طی تحقیق های انجام شده در اروپا روی دو گروه 10 هزار نفری (گروه شاهد و مصرف‌کننده) كه به مدت 10 سال طول كشید، مشخص شد احتمال ابتلا به سرطان و بیماری‌های قلبی – عروقی در افرادی که به طور منظم از مکمل‌ها استفاده کرده‌اند، کاهش پیدا می‌كند...
در كشور ما برخی از افراد به دلیل اینکه این تحقیق در کشورهای اروپایی انجام شده، نتایج آن را قبول ندارند و گروهی دیگر نیز معتقدند مصرف مکمل‌ها و مولتی‌ویتامین‌ها در پیشگیری از عوارض یائسگی موثر است و باید از آنها استفاده شود. اهمیت این مساله به قدری است كه در كشور فرانسه سر در بیمارستان‌ها، در مورد پیشگیری از عوارض یائسگی و احتمال شكستگی مچ دست، مهره‌های كمر و استخوان ران كه بعد از 60 سالگی به صورت خودبه‌خود در خانم‌ها و مردان یائسه اتفاق می‌افتد، تبلیغات وسیعی شده است. در این مورد با دكترصفارزاده، متخصص زنان و زایمان گفت‌وگو كرده‌ایم تا بیشتر به اهمیت این مساله پی ببریم.
یائسگی چه نقشی در ابتلا به پوکی استخوان دارد؟
یائسگی یا «منوپوز» یک پدیده فیزیولوژیک شناخته‌شده است که در همه خانم‌ها اتفاق می‌افتد. اصولا بعد از دوران یائسگی، سطح استروژن خون كه نقشی مهم در رساندن كلسیم به سطح استخوان‌ها و درنهایت ضخیم كردن آن دارد، به شدت کاهش می‌یابد و استخوان مستعد پوك شدن می‌شود. یائسگی به طور ناگهانی اتفاق می‌افتد بنابراین روند پوکی استخوان به شدت سرعت می‌گیرد و از تراکم استخوان کاسته می‌شود.
برای پیشگیری از پوكی استخوان چه باید كرد؟
برای پیشگیری از عوارض یائسگی و پوكی استخوان، مصرف مكملها توصیه می‌شود. قبل از تجویز مكمل و مولتی‌ویتامین‌ها باید آزمایش‌های تکمیلی از جمله تست سنجش تراکم استخوان انجام شود. خانم‌ها حتما باید مکمل کلسیم را همراه با ویتامین D مصرف کنند.
آیا تست تراكم سنجش استخوان حتما باید بعد از یائسگی انجام شود؟
اگر بیماری كه به متخصص زنان و زایمان مراجعه می‌كند از درد استخوان گله‌مند یا به بیماری‌هایی مانند آرتریت روماتویید یا لوپوس و... مبتلا باشد یا از کورتون استفاده کند، باید هر چه زودتر تست سنجش تراکم استخوان انجام دهد نه بعد از یائسه شدن!
آیا مصرف مكملها را به تمامی زنان یائسه توصیه می‌كنید؟
چنانچه فرد از تغذیه‌ای سالم برخوردار باشد و طی روز حداقل یک گرم کلسیم از طریق تغذیه مناسب دریافت کند و به طور مرتب نیز فعالیت ورزشی داشته باشد احتمال مصرف مکمل‌های کلسیم و سایر مکمل‌ها تا حدودی کاهش می‌یابد اما از آنجا که متاسفانه بسیاری از خانم‌های ایرانی در کمبود ویتامین D به سر می‌برند مصرف مکمل‌های کلسیم ضروری است.
اگر فردی كلسیم را به مقدار كافی دریافت نكند، چه اتفاقی می‌افتد؟
چنانچه در دوران قبل از یائسگی مقدار كلسیم مشخص شده (یك گرم در روز) به طور مرتب دریافت نشود، طی 10 تا 15 سال آینده ممکن است فرد دچار شکستگی خودبه‌خود در ناحیه مهره‌های کمر و استخوان سر ران شود.
چه موقع مصرف مكمل كلسیم را به زنان یائسه تجویز می‌كنید؟
معمولا بعد از یائسگی به دلیل كاهش سطح استروژن و بعد از انجام تست سنجش تراكم استخوان مصرف مكملها توصیه می‌شود.
مقدار مصرف مكمل كلسیم برچه اساس و به چه مقدار تجویز می‌شود؟
مصرف مكمل و ویتامین‌ها به نوع تغذیه بستگی دارد. در صورتی که فرد تغذیه سالمی داشته باشد و در برنامه غذایی خود روزانه 5 تا 7 نوع میوه مختلف، انواع سبزی و سالاد را بگنجاند، شاید فقط مصرف برخی از ویتامین‌ها به او توصیه شود ولی معمولا بیشتر خانم‌های ایرانی چنین تنوع غذایی‌ای ندارند بنابراین توصیه می‌شود ویتامین‌های مورد نیاز بدن را با مصرف کلسیم، ویتامین D و مولتی‌ویتامین‌ها دریافت كنند.
مقدار كلسیم تجویزشده برای همه زنان یائسه یكسان است؟
خیر، در صورتی كه فرد به ناراحتی کلیوی و سنگ کلیه مبتلا نباشد، مصرف 500 میلی‌گرم تا یک گرم مكمل كلسیم در روز توصیه می‌شود. در افرادی هم که مشکلات گوارشی دارند، مصرف مکمل‌ها ممکن است باعث اختلالات معده ای آنها شود، در این صورت یا دوز قرص‌ها را كاهش می‌دهیم یا مصرف شربت مكمل را به بیمار توصیه می‌كنیم.
آیا می‌توان بدون مشورت با پزشك و خودسرانه مكمل مصرف كرد؟
خیر، مصرف بیش از حد كلسیم باعث ایجاد سنگ كلیه و آسیب جدی به این عضو می‌شود و مصرف مولتی‌ویتامین به دلیل محلول بودن در چربی باعث مسمومیت خواهد شد. بنابراین پزشک باید مقدار مناسب را با توجه به شرایط هر فرد، تعیین كند.
آیا پیش از یائسگی می‌توان از ابتلا به پوكی استخوان پیشگیری كرد؟
با توجه به اهمیت و ضرورت دریافت كلسیم، بهتر است از همان اوایل كودكی توجه ویژه‌ای به نوع تغذیه شود. با تغذیه صحیح و دریافت كلسیم به مقدار كافی، در دهه پنجم زندگی، عوارض یائسگی کاهش می‌یابد بنابراین بهتر است بعد از 40 سالگی تحت نظر پزشک متخصص باشید و با تجویز وی مصرف مکمل‌ها را شروع كنید تا گامی موثر در پیشگیری و کاهش عوارض یائسگی برداشته باشید.
در صورتی كه خانمی پوكی استخوان شدیدی داشته باشد، فقط مصرف مكمل كلسیم برای او كافی است؟
در مواردی که پوکی استخون مشاهده شود و از مقدار مشخص شده (منهای 5/2) كمتر باشد، لازم است حتما داروهای تكمیلی دیگری در کنار مصرف مکمل کلسیم و مولتی‌ویتامین‌ها به وسیله متخصص روماتولوژیست برای فرد تجویز شود. مصرف مکمل‌ها به تنهایی برای بهبود وضعیت و كیفیت زندگی این افراد كافی نیست.
علاوه بر مكمل كلسیم، مصرف چه مكمل‌های دیگری را توصیه می‌كنید؟
اگر خانمی در برنامه غذایی خود از ماهی یا سایر فرآورده‌های دریایی به مقدار كم استفاده كند، علاوه بر مكمل كلسیم، مصرف مكمل‌های دیگری مانند امگا 3، 6 و 9 را به او توصیه می‌كنیم. با توجه به اینكه تصلب شرایین پس از سن یائسگی در خانم‌ها شیوع زیادی دارد، مصرف پودر سیر و پیاز را برای پیشگیری از این عارضه به آنها توصیه می‌كنیم. مكمل‌های امگا 3، 6 و 9 نقشی موثر در سلامت قلب و عروق دارند.
بهترین زمان برای مصرف مكمل كلسیم و مولتی‌ویتامین چه زمانی است؟
بهترین زمان مصرف مکمل کلسیم صبح و برای مولتی‌ویتامین‌ها شب است. در طول شب به دلیل کم‌تحرکی فرد جذب کلسیم به‌وسیله کلیه بیشتر می‌شود و احتمال ابتلا به سنگ کلیه افزایش می‌یابد، به همین دلیل بهتر است در طول روز كه بدن در حال فعالیت است و احتمال رسوب كلسیم در کلیه کاهش پیدا می‌کند، آن را مصرف كرد. جذب مولتی‌ویتامین‌ها هم در طول شب بهتر از روز است. فراموش نكنید همراه مکمل‌ها حتما 2 لیوان آب بنوشید و از خوردن چای همراه یا بعد از مصرف مكملها پرهیز كنید.
در چه مواردی مصرف مكملها باعث تداخل دارویی می‌شود؟
به دلیل اینكه ویتامین‌های امگا 3، 6 و 9 جذب کبدی دارند، ممكن است مصرف آنها همراه با داروهای ضدصرع یا داروهایی كه باعث كاهش یا افزایش فعالیت آنزیم‌های كبدی می‌شوند، تداخل دارویی ایجاد كند بنابراین باید به فواصل مصرف دارو و مكمل توجه كرد.
از نظر شما مراجعه و مشاوره با متخصص تغذیه تا چه حد ضروری است؟
یائسگی به علت کاهش هورمون‌های استروژن در خانم‌ها با عوارضی از جمله تغییر وزن بدن همراه است. این تغییر وزن بدن معمولا علت افزایش سطح چربی‌ها، افزایش سطح قند در سلول‌های بدن و حتی افزایش میزان گلیکوژن در کبد است و در نتیجه افزایش میزان بافت چربی اتفاق می‌افتد.
معمولا فرد در این دوران 5 تا 10 کیلوگرم اضافه وزن پیدا می‌کند. به همین دلیل مانند خانم‌های باردار به خانم‌های یائسه نیز توصیه می‌شود با متخصص تغذیه مشورت كند تا رژیم غذایی خاصی برای آنها در نظر بگیرد. بهتر است در این دوران مصرف میوه و سبزی‌ها را افزیش و مصرف مواد غذایی مضر مانند چربی‌ها، شیرینی‌ها و نشاسته را كاهش دهید. هفته‌ای هم یكبار ماهی مصرف كنید.