فشار خون نيرويي است که توسط جريان خون به ديواره رگ ها وارد شده و يکي از علايم اصلي حيات محسوب مي شود.
اين فشار توسط عمل پمپ قلب ايجاد مي شود، به اين صورت که وقتي قلب منقبض مي شود فشار خون در رگ ها بالا مي رود كه آن را فشار سيستوليك (ماکزيمم) مي نامند و هنگامي كه قلب منبسط شده و دوباره از خون پُر مي شود، فشار در رگ ها پايين آمده و آن را فشار دياستوليك (مينيمم) مي نامند. گاهي اين نظم به هم خورده و فشار بالا يا پايين مي رود.
بنابراين هنگامي كه فشار خون را اندازه‌گيري مي كنند، هر دو فشار فوق را در نظر مي گيرند.
وقتي مي گوييم فشار خون فردي پايين است، يعني چه؟
اگر فشارخون طبيعي فردي به عنوان مثال هميشه 12 روي 8 باشد و بعد فشارش را بگيرد و عدد از اين مقدار پايين تر آمده باشد، يعني اين که دچار افت فشار خون شده است.
به طور معمول بيشتر افرد جامعه، به خصوص خانم ها، فشارخون پايين دارند و اين طبيعي است. معمولا فردي که فشار خون پايين دارد، پُرفشاري خون پيدا نمي کند.
ممکن است هر انساني در شرايط خاصي و در اثر عواملي فشارش افت پيدا کند که اين عوامل مي توانند طبيعي يا بيماري زا باشند، به عنوان مثال در تابستان با نخوردن آب يا نمک کافي و انجام فعاليت زياد بدني ممکن است خون غليظ شده و فشار خون پايين بيايد که اين عوامل بيماري زا هستند، اما اگر يک خانم جوان هميشه فشارش پايين باشد، طبيعي است و مشکلي ندارد.
علايم افت فشار خون چيست؟
اولين علايم افت فشار خون چه به صورت طبيعي و چه به صورت بيماري زايي عبارت‌اند از: رنگ پريدگي شديد، خشک شدن آب دهان، سياهي رفتن چشم و تپش قلب.
اگر در چنين شرايطي فرد به سرعت ننشيند يا دراز نکشد، خون به مغز نمي رسد و محکم به زمين مي خورد و ممکن است با سر فرود آمده و عوارض ديگري به وجود بيايد.
چرا بعضي ها هميشه فشار خون شان، پايين است؟
اين حالت معمولا ارثي است و بيشتر در خانم ها شايع است و ضعف، بي حالي و کسلي از عوارض آن است. اين افراد بايد در غذاي شان از نمک بيشتري استفاده کنند، اما افرادي هم هستند که به صورت پاتولوژيک (بيماري) دچار افت فشار خون مي شوند. اين عوامل که سبب کاهش فشار خون مي شوند عبارت‌اند از: سکته قلبي، اسهال شديد، فعاليت بدني در هواي گرم، کم خوردن نمک، شوک، استرس زياد و … . اين عوامل موجب مي شود که رگ ها گشاد شده و فشار خون پايين بيايد.
گاهي وقت ها افت فشار خون، وضعيتي است، يعني بستگي به وضعيت بدن فرد دارد، مثلا در حالت عادي و نشسته فشار فرد 12 است، اما به محض اين که بلند مي شود فشارش 9 مي شود. اين ها نشان مي دهد سيستمي که بايد فشار را تنظيم کند، ضعيف است، يعني سيستمي که بايد به هنگام ايستادن فرد رگ هاي پا را تنگ کند تا خون را به مغز برساند، خوب عمل نمي کند و خيلي از اوقات به دليل همين فشار وضعيتي است که وقتي فرد صبح از رختخواب بلند مي شود و راه مي رود ، در بين راه چشمانش سياهي رفته و حتي غش مي کند.
آيا فشار متغير که گاهي بالا و گاهي پايين مي رود، طبيعي است؟
بله، به طور کلي آدم زنده فشار خون متغير دارد و اين يک امر طبيعي است؛ مثلا ممکن است فشار خون فرد در حالت استرس روي 20 برود، اما يک ليوان آب خنک بخورد و فشارش روي 14 بيايد، يا دنبال اتوبوس بدود و فشارش 16 شود.
بنابراين کاهش يا افزايش فشار خون در اثر عوامل مختلف، طبيعي است.
فرق بين افت فشارخون با افت قند خون چيست؟
خيلي ها افت فشارخون را با افت قندخون اشتباه مي گيرند. تشخيص بين اين دو سخت است، زيرا علايم پريدگي رنگ، عرق سرد، سرگيجه، بي حالي و… تقريبا در هر دو يکسان است.
در اين زمان معمولا به فرد آب قند مي خورانند که البته هم به نفع فشارخون پايين است و هم به نفع افت قندخون، زيرا وقتي به فرد قند مي خورانيد، کانال‌هاي سديم سلولي هم باز شده و سديم(جزء نمک) بيشتري وارد آن مي شود. لذا فشار خون بالا مي رود و اين کار از نظر علمي درست است.
خيلي وقت ها مي گويند هنگام افت فشار خون، کمي نمک روي زبان بريزيد. آيا موثر است؟
بله، زيرا نمک از راه زبان جذب مي شود. اين کار در هواي گرم مانند استان هاي جنوبي يا هنگام حج در عربستان توصيه مي شود، اما انجام اين کار براي همه افراد صحيح نيست و فقط افرادي که دچار افت فشار خون هستند، مي توانند اين کار را انجام دهند.
همچنين توصيه مي کنم خانم‌ها در طي دوران عادت ماهيانه شان، علاوه بر خوردن قرص آهن، از مقدار بيشتري نمک در غذا هم استفاده کنند، به عنوان مثال مي توانند همراه غذا، خيار شور بخورند، زيرا خون ريزي در اين مدت سبب مي شود حجم خون کم شده و فشار خون پايين بيايد.
يکي از راهکارهاي موثر در بهبود افت فشار خون اين است که فرد به صورت طاقباز خوابيده و پاهايش را کمي بالاتر از سطح زمين قرار دهد.
در انتها يادآور مي شوم نکته‌اي که خيلي مهم است، اين است که فشارخون درمان کردني نيست، کنترل کردني است.