كارشناسان با مطالعه بر روی رابطه داخلی بین انبارداری و حمل و نقل و یكپارچه سازی آنها قادر به كاهش موجودی خود شدند كه حاصل این مطالعات مدیریت توزیع نام گرفت. در مسیر تكامل با اضافه شدن مباحث مدیریت ساخت، تداركات و سفارشها به مدیریت توزیع مفهوم لجستیك پدید آمد و وضعیت كنونی یعنی زنجیره تامین نتیجه به هم پیوستن حلقه های عملیاتی مختلف است كه در ابتدای آن عــرضه كنندگان و در انتهای آن مشتریان قرار دارند.
یك زنجیره تامین به جریان مواد، اطلاعات، وجوه و خدمات از تامین كنندگان موادخام طی كارگاهها و انبارها تا مشتریان پایانی اشاره دارد و شامل سازمانها و فرایندهایی می شود كه كالاها، اطلاعات و خدمات را ایجاد و به مصرف كنندگان تحویل می دهند. این زنجیره شامل خیلی از وظایف از قبیل خرید، جریان وجـــوه، باربری مواد، برنامه ریزی و كنترل تولید، كنترل موجودی و لجستیكی و توزیع و تحویل می گردد.
اهداف نرم افزار مدیریت زنجیره تامین مدرن كاهش عدم اطمینان و ریسك در زنجیره تامین است. با وجود آن، به طور مثبتی بر سطوح موجودی، زمان چرخه، فرایندهای تجاری و سرویس های خدماتی به مشتری اثر می گذارد. این زنجیره فرایندی پویا است كه فعالیتهای همزمان، ارزیابیهای مستمر از طرفین درگیر، فناوری های به كار رفته در آن و ساختار سازمانی را شامل می شود. این فناوری برای مشتریان امكاناتی را فراهم می آورد تا حق انتخاب فراوانی را داشته باشند و به صورت فزاینده ای به اطلاعات دسترسی پیدا كنند و هدف در آن ایجاد ارزش برای مصرف كننده است. همه این عوامل بر افزایش سودآوری و رقابتی بودن كمك می كنند.
قابل ذكر است كه تامین كنندگان ممكن است خود تامین كننده داشته باشند و نمودار به سمت چپ همچنان گسترش یابد. به علاوه در جریان مواد یك جریان اطلاعات كه دوطرفه بوده و یك جریان پول كه درجهت خلاف جریان كالاست، وجود دارد.
۱ ) زنجیره تامین بالادست:
این بخش شامل تامین كنندگان اولیه (كه خودشان می توانند مونتاژكننده و یا سازنده باشند) و تامین كنندگانشان هستندكه همه این مسیرها از مواد سرچشمه می گیرد. فعالیتهای اصلی این قسمت خرید و حمل است.
۲ ) زنجیره تامین داخلی:
این بخش شامل همه پردازشهای استفاده شده به وسیله یك سازمان در تبدیل داده های حمل شـــــده به سازمان به وسیله تامین كنندگان به خروجیهاست، از زمانی كه مواد وارد سازمان می شود تا زمانی كه محصول نهایی برای توزیع به خارج سازمان حركت می كند. فعالیتها اینجا شامل حمل مواد، مدیریت موجودی، ساخت وكنترل كیفیت است.
۳ ) زنجیره تامین پایین دست:
این بخش شامل همه فرایندهای درگیر در توزیع و تحویل محصولات به مشتریان نهایی است. خیلی زیاد مشاهده می شود كه زنجیره تامین وقتی محصــول واگذار یا مصرف می گردد، پایان می پذیرد. اینجا فعالیتها شامل بسته بندی، انبار و حمل است. این فعالیتها ممكن است با استفاده از چندین توزیع كننده انجام شود مثل كل فروشان و خرده فروشان. ایـــن قسمت می تواند به سمت راست به همین ترتیب گسترش یابد.
ذكر این نكته نیز مهم است كه جریان كالا نیز می تواند درجهت عكس اتفاق بیفتد مثل جریان كالاهای برگشتی.
لجستیك معكوس شامل فرایند كالاهای عودتی و برگشتی و نحوه برخورد مناسب با این نوع اقلام و تمام عملیات مرتبط با مصرف مجدد كالا و مواد به منظور افزایش بهره وری، سوددهی و كارآمدی بیشتر سازمان لجستیكی است. لجستیك معكوس تمام فعالیتهای زنجیره تامین كه به صورت معكوس اتفاق می افتد را شامل می شود. به طوركلی لجستیك معكوس را می توان این گونه تعریف كرد «انتقال دقیق، به موقع و درست مواد، اقلام و كالاهای قابل استفاده و غیرقابل استفاده از انتهایی ترین نقطه و آخرین مصرف كننده ازطریق زنجیره تامین به واحد مناسب و موردنظر» و به عبارت دیگر لجستیك معكوس «فرایند حركت و انتقال برای كالاها و تولیداتی است كه در زنجیره تامین دارای قابلیت بازگشت هستند».
نباید فراموش كرد كه لجستیك معكوس نیازمند اشتراك مساعی خوب و نزدیك تولید، بازاریابی، امورمالی، سیستم های اطلاعاتی و منابع انسانی برای جلوگیری از تضادها و برخوردهای ناهمگون احتمالی در زنجیره تامین است. در لجستیك معكوس بهبود مستمر از طرق مختلفی صورت می گیرد كه عبارتند از: مصرف مجدد مستقیم كه كالاها پس از تمیز شدن بدون هیچ تغییری به مشتریان بازگردانده می شوند؛ بازیافت مواد كه كاربری مواد و كالاها تغییر داده شده و به مشتریان عرضه می گردد؛ تعمیرات؛ به روز كـــردن مجدد؛ بازسازی و بهینه سازی كه می تواند شامل تمامی موارد بازیافت مواد، تعمیرات و به روز كردن مجدد باشد.
● انواع زنجیره تامین
در شركتهای تولیدی سنتی كالاها پس از تولید در انبارها و مكانهای دیگر انبار می شدند كه این زنجیره تامین را پیچیده تر می كرد. اگر شركت از یك مدل تجاری ساخت برمبنای سفارش استفاده كند، هیچ نیازی برای انباركردن محصولات ساخته شده وجود نخواهد داشت اما درعین حال نیاز برای انبار موادخام و اجزاء سازنده وجود خواهد داشت. بنابراین، واضح است كه زنجیره های تامین به ماهیت شركت وابسته است.
الف) ساخت تجمعی برای ذخیره كردن:
مدل زنجیره تامین ساخت تجمعی برای ذخیره كردن بر تقاضاهای جهت دار مشتری درزمان واقعی به منظور ذخیره كارای موجودی كالای ساخته شده تمركز دارد. این تجمع ذخیره اغلب ازطریق استفاده از یك سیستم اطلاعاتی انجام می شود كه به طوركامل یكپارچه است (SCM/ERP) . بــدین طریق كه چنین سیستمی می تواند اطلاعات تقاضاهای زمان واقعی را كه می تواند برای تعدیل و توسعه برنامه ها و بــرنامه های عملیاتی تولید استفاده شود را جمع آوری كرد و نسبت به ذخیره اقلامی اقدام كند كه موردنیاز مشتریان است. این گونه سیستم ها به صورت یكپارچه ای فعالیتهای برنامه ریزی توزیع، ساخت، برنامه ریزی تفصیلی، كنترل موجودی، هماهنگی تامین با چندین كانال توزیع، جریان اطلاعات صحیح درباره تقاضا، سرمایه گذاری، ظرفیت موجودی، برنامه ریزی تفصیلی نقل و انتقال و... را انجام می دهد.
ب ) ذخیره كردن مستمر:
ایده این مدل برپایه از نو پركردن موجودی تخلیه شده به طور مداوم به وسیله كــــــاركردن به طور نزدیكی با تامین كنندگان و یا واسطه ها استوار است. بنابراین، ارتباط محكمی بین فرایند اجرای سفارش و فرایند تولیدی موردنیاز است. این مدل كاربردی ترین مدل برای محیطهایی با الگوهای تقاضای ثابت است.
ج ) ساخت برای سفارش:
مفهوم این مدل برپایه سفارش برای مونتاژكردن بلافاصله پس از دریافت سفارش استوار است. این مدل به مدیریت مفید موجودیهای اجزاء و تحویل تداركات موردنیاز طی زنجیره تامین نیاز دارد. یك راه حل برای غلبه بر این نیاز استفاده چندمنظوره از دستگاهها برای تولید كالاست. یكی از مزیتهای اصلی این نوع مدل ادراكی است كه هر مشتری می تواند از محصول موردنیاز خود تجسم كند. به علاوه اینكه هر مشتری كالاهای خود را سریعاً دریافت می كند.د ) مونتاژ كانالی:
با یك تعدیل جزئی در مدل ساخت برمبنای سفارش مونتاژ كانالی (CHANNEL ASSEMBLY) به دست می آید. در این مدل بخشهای هر محصول همان طور كه در كانال توزیع حركت می كند جمع آوری و مونتاژ می شوند. برای مثال، می توان بعضی شركتهای رایانه ای كه در زنجیره توزیع بخشهای رایانه، آنها را خریداری و مونتاژ و سپس تحویل مشتری می دهند را نام برد. بنابراین، سفارش رایانه ای مشتری تنها باید برای قرارگرفتن در یك وسیله برای تحویل جمع شوند.
ز ) زنجیــره تامین جهانی:
زنجیره تامینی كه تامین كنندگان و یا مشتریان را در كشورهای دیگر درگیر خود می كند به عنوان زنجیره تامین جهانی شناخته می شود.
دلایل اصلی كه چرا شركتها وارد زنجیره تامین جهانی می شوند عبارتند از:
قیمتهای پایین تر مواد، خدمات و نیروی انسانی؛ دسترسی به محصولات و فناوری كه در داخل دردسترس نیستند؛ كیفیت بالای محصولات بـــازارهای جهانی؛ استراتژی های فروش جهانی شركت؛ تشدید رقابت جهانــــی كه درنتیجه كاهش هزینه شركت می شود؛ نیاز به توسعه حضور خارجی و بازرگانی بین المللی. برخی ازمشكلاتی كه مممكن است در زنجیره های تامین جهانی وجود داشته باشد عبارتند از مشكلات حقوقی، دستمزدها و مالیاتهای دادوستد، اختلاف فرهنگی و زبانی، تغییرات سریع در نرخهای پولهای رایج تبادلی و عدم ثبات سیاسی.
● مشكلات زنجیره تامین و منابع آنها
درجهان تجارت مثالهای بی شماری از شركتهایی كه قادر نیستند به سطح تقاضایشان برسند و درنتیجه موجودیهای هزینه بر و زیادی پروژه ای را متحمل می شوند وجود دارد. در این قسمت ما به تشریح این مشكلات و علل آنها می پردازیم.
▪ مشكلات طی زنجیره تامین به طوركلی از دو منبع ناشی می شوند:
۱ ) عدم اطمینان:
یك منبع اصلی عدم اطمینان زنجیره تامین پیش بینی تقاضا است. پیش بینی تقاضا از چندین فاكتور از قبیل رقابت، قیمتها، شرایط فعلی، توسعه تكنولوژیكی و سطح عمومی تعهد مشتریان تاثیر می پذیرد. دیگر عامل عدم اطمینان زنجیره تامین زمانهای تحویل است كه خود به عواملی مانند نسبت خرابی ماشین ها در فرایند تولید خطی، فشردگی ترافیكی كه در حمل و نقل دخالت می كند و مشكلات كیفیت مواد كه ممكن است تأخیرات تولید را ایجاد كند وابسته است.
۲ ) عدم هماهنگی:
این نوع مشكلات هنگامی اتفاق می افتد كه یك بخش شركت با دیگر بخشها ارتباط خوبی ندارد، وقتی پیغام برای شركاء تجاری غیرقابل فهم باشد و وقتی بخشهای شركت از بعضی مسائل آگاهی ندارند و یا خیلی دیر از آنچه موردنیاز است و یا آنچه باید اتفاق بیفتد آگاه می شوند.
همان طور كه اشاره شــــــد مشكلات بی شماری طی زنجیره تامین می تواند رخ دهد كه در این قسمت به دو مورد از مزمن ترین مشكلات آن اشاره می شود.
الف ) اثر شلاق چرمی (THE BULL WHIP EFFECT) :
اثر شلاقی به تغییرات نامنظم در سفارشات طی زنجیره تامین اطلاق می شود. این اثر برای اولین بار به وسیله پروكتل و گمبل (PSG) در ارتباط با یكی از محصولاتشان مشاهده و شناخته شد. دراین مشكل گرچه فروش واقعی در فروشگاهها نسبتاً ثابت و قابل پیش بینی بود اما سفارشات عمده فروشان و توزیع كنندگان برای PSG (سازنده) میدان نوسانات شدیدی داشته و مشكلات موجودی محصول ساخته شده را برای PSG داشت. یك تحقیق نشان داد كه سفارشات توزیع كنندگان به دلیل پیش بینی ضعیف تقاضا و كمبود هماهنگی و اطمینان درمیان شركاء زنجیره تامین تغییرات نامنظمی داشت، به دلیل اینكه هر ماهیت مجزا طی زنجیره تامین سفارشات و تصمیمات موجودی را با یك دید نسبت به منافع خود به طرف بالای زنجیره تامین انجام می داد كه این منجر می شد كــــــه میزان پیش بینی ها به طرف بالای زنجیره همچنان افزایش یافته و به موجودیهای اضافه ای در تمام قسمتهای زنجیره تامین منجر شود.
ب ) ذخیره فریبنده:
این گونه مشكل زمانی كه مشتریان محصولی را می خواهند كه دردسترس نیست اتفاق می افتد گرچه درحقیقت وجود دارد مثل وقتی كه محصول درجایی نادرست قرار می گیرد یا اینكه مقدار ذخیره ناصحیح است.
● راه حلهای مشكلات زنجیره تامین
هرساله سازمانها راه حلهای زیادی را برای مشكلات زنجیره تامین پیدا كرده اند. در این قسمت سعی بر این است ابتدا راه حلها مطرح و سپس پشتیبانی فنـــاوری اطلاعات درمورد راه حلهای ارائه شده بحث شود.
▪ راه حلها:
جهت رفع مشكلات در زنجیره تامین سه دسته فنون وجود دارد. دسته اول فنونی هستند كه در ارتباط با طراحی و عرضه قطعات، عرضه كنندگان، مدیریت ارتباطات بین عرضه كنندگان و ارتبـــاط سازمان با عرضه كنندگان وجود دارد، دسته دوم فنونی هستند كه در ارتباط با سیستم های تولیدی، مدیریت موجودی و مسائل داخلی سازمان جهت رفع مشكلات وجود دارد و دسته سوم مجموعه تدابیــــــری هستند كه درمورد توزیع كنندگان، خریداران، وفاداری خریداران و هماهنگی آنها با سازمان باید
لحاظ شود. در ذیل به بعضی موارد اشاره می شود:
۱ ) ادغام عمودی
۲ ) كنترل موجودی
۳ ) تكنیك های مناسب بر برنامه ریزی تولید
الف ) تكنیك های تولیدی به موقع
ب ) تكنیك های برنامه ریزی مواد موردنیاز
ج ) عملیات همزمان
۴ ) استراتژی های كاهش عدم اطمینان
اما در محیط تجاری رقابتی امروزه، كارایی و ثمربخشی زنجیره تامین در بیشترین سازمانها بحرانی هستند و به طور گسترده ای به هماهنگی اطلاعاتی بین بخشهای مختلف سازمان، سیستم های پشتیبانی اطلاعات و یكپارچه كردن سیستم های مختلف وابسته است.
پشتیبانی فناوری اطلاعات از زنجیره تامین و ادغام سیستمها: حقیقتاً مفهوم زنجیره تامین با رایانه ای شدن فعالیتهای آن طی ۵۰ سال اخیر توسعه داده شده است. به عنوان مثال، پشتیبانی فناوری اطلاعات از سیستم های برنامه ریزی و تولیدی را می توان با عنوان تولید رایانه ای یكپارچه نام برد كــــــه ازطریق انسجام سخت افزاری و نرم افــــزاری انواع تكنولوژی های JIT، MRP، CAD، CAM، GTو... صورت می گیرد. برخی از مثالهایی از اینكه چگونه فناوری اطلاعات مشكلات زنجیره تامین را حل می كند در جدول شماره یك ارائه شده است.
به طوركلی چهار گروه نرم افزاری از زنجیره تامین پشتیبانی می كنند كه عبارتند از:
۱ ) نرم افزارهای برنامه ریزی منابع موسسه (ERP)
۲ ) نرم افزارهای مدیریت زنجیره تامین (SCM)
۳ ) نرم افزارهای بهینه سازی تولید (OPT)
۴ ) نرم افزارهای تجزیه و تحلیل (ANAL)
۱ ) نرم افزارهــــای گروه ERP:
این دسته از نرم افزارها براساس سیستم برنامه ریزی منابع كه قبلاً به سیستم برنامه ریزی مواد (MRP) معروف بود طراحی شده اند. نرم افزارهای ERP سعی می كنند براساس مفاهیمی از MRP عملكردها و بخشهــــایی را كه خارج از حوزه های برنامه ریزی تولید قرار دارند را یكپارچه و هماهنگ سازند.
۲ ) نرم افزارهای گروه SCM:
این نرم افزارها عمدتاً برهمخوانی بخش تامین و تقاضا تاكید دارد و همـــه وظایف كسب و كار را تعقیب نمی كنند. اكثــراین نرم افزارها از روشهای پیش بینی پیشرفته برای برنامه ریزی تقاضا، از واحد زمانبندی و برنامه ریــزی تولید برای برنامه ریزی تامین و از ابزارهای تجزیه و تحلیل برای بررسی همخوانی بین تقاضا و تامین استفاده می كنند.
۳) ابزارهای OPT:
درجهت بهینه سازی مبتنی بر محدودیت مورداستفاده قرار می گیرند و برپایه قوانین استوارند. این رویكرد ساختمان مدل یك سیستم را دقیقاً با قوانین نه گانه OPT هماهنگ كرده و راه حل مناسب را پیدا می كند. ابزارهای OPT تقریباً ازهمه روشهای مدل سازی از قبیل برنامه ریـــزی خطی، عدد صحیح، بهینه سازی و مــدل سازی شبكه ای و حتی شبیه سازی استفاده می كند.
۴) ابزارهای ANAL :
این نرم افزارها با دیگر گروهها حوزه زنجیره تامین فعل و انفعال كمی دارند. این ابزارها عمدتاً برای شناخت و تحلیل پویایی سیستم یا برای طراحی راهبردی استفاده می شوند.▪ تكامل كمكهای رایانه ای:
تكامل كمكهای رایانه ای از دهه ۶۰ تا به حال را می توان در شكل شماره دو مشاهده كرد.
▪ برنامه ریزی نیازمندی مواد MRP:
در گذشته بیشتر مراوده هـــــای تجاری با كاغذ انجام می شدند بنابراین وقتی كه رایانه ها وارد تجارت شدند افراد می خواستند كه فعالیتهای زنجیره تامین خودكار شود. اولین برنامه ها در اوایل دهه ۱۹۶۰ فقط بخش كوچكی از زنجیره تامین را پشتیبانی می كردند مثل سیستم های مدیریت موجودی و برنامه ریزی تفصیلی تولیدی. این چنین كاربردهایی در زمینه های وظیفه ای و مستقل از یكدیگر گسترش پیدا كردند و این باعث انحراف بیشتر طی زمان شد و ادغام آنها را مشكل تر می ساخت.
اندكی بعد مشخص شد بین تعدادی از فعالیتهای زنجیره تامین وابستگی وجود دارد.در ابتدا این امر درمورد برنامه ریزی تفصیلی تولید، مدیریت موجودی و برنامه های خرید روشن گردید و درنتیجه درهمین اثنا مدل برنامه ریزی نیازمندی مواد اختراع شد. اما طی زمان بعضی كاربردهای برنامه ریزی نیازمندی مواد شكست خوردند. یكی از دلایل اصلی این گونه شكستها این بود كه عملیــات خرید - موجودی - برنامه ریزی تفصیلی به طور نزدیكی هم با منابع مالی و هم منابع نیروی انسانی مرتبط است اما این موارد در بسته های برنامه ریزی نیازمندی مواد گنجانده نمی شدند. تشخیص این شكستها به یك نرم افزار و متدولوژی برنامه ریزی نیازمندی مواد پیشرفته منجر شد كه برنامه ریزی منابع تولید (MRPII) نام گرفت.
▪ برنامه ریزی منابع تولید (MRPII):
برنامه ریزی منابع تولیدی ازطریق هماهنگ كردن فعالیتهای انجام گرفته در بخشهای كاری مختلف شركت و به كارگیری یك پایگاه اطلاعاتی مشترك، یكپارچگی داخلی را آسان می سازد. این موضوع اطمینان می بخشد كه همه به استفاده از اطلاعات بروز مشغول بوده و یك نسخه مشترك به كار می برند. از برنامه ریزی منابع تولید می توان برای برنامه زمانبندی ظرفیت، حمل كالا، نگهداری، تعمیرات و غیره (وظایف MRP) استفاده كرد و ازطرف دیگر می توان جهت برنامه ریزی امورمالی نیز جریانات نقدینگی را پیش بینی كرد. اما این برنامه ریزی نیز كامل نبود و نیاز به هماهنگی تمام منابع و فعالیتهای موسسه حتی در قسمتهای غیرتولیدی نیز احساس می شد. درنتیجه تكامل ادامه پیداكرد و به برنامه ریزی منابع موسسه (ERP) منجر شد كه برنامه ریزی منابع تولید (MRPII) را به فعالیتهای دیگر در تمام مجموعه گستراند.
▪ برنامـه ریزی منابع موسسه (ERP):
پیشرفت رایانه ای شدن خدمات موسسه به مشتری یك چالش جدید را به وجود آورد، چگونگی كنترل همه فرایندهای اصلی تجاری به وسیله طراحی نرم افزاری بر خط (ONLINE)، راه حل یكپارچه شناخته شده به عنوان برنامه ریزی منابع موسسه یك فرایند اداره همه منابع و استفاده از آنها دركل مجموعه با یك رفتار هماهنگ است، این فرایند شامل برنامه ریزی و اداره استفاده از همه منابع موسسه است و هدف اصلی آن یكپارچه كردن همه بخشها، منابع و وظایف یك شركت در یك سیستم اطلاعاتی واحد است كه بتواند همه نیازهای موسسه را تامین كند. برای مثال، ورود یك سفارش اجازه دستیابی فوری به موجودی، داده های محصول، سابق حساب مشتری و اطلاعات دوره سفارش را می دهد. دستیابی به اطلاعات بهره وری، كیفیت و سودآوری را بالا می برد و رضایت مشتریان را افزایش می دهد. در اواخر دهه ۱۹۹۰ سیستم های برنامه ریزی منابع موسسه شروع به گسترش در زنجیره تامین كردند تا تامین كنندگان، مشتریان و انسجام وظیفه ای برای یكپارچگی با مشتری و برای اداره ارتباطات با تامین كنندگان و فروشندگان. اما برنامه ریزی موسسه هرگز برای پشتیبانی كامل زنجیره تامین درنظر گرفته نشد. راه حلهای برنامه ریــــزی منابع موسسه در اطراف مراوده های تجاری متمركز می شدند. به عنوان مثال آنها پشتیبانی تصمیم گیری موردنیاز برای پاسخگویی سریع به تغییرات لحظه ای در تامین، تقاضــا، نیروی كار یا ظرفیت را ارائه نمی كردند. دومین نسل برنامه ریزی منابع موسسه بر این نقصان غلبه كرد.
▪ دومین نسل برنامه ریزی منابع موسسه (ERP/SCM):
برنامه ریزی منابع موسسه سنتی در مدیریت فعالیتهای اجرایی مثل دستمزد و حقوق، موجودی و فرایند سفارش توانایی داشت و درعین حال این مراوده ها را خودكار می كردند. گزارشهای ایجاد شده به وسیله سیستم های برنامه ریزی منابع موسسه برای برنامه ریزان، آماری درباره آنچه در شركت درمورد هزینه ها و عملكرد مالی انجام می شد ارائه می دادند اما گزارشهای این سیستم ها (ERP سنتی) یك عكس فوری از تجارت را در یك نقطه از زمـــان ارائه می كرد و آنها از برنامه ریزی مستمری كه مركز برنامه ریزی زنجیره تامین است - برنامه ریزی كه برای تصفیه و بالابردن برنامه هنگام تغییرات و اتفاقــات افتاده صورت می گیرد - پشتیبانی نمی كردند. برای انجام این گونه پشتیبانی برای بخشهای زنجیره تامین، شركتها از نرم افزار SCM استفاده كردند. اما راه حل SCM نیاز به هماهنگی و بعضی وقتها به اطلاعات ارائه شده به وسیله نرم افزار ERP را داشت. بنابراین نیاز به ادغام این دو نرم افزار احساس شد. یك روش برای ادغام این دو این است كه قابلیتهای كاركردی SCM را به ERP اضافه كنیم. قابلیتهایی از قبیل هوش تجاری و پشتیبانی تصمیم گیری. هوش تجاری به تجزیه و تحلیل انجام شده به وسیلـــــه DSS، EIS، كندوكاو داده ها و سیستم های هوشمند اشاره دارد. از قابلیتهای دیگر می توان به ادغام با سیستم های مدیریت پایگاه داده و صفحه های گسترده در EXCELL اشاره كرد. بسته های نرم افزاری با این قابلیتهای كاركردی اضافه شده، دومین نسل برنامه ریزی منابع موسسه (ERP/SCM) را ارائه می دهد كه شامل نه تنها پشتیبانی تصمیم گیری است بلكه شامل مدیریت ارتباط با مشتری (CRM)، تجارت الكترونیك (EC) و كندوكاو و انباداری داده ها نیز هست. بعضی از سیستم های ERP/SCM حتی شامل مدیریت دانش نیز هستند.
● زنجیره تامین هوشمند:
زنجیره تامین هوشمند (SUPPLY CHAIN INTELLIGENCE=SCI) به داشتن هوش مصنوعی (AI) در راه حلهــای نرم افزاری زنجیره تامین اشاره دارد. زنجیره تامین هوشمند توانایی تصمیم گیری استراتژیك به وسیله تجزیه و تحلیل داده ها طی كل زنجیره تامین را فراهم می آورد.
▪ ادغام و یكپارچگی سیستم ها:
سیستم های مجزا و وظیفه ای به بخشهای مختلف اجازه نمی داد كه با یكدیگر به زبان یكسانی ارتباط داشته باشند و كاركنان در بیشتر مواقع اطلاعاتی را كه نیاز دارند به سادگی نمی توانند به دست آورند. موارد زیر را می توان ازمنافع محسوس و نامحسوس یكپارچگی (ادغام) سیستم ها برشمرد:
▪ منافع محسوس:
كاهش موجودی، كاهش پرسنل، بهبود بهره وری، بهبود مدیریت فروش، بهبود چرخه مالی، كاهش هزینه فناوری اطلاعات، كاهش هزینه تداركات، بهبود مدیریت صندوق، افزایش سود، كاهش هزینه لجستیك، كاهش هزینه نگهداری، تحویل به موقع.
▪ منافع نامحسوس:
وضوح اطلاعات، فرایند بهبودیافته، پاسخگویی به مشتری، استانداردسازی، انعطاف، جهانی شدن. مشهودترین نوع ادغام، ادغام بخشهای زنجیره تامین و یا ادغام اطلاعاتی است كه بین بخشها در جریان است.
اما نوع دیگری از ادغام نیز وجــود دارد كه در زنجیره های ارزشی اتفاق می افتد. مفهوم زنجیره ارزشی فعالیتهای اولیه یك سازمان (لجستیك، عملیات و غیره)، فعالیتهای پشتیبانی (زیرساختار، منابع انسانی، فناوری و غیره) و ارزش خالصی كه به وسیله هر فعالیت به طور مكرر به خدمات یا محصول اضافه می شود را توصیف می كند. و هنگامی كه این زنجیره تا تامین كنندگان و مشتریان گسترش یابد و یكپارچه شود زنجیره ارزشی یكپارچه حاصل می شود لیكن باید توجه داشت كه زنجیره ارزش تنها مجموعه ای از فعالیتهای مستقل نیست، بلكه سیستمی از فعالیتهـــای وابسته به یكدیگرند. این فعالیتها می توانند با بهینه سازی و ایجاد هماهنگی به مزیت رقابتی منتهی گردند. برای مثال یك طرح محصول هزینه بر ممكن است هزینه های خدمت رسانی بعدی را كاهش دهد. به عبارت دیگر، زنجیره ارزشی یكپارچه عبارتست از فرایند همكاری كه همه فعالیتهای داخلی و خارجی درگیر در تحویل كالاهایی با ارزش دریافتی بیشتر برای مشتری نهایی را بهینـــه می كند. مثالی دیگر از یكپارچگی زنجیره تامین، سیستم هـــای توسعه محصول است كه به تامین كنندگان اجازه می دهد تا ازطریق اینترنت با مشتریان تماس بگیرند، ویژگیهای محصول را بیرون بیاورند و شرح و تصویری از فرایند تولید ببینند.
● تجــــارت الكترونیك و مدیریت زنجیره تامین
تجارت الكترونیك به عنوان یك نگرش عالی برای ارائه راه حلهایی برای مشكلات زنجیره تامین ارائه شده است. خیلی از فعالیتهای زنجیره تامین از گرفتن سفارش از مشتری تا تدارك اجزاء می تواند به وسیله تجارت الكترونیك صورت پذیرد.
▪ انواع فعالیتهــــای تجارت الكترونیك در زنجیره تامین:
ـ فعالیتهای بالادست:
چندین مدل ابداعی تجارت الكترونیك می تواند فعالیتهای بالادست زنجیـــره تامین را بهبود دهد. این مدل ها به طور عمومی به عنوان تدارك الكترونیكی (E-PROCUREMENT) توصیف شده اند كه با عناوین مناقصه، ارائه كاتالوگ به خریدار و تدارك از طریق خرید گروهی شناخته می شوند.
ـ فعالیتهای داخلی:
فعالیتهای داخلی مشتمل بر فعالیتهای فراتجاری تجارت الكترونیك هستند. این فعالیتها از ورود سفارش تا جریان محصول، ثبت فــــــروش و حمل و نقل درجه بندی می شوند كه معمولاً ازطریق اینترانت منسجم اداره می شوند.
ـ فعالیتهای پایین دست:
فعالیتهای مذكور با فروش برخط مرتبطند. دو مدل عمومی این فعالیتها عبارتند از:
۱) فروش در سایت وب شركت: در این روش خریداران كاتالوگهای الكترونیكی كالاهای موردنیاز را موردبررسی قرار می دهند.
۲ ) مزایده: مزایده های الكترونیكی چرخه و زنجیره تامین را كوتاه و در هزینه های لجستیكی و اداری صرفه جویی می كنند. این مراوده ها معمولاً B۲Bو B۲C نامیده می شوند.
▪ مبادله ها (EXCHANGE):
مبادلات الكترونیكی موقعیتهای مركزی مبتنی بر وب هستند كه در آن خریداران و فروشندگان به طور پویا با هم درارتباطند. تجارت الكترونیك برنامه ریزی منابع موسسه: هنگامی كه خیلی از شركتها سیستم برنامه ریزی منابع موسسه داشتند و درعین حال نیاز به تجارت الكترونیك در مواجهه با برنامه ریزی منابع موسسه، این نیاز احساس شد كه این دو ادغام شوند. تجارت الكترونیك و برنامه ریزی منابع موسسه ادغامی منطقی به معنی توسعه سیستم برنامه ریزی منابع موسسه موجود با پشتیبانی تجارت الكترونیك است. مشكل این نگرش این است كه نرم افزار برنامه ریزی منابع موسسه خیلی پیچیده و غیرقابل انعطاف است و این موضوع به دست آوردن ادغامی آسان و كارا را مشكل می كرد. مشكل دیگر این بود كه سیستم های برنامه ریزی منابع موسسه تمایل به تمركز بر كاربردهای اداری داشتند درحالی كه تجارت الكترونیك بر كاربردهای مقابل اداری ازقبیل فعالیتهای فروش، گرفتن سفارش، سرویس مشتری و مدیریت ارتباط با مشتریان تمركز داشت.
● فعالیتهای تجارت الكترونیك
محصولات دیجیتالی در ایجاد و حركت خیلی ارزانتر و سریعتر از محصولات فیزیكی هستند.
جایگزینی اسناد الكترونیكی به جای اسناد كاغذی سرعت، صحت و هزینه انتقال اسناد را بهبود می دهد.
جایگزینی ارتباطات سیستم پیغام الكترونیكی به جای فاكس، تلفن، تلگرام و درنتیجه كاهش هزینه ارتباطات.
تبدیل ساختاربندی زنجیره تامین از خطی به قطبی كه باعث همكاری و ارتباط بهتر می شود.
تجارت الكترونیك می تواند زنجیره تامین را كوتاه كند و موجودی را به حداقل برساند.
نوآوری و خود مسیریـــــابی حمل و نقل می تواند نیاز به جریان اطلاعات را بین شركتها و تهیه كنندگان كاهش دهد.
مركز خرید و فروش الكترونیكی باعث كارایی در خرید و فروش می شود.