استعدادیابی کودکان و بزرگسالان، کارآفرینی و استارت آپی دانش آموزی و دانشجویی

چطور مي توانم بفهمم كه كودك دچار اسهال شده است؟

اگر مدفوع كودك گاه و بيگاه شل باشد نگراني ندارد ولي اگر حركات روده كودك ناگهان تغيير كند – يعني بيشتر از حد طبيعي دفع مدفوع داشته باشد و مدفوع شل تر و آبكي تر باشد – او به اسهال مبتلا شده است.

ممكن است نوزاد حدود 10 بار در روز دفع مدفوع داشته باشد و كودكي كه بزرگتر است معمولا به مراتب كمتر و شايد چند بار در روز تا يك يا دو بار در هفته مدفوع كند. (به عبارت ديگر شما بايد حالت طبيعي فرزندتان را بشناسيد).

مدفوع طبيعي در نوزادي كه با شير مادر تغذيه مي شود و هنوز از مواد جامد استفاده نمي كند معمولا زرد رنگ است و قوامي نرم يا آبكي دارد كه در آن دَلَمه يا تكه هايي مثل شير بريده شده ديده مي شود. بسياري از والدين معتقدند كه اين نوع مدفوع اوليه بوئي شبيه به شير و كره دارد. از آنجا كه قوام و رنگ مدفوع بر حسب نوع تغذيه و يا آنچه در شير شما وجود دارد تغيير مي كند، معمولا اگر مشكلي وجود داشته باشد بيني شما هشدار خواهد داد! كودكي كه از شير خشك تغذيه مي كند معمولا يك بار يا بيشتر در روز دفع دارد و مدفوع او به رنگ زرد يا تيره است و قوامي شبيه به كره بادام زميني دارد. بوي آن ملايم اما كمي تندتر از موفوع نوزاد شيرمادرخواراست.

وقتي كودك مصرف جامدات را آغاز مي كند مدفوع او سفت تر مي شود و قوام آن بيشتر به نوع تغذيه وي بستگي خواهد داشت، همچنين بوي مدفوع از سابق بيشتر خواهد شد. اگر مدفوع كودكي كه از جامدات تغذيه مي كند مجددا آبكي شود ممكن است به اسهال دچار شده باشد، اسهال گاهي داراي بوي تعفن است.

موارد شديد اسهال حتي بي خيال ترين والدين را نيز نگران مي سازند. اغلب اوقات جاي نگراني نيست چراكه يك اسهال خفيف و بدون كاهش آب بدن، جان كودك را در مخاطره نمي افكند. اگر كودك بيماري ديگري ندارد و به اندازه كافي مايعات دريافت مي كند احتمالا اسهال در عرض چند روز بر طرف خواهد شد.

چه عواملي موجب اسهال مي شوند؟

ممكن است اسهال در اثر عوامل ويروسي يا باكتري ايجاد شده باشد. ممكن است اسهال به علت عامل انگلي، مصرف يك دوره آنتي بيوتيك يا آلرژي نسبت به شير يا يك نوع ماده غذايي و در بچه هاي بزرگتر به علت نوشيدن بيش از حد آب ميوه ايجاد شود.

گاستر و انتريت

گاستروانتريت كه اغلب به نام انفلوآنزاي روده اي نيز ناميده مي شود التهاب معده و روده است كه در كودكان خردسال و بزرگسالان اسهال ايجاد مي كند. اين بيماري شايع است؛ ويروسهاي متعددي مي توانند عامل آن باشند كه شايعترين آنها روتا ويروس ها هستند و تقريبا عامل اكثر اسهال هاي منجر به بستري شدن خردسالان مي باشند. اگر كودك شما دچار اسهال توام با كرامپ هاي شكمي، استفراغ و تب خفيف شده است احتمالا اسهال او نوعي گاستروانتريت است. بخاطر داشته باشيد كه اگر كودك به اندازه كافي غذا نمي خورد و مايعات نمي نوشد، احتمال دارد كه آب زيادي از دست بدهد.

عفونت باكتريائي

اسهال شديد – با يا بدون استفراغ – همراه با كرامپ هاي شكمي، خون در مدفوع و تب ممكن است به علت ويروس يا يك نوع باكتري به نام اشرشياكولي و يا به علت سالمونلا باشد. بعضي از اين عفونت ها خود به خود درمان مي شوند ولي برخي ديگر نظير اسهال به علت اشريشياكولي كه در گوشت هاي نيمه پخته يافت مي شوند، ممكن است بسيار جدي باشند. بنابراين اگر كودك شما داراي اين علائم است او را نزد پزشك ببريد. پزشك او را معاينه مي كند و احتمالا كشت مدفوع در خواست خواهد كرد.

انگل ها

عفونت هاي انگلي نيز مي توانند اسهال ايجاد كنند. نظير ژيارديازيس كه در اثر يك انگل ميكروسكوپي كه در روده زندگي مي كند بوجود مي آيد. انگل ها براحتي در جوامعي كه زندگي هاي دسته جمعي وجود دارد انتشار مي يابند و درمان آن شامل داروهاي خاصي است. رعايت بهداشت – نظير شستشوي مكرر دست ها پس از تعويض پوشك – بهترين راه پيشگيري از انتشار عفونت است.

آنتي بيوتيك ها

اگر كودك شما در جريان مصرف يك دوره آنتي بيوتيك يا پس از آن به اسهال مبتلا شده است ممكن است اسهال او مربوط به دارو باشد. موضوع را با پزشك در ميان بگذاريد؛ شايد داروي ديگري را جايگزين آن كرده و داروئي نيز براي اسهال تجويز كند.

عوامل تغذيه اي

مصرف زياد آب ميوه ( بخصوص آب ميوه هاي محتوي سوربيتول و مقادير زياد فروكتوز ) يا نوشيدن بيش از حد نوشيدني هاي شيرين وضعيت شكم كودك را به هم مي زند و موجب دفع بيش از حد مدفوع مي شود. قطع مصرف بايد مشكل را در عرض يك هفته بر طرف سازد. متخصصين توصيه مي كنند كه قبل از 6 ماهگي به كودك آب ميوه ندهيد و پس از آن هم بيش از 120 تا 160 سي سي در روز به او ندهيد. شير خشك هايي كه با ميزان ناصحيح آب مخلوط شده است نيز مي توانند موجب اسهال شوند بنابراين دقت كنيد كه هنگام آماده كردن شير ميزان آب مخلوط شده با شير خشك صحيح باشد.

آلرژي نسبت به شير

آلرژي نسبت به شير نادر است ولي مي تواند باعث اسهال و گاهي استفراغ شود. اگر كودك شما به شير آلرژي دارد ممكن است علائم آن از چند دقيقه تا چند ساعت پس از شير خشك تهيه شده از شير گاو و يا غذاهاي حاوي فرآورده هاي لبني (پس از شروع مصرف غذاهاي جامد) ظاهر شود. اگر شما مشكوك هستيد كه اسهال كودك به شير مربوط است در اين باره با پزشك او مشورت كنيد.

چگونه مي توان اسهال را درمان كرد؟

اسهال مي تواند باعث كاهش آب بدن كودك شده وي را روانه بيمارستان كند. بنابراين اولين اقدام بايد دادن مايعات كافي به كودك باشد. با وجود آنكه اسهال اگر به درستي درمان شود به ندرت يك بيماري جدي محسوب مي شود، همزماني آن با استفراغ ممكن است اوضاع را خرابتر كند. بهترين راه اين است كه تغذيه وي را با شير خشك يا شير مادر ادامه دهيد. اگر كودك نمي تواند شير را در دستگاه گوارش نگه دارد با پزشك او تماس بگيريد. پزشك ممكن است محلول الكتروليت مخصوص كودكان (مثل ORS) تجويز كند كه بصورت پودر يا محلول در داروخانه ها موجودند و ممكن است با طعم هاي مختلف با بازار عرضه شوند.اكثر كودكان براحتي آنها را مي نوشند و تحمل گوارشي اين قبيل محلول ها معمولا بهتر از شير مادر يا شير خشك است.

از مصرف مايعات شيرين مانند آب قند و آب ميوه رقيق نشده بپرهيزيد؛ نوشيدني هايي كه حاوي قند فراوانند موجب جذب مايع به داخل روده ها و تشديد اسهال مي شوند. از مصرف خود سرانه و بدون تجويز داروهاي ضد اسهال نيز اجتناب كنيد.

اگر مصرف مواد غذايي جامد را قبل از ابتلا به اسهال شروع كرده ايد مي توانيد آن را ادامه دهيد. مصرف هر نوع مواد غذايي متشكل از كربو هيدرات هاي مركب نظير برنج، گندم، سيب زميني، نان و غلات كودكان و هم چنين مصرف گوشت بدون چربي، ماست، ميوه جات و سبزيجات بي ضرر است. (اگر كودك موقتا ميل به خوردن ندارد، تا وقتي آب بدن او كم نشده است نگران نباشيد؛ اشتها ظرف يك يا دو روز باز خواهد گشت).

مطالعات نشان داده اند كه كشت هاي باكتريائي زنده كه در ماست وجود دارد يكي از راه هاي بي خطر و مؤثر كاهش شدت و مدت اسهال است. اين يكي از راه هاي ساده درمان اسهال است بخصوص اگر كودك شما از طعم ماست لذت مي برد.

اگر كودك در هر نوبت اسهال احساس ناراحتي مي كند او را در آغوش بگيرد و سعي كنيد او را آرام سازيد. پس از هر بار اسهال او را خشك كنيد و به آرامي از كرم هاي مخصوص يا اكسيد دو زينك استفاده كنيد زيرا اسهال شل و آبكي پوست را تحريك مي كنند.

چه موقع بايد به پزشك مراجعه كرد؟

اگر كودك كوچكتر از سه ماهه به اسهال مبتلا شود بايد به پزشك مراجعه كنيد. در كودكان بيش از سه ماه در صورت پيدايش يكي از علائم زير همراه با اسهال حتما به پزشك مراجعه كنيد:

• استفراغ
• علائم كاهش آب بدن نظير خشكي دهان و عدم خيس كردن پوشك به مدت 6 تا 8 ساعت يا بيشتر
• وجود خون در مدفوع يا مدفوع سياه
• تب شديد (بيش از 3/38 درجه سانتيگراد براي كودكان بين 3 تا 6 ماهه و 4/39 درجه سانتيگراد براي كودكان بيش از 6 ماه)
• بي اشتهايي

چگونه مي توان از وخيم شدن حال كودك هنگام اسهال جلوگيري كرد؟

بر حسب علت اسهال پيشنهادات بالا را بكار گيريد. مثلا در اسهال هاي عفوني شستشوي مكرر دست ها بهترين راه دفاعي است. ميكروارگانيسم هايي كه موجب اسهال مي شوند براحتي از دست به دهان مي رسند ( كودك شما مي تواند از به دهان بردن انگشتان پس از لمس اسباب بازي يا ساير اشيا كه قبلا به مدفوع آلوده كودك ديگري آغشته شده بودند دچار اسهال شود). بنابراين دستها را بعد از تماس با پوشك يا بردن كودك به دستشوئي به طور كامل حداقل به مدت 15 ثانيه با صابون بشوئيد. (نيازي به صابون ضد باكتريايي نيست). ميوه جات و سبزيجات را نيز قبل از مصرف به طور كامل بشوئيد زيرا باكتري هاي مضر مي توانند از اين راه نيز انتقال يابند.