بروز احساسات و هیجانات نوجوان در شرایط خاص که مطابق میل و سلیقه او نباشد با حالات خشم و عصبانیت همراه خواهد بود و پرخاشگری نمود رفتاری آن است. نوجوانان با توجه به آموخته ها در خانه و اجتماع با رفتار پرخاشگرانه نوعی دفاع و اعتراض خود را بیان می نمایند.
نوجوانی دوره‌ایست بین کودکی و بزرگسالی که با بلوغ همراه است. تغییرات جسمی و ذهنی در این دوران باعث اضطراب ، ترس ، تا حدی عصبانیت ، و خشم است. پس باید بپذیریم که نوجوان ما در این دوران تعادل و کنترل کامل را بر احساسات و تصمیم گیری خود ندارد و این حالات ( خشم ، عصبانیت و پرخاشگری ) نوجوانان تا حدی طبیعی است به همین دلیل میزان خشم در دوره نوجوانی کمی بیشتر از دیگر سنین است. در مواقعی که پرخاشگری نوجوان سبب آسیب رساندن به دیگران و یا خود نوجوان می‌شود و نیاز است که ریشه یابی شود و برای درمان آن اقدام نمود.
تفاوت دختران و پسرا در بروز احساسات و هیجانات:
تفاوت ژنتیکی، زیست شیمیایی و کالبد شناختی در دختران و پسران که بر هیچ کس پوشیده نیست. تاثیر هورمون آندروژن ( هورمون مذکر) که سبب پرخاشگری و رشد ماهیچه ها در پسران است.اندازه جسم پینه ای در مغز زنان بزرگتر است ( احساسی بودن بیشتر مونث ها) . اگر چه رشد مغز دو جنس با وجود تفاوت ها ، بسیار شبیه یکدیگرند، لیکن کسب تجربه های جدید و جامعه پذیری می تواند آن را تغییر دهد و رفتاری متفاوت ایجاد نماید.
پسران در دوران بلوغ و نوجوانی بیشتر برای ابراز " خود " و بدست آوردن هویت مردانه از هیجانات بالا استفاده می کنند. برای برآوردن خواسته های خود با داد و فریاد حرف خود را بیان می نمایند و رفتار پرخاشگرانه از خود نشان می دهند. گاهی نیز پسران در موقعیت های تنش زا به تنهایی و انزوا پناه می برند و سعی می کنند که شدیداً کار کنند. ویژگی های نوجوانان پسر با رفتارهایی مانند اختلال در توجه، مخالفت با والدین و بزرگسالان، اختلال در خلق و خو و سلوک رفتار، اضطراب و نگرانی، اختلال در درک مسائل، سردرگمی، اختلال خواب، بی‌اشتهایی یا پراشتهایی روانی، افسردگی و پرخاشگری، کنجکاوی و تمایل نسبت به جنس مخالف و مشکلات ناشی از رشد جنسی است.
علی 16 ساله بعد از یکسال دوستی با دختری که عاشقش بوده است ناگهان دختر او را ترک کرده است و جواب تلفن اش را نمی دهد.علی سردرگم و ناراحت و در خانه بی دلیل داد و فریاد می زند و غذا نمی خورد ، حمام نمی رود و مدام در مدرسه تاخیر دارد. حتی در خانه ظرف غذایش را پرت کرده است. بر خورد پدر قبل از اینکه علت تغییر رفتار و حالت علی را بپرسد ، با مشاهده رفتار پرخاشگرانه علی شروع به فریاد می زند " اینجا که صحرا نیست، آدم باش، این چه رفتاری است و تنش ادامه می یابد.
علی عصبانی تر از خانه بیرون می زند. شب به خانه نمی آید و در پارک می خوابد و ادامه ماجرا غمگین تر می شود.
در حالی که دختران از طریق بروز احساسات فردی و چگونگی ارتباطاتشان با دیگران خود را نمایان می نمایند. دختران در شرایط نامناسب نیز به تنهایی رو می آورند و ارتباط با دوستان را برای تخلیه روانی خود بهترین راه می دانند و همراهی دوستانشان را طلب کرده و آشکارا نگرانی ها و احساساتشان را با آنان در میان می گذارند. دختر معمولا به صورت تغییرات خلقی، نگرانی، حساسیت و زود رنجی، کاهش قدرت تمرکز، میل به گوشه گیری، حساسیت بسیار نسبت به انتقاد دیگران، بی‌قراری، بی‌ثباتی ، تحریک پذیری، نوسان در خلق و خو، مخالفت با خانواده و دوستان بروز می‌کند. درارتباط با رفتارهای پرخاشگرانه پسران بیشتر از دختران درگیر می شوند .همچنین در پژوهشی آشکار شد که پسران بیشتر از دختران به رفتارهای پرخطری مانند خشونت و خودکشی اقدام می کنند .اگر چه در پژوهش هایی که اخیرا در ایران انجام شده است دختران نیز به رفتارهای پرخاشگرانه و فحاشی مبادرت می ورزند و در مقایسه با پسران ،با آنها در گیر می شوند.
نوشین 13 ساله دوست دارد بیشتر اوقات در اتاقش تنها باشد . در اتاق را می بندد و با هدفن آهنگ گوش می دهد. پدر و مادرش از این رفتار نوشین بسیار ناراحت هستند ، هر روز در این باره با یکدیگر جر و بحث دارند. نوشین معتقد است "من بزرگ شدم و خودم باید اختیار اتاق و کارهایم داشته باشم" . والدینش خیلی عصبی می شوند و می گویند " تو هنوز بچه ای عقلت نمی رسد".حتی یکبار پدر در اتاق را شکست و نوشین ملافه به در اتاق خود آویزان کرد. این ارتباط ناسالم و فاصله بین نوشین دختر(یکی یک دانه و عزیزگرامی) روز به روز بیشتر می شود. نوشین حتی آنها را به فرار تهدید کرده است . هفته قبل به دلیل بی توجهی زیاد نوشین به حرف های پدرش متاسفانه کتک خورده است. علل رفتارهای دختر نوجوان باید بررسی شود و به درد و دلشان گوش داده شود همچنین با توجه به همه شرایط و رفتار والدین هم بازنگری شود. یادمان باشد فرزندانمان عزیزترین کسان ما در زندگی هستند برایشان وقت بگذاریم و آن ها را درک کنیم. بله لازم است در بسیاری از موارد والدین تغییر کنند تا فرزندشان تغییر کند.
علل بروزرفتار پرخاشگرانه در نوجوانان:
به دست آوردن خواسته های غیر معقول خود، ناکامی در علایق عشقی، کاری ، تحصیلی ، نصیحت های مکرر، تحقیر و تمسخر، بر چسب زدن های نامناسب (دیوانه) دفاع از خود و یا از اطرافیان ، و مرگ نزدیکان و در مواردی ابراز بزرگی و قدرتمندی، تنبیه بدنی، محرومیت های مالی و عاطفی والدین است.
راه های درمان پرخاشگری در نوجوانان :
گوش دادن فعال و صبورانه، بالا بردن آگاهی والدین از دوران بلوغ و نوجوانی، ایجاد ارتباطی موثر و صمیمی، اطلاع از نیازهای نوجوان ، عدم مقایسه، سرزنش و تحقیر، استفاده از نظرات نوجوان و مشورت کردن با او، داشتن الگوهای مناسب و دوستان موفق برای ارتباطات موثر ، داشتن زمان برای گفتگوی مناسب با نوجوان ، وقت گذاشتن و همراهی و حمایت نوجوان ، رابطه دوستانه برای بیان و درد و دل کردن و ابراز مشکلات نوجوان است.
با توجه به تغییرات اساسی نوجوانان در دوران بلوغ لازم است خانواده ها صبوری بیشتری در ارتباط با فرزندانشان داشته باشند. در صورت بروز رفتارهای نامناسب ، تکرار شدن و عدم کنترل رفتار نوجوان کمک از مشاوران متخصص در این زمینه کمک بسیاری خواهد کرد. در غیر این صورت این گونه رفتار جزء شخصیت آنها خواهد شد و مشکلات بسیاری را در آینده ایجاد خواهد نمود. والدین آگاه باشند اگر با درایت و همراه فرزندان باشند مطمئن باشند این تغییرات گذرا است ، لیکن نیاز به آموزش و آگاهی، و حمایت از نوجوان را می طلبد.