بیماری اوتیسم چیست؟
بیماری اُوتيسم (درخودماندگی یا Autism)، یک اختلال رشد است که در سه سال اول زندگی ظاهر می گردد. بیماری اوتیسم با تاثیر بر روی مغز کودک، رفتارهای اجتماعی و مهارت ارتباط برقرار کردن را مختل می کند. هرچند علایم و شدت بیماری اوتیسم در افراد مختلف، متفاوت است، اما همه انواع اوتیسم برتوانایی برقراری ارتباط با دیگران توسط کودک، تاثیر می گذارد.
بنظر می رسد که تعداد کودکان مبتلا به بیماری اوتیسم درحال رشد است. هرچند درمان و شفای کاملی برای بیماری اوتیسم وجود ندارد، اما درمان جدی و بموقع اوتیسم تغییرات بزرگی در زندگی کودکان مبتلا به بیماری ایجاد می‌کند.
علت اوتیسم چیست؟
عوامل مختلفی در بروز بیماری اوتیسم نقش دارند اما مهمترین علت اوتیسم توارث است. جهش های ژنتیکی در کنار بحث توارث ژن ها در بروز بیماری اوتیسم دخیل است. موضوع مربوط به یک ژن هم نیست و ژن های مختلف و تعامل آنهاست که باعث بروز اوتیسم می شود.
بیماری اوتیسم یك ناتوانی طولانی مدت است كه منجر به اختلال عملكرد عصبی – روانی در فرد می شود. گر چه به نظر می رسد كه اوتیسم عارضه نادری است اما اطلاعات اخیر گویای آن است كه شیوع بیماری اوتیسم حتی تا 20 مورد در هر10000 تولد زنده می رسد.
اگر چه علت اصلی بیماری اوتیسم كاملاً شناخته شده نیست، اما در سال های اخیر تحقیقات و مطالعات بسیاری در زمینه بیماری اوتیسم صورت گرفته است. تحقیقات تأكید زیادی بر منشاء زیست شناختی و عصب شناختی بیماری اوتیسم در مغز دارد. در بسیاری از خانواده ها سابقه بیماری اوتیسم و یا اختلالات مربوط به اوتیسم وجود داشته است كه ریشه ژنتیك را مطرح می كند اگر چه تا به حال ژن خاصی كه مربوط به بیماری اوتیسم باشد شناخته نشده است.
پژوهشگران در مورد نقش ژنتیك در علت شناسی بیماری اوتیسم اختلاف نظر دارند و عده ای از آنها تركیب چندین ژن را به عنوان علت بیماری اوتیسم مطرح می كنند. چندین نظریه درباره بیماری اوتیسم مطرح شده كه هیچیك به طور دقیق اثبات نشده است.
علائم ابتلا به بیماری اوتیسم
بیماری اوتیسم نوعی اختلال رشدی است كه با رفتارهای ارتباطی، كلامی غیر طبیعی مشخص می شود. علائم بیماری اوتیسم در سال های اول عمر بروز می كند و علت اصلی آن ناشناخته است. بیماری اوتیسم در پسران شایع تر از دختران است. بیماری اوتیسم بر رشد طبیعی مغز در حیطه تعاملات اجتماعی و مهارت های ارتباطی تأثیر می گذارد.
کودک مبتلا به بیماری اوتیسم اختلال تکلم دارد
از نظر کلامی، کودک مبتلا به بیماری اوتیسم دچار تاخیر است. کودکان به مرور که بزرگ می شوند، درک بیانی بالاتری در مقایسه با قدرت بیان دارند. یک کودک طبیعی در یک سالگی می تواند تک کلمه ادا کند و در 1.5 سالگی 3-2 کلمه را با هم ترکیب می کند اما کودکان مبتلا به بیماری اوتیسم یا کلام ندارند یا در مقایسه با سن شان دچار تاخیر کلامی اند یا کلام دارند اما معنی دار نیست و کلام دیگران را اکو می کنند.
متاسفانه گاهی والدینی را می بینیم که بیماری اوتیسم فرزندشان را انکار می کنند. آنها می گویند فرزندم کلام دارد و حتی باهوش است چون در سن پایین می تواند جمله های سنگین و طولانی را بیان کند اما برخی کودکان مبتلا به بیماری اوتیسم مثل طوطی کلمات و جمله های اطرافیان را تکرار می کنند. این به معنی هوش بالای کودک نیست بلکه بدان معنی است که کودک درک و شناختی از محیط اطراف ندارد.
کودک مبتلا به بیماری اوتیسم «من» نمی گوید
در روند طبیعی رشد، کودکان به محض آنکه «من» را درک می کنند، دیگر از «نام خود» برای بیان خواسته هایشان استفاده نمی کنند در حالی که کودک مبتلا به بیماری اوتیسم شناختی از «من» ندارد و خود را با نام صدا می زند؛ مثلا می گوید: «به علی آب بدید!» این نشانه خوبی نیست. حتی کودک مبتلا به بیماری اوتیسم ضمایر را هم اشتباه استفاده می کند.
ارتباط کودک مبتلا به بیماری اوتیسم یکطرفه است
کودک مبتلا به بیماری اوتیسم حتی اگر کلام داشته باشد، نمی تواند درست ارتباط برقرار کند و گفتارش جهت دار نیست. ممکن است محتوای کلام با سنش متناسب نباشد یا بدون توجه به صحبت های دیگران فقط در مورد علایق خود صحبت کند. در واقع کودک مبتلا به بیماری اوتیسم نمی تواند تبادل اطلاعات کند. کودکان مبتلا به اوتیسم به لبخند یا خستگی دیگران توجهی ندارند و نمی توانند نوبت را رعایت کنند. آنها ارتباط یکطرفه برقرار می کنند و به همین علت ارتباطشان موثر نیست.
واژه سازی کودک مبتلا به بیماری اوتیسم غیرطبیعی است
ممکن است واژه سازی به شکل بازی در کودکان عادی هم دیده شود اما جایگزین کردن همیشگی واژه ها، مختص مبتلایان به بیماری اوتیسم است. مثلا کودک مبتلا به بیماری اوتیسم ممکن است همیشه به «باب اسفنجی»، «بنگی» بگوید.
کودک مبتلا به بیماری اوتیسم ساعت ها با یک وسیله سرگرم می شود
کودک طبیعی مدت توجه کوتاهی دارد یعنی شاید نهایتا 5 دقیقه با یک اسباب بازی، بازی کند و بعد آن را رها کند و سراغ بازی دیگری برود. کودک طبیعی چون محرک های مختلف را آزمایش می کند، پیشرفت می کند اما کودک مبتلا به بیماری اوتیسم ساعت ها یک بازی تکراری انجام می دهد.
کودک مبتلا به بیماری اوتیسم ممکن است ساعت ها یک بازی تکراری انجام دهد
کودکان مبتلا به بیماری اوتیسم نبوغ خاصی در برخی مسائل دارند
در بیماری اوتیسم، متاسفانه دو سوم کودکان مبتلا، کم توان ذهنی هستند و یک سوم آنها هوش معمولی دارند. این کودکان مبتلا به بیماری اوتیسم در برخی مسائل نبوغ خاصی دارند. مثلا ممکن است علاقه خاصی به سیاره ها داشته باشند و با کمترین تلنگری اطلاعاتی را در این زمینه حفظ کنند و اگر در جمع قرار بگیرند در مورد این مسائل صحبت کنند. معمولا هم به پیام های ارتباطی دیگران مثل اینکه «بس است» یا «خسته شدیم» توجهی ندارند.
در بیماری اوتیسم، کودک مبتلا معمولا محو پنکه و لباسشویی می شود
کودکان مبتلا به بیماری اوتیسم به چرخیدن یا به وسایلی که می چرخد مثل پنکه و لباسشویی علاقمند هستند و ممکن است ساعت ها خود را با تماشای آنها سرگرم کنند. ممکن است زنجیری را تکان دهند یا به موسیقی های ثابت واکنش و علاقه شدید نشان دهند.
کودکان مبتلا به بیماری اوتیسم مثل کودکان دیگر بازی نمی کنند
بیماران اوتیسمی با اسباب بازی ها آنگونه که باید بازی نمی کنند؛ مثلا ممکن است به جای راه بردن ماشین های اسباب بازی روی زمین، آنها را پشت هم بچینند و قطار کنند.
بیماران اوتیسمی با اسباب بازی ها آنگونه که باید بازی نمی کنند
بیماری اوتیسم درمان پذیر است
علائم بیماری اوتیسم معمولا از 9 ماهگی قابل تشخیص است اما در 3-2 سالگی کاملا مشخص می شود مگر در موارد بسیار خفیف که ممکن است بیماری اوتیسم در نوجوانی یا جوانی تشخیص داده شود. علائم بیماری اوتیسم در 3 حوزه ارتباط، کلام و علایق و رفتارهای تکراری دیده می شود.
متاسفانه والدین برخی از کودکان مبتلا به بیماری اوتیسم واقعیت را انکار می کنند چون پذیرش این موضوع سخت است اما با این کار فقط کودک شان را از دوران طلایی درمان محروم می کنند؛ در صورتی که در بیماری اوتیسم اگر آموزش های لازم، به موقع به کودک در سن طلایی داده شود، احتمال طبیعی تر شدن رفتارها وجود دارد.
در موارد خفیف معمولا بیماری اوتیسم را دیر و در نوجوانی و جوانی تشخیص می دهند. وقتی مهارت ها شکل پیدا کرد، دیگر نمی توان آن را تغییر داد. البته اگر بینش را تغییر دهیم، حتی به افراد مبتلا به بیماری اوتیسم در این سن هم می توان کمک کرد؛ مثلا اگر نوجوانی نمی داند کجا باید حین ارتباط صحبت هایش را قطع کند، باید به مادر یاد داده شود با علائم خاصی به فرزندش غیرمستقیم نشان دهد صحبت کافی است. سن طلایی درمان بیماری اوتیسم تا قبل از 5 سالگی است. هر چه در سن پایین تری بیماری اوتیسم تشخیص داده و بازتوانی ها شروع شود، احتمال طبیعی شدن بیشتر است اما باید بپذیریم که کودکان مبتلا به بیماری همیشه تا حدودی با سایر همسالان خود متفاوت هستند.
با این همه، متاسفانه برخی از درمانگران هنوز تعریف قدیمی بیماری اوتیسم را باور دارند و فکر می کنند این بیماران، ناتوان و گوشه گیر هستند و اگر فردی کلام و فقط علایق خاص و تکراری داشته باشد، می گویند به بیماری اوتیسم مبتلا نیست و با تشخیص اشتباه، کودک را از دوران طلایی درمان محروم می کنند.
اگر كودك از طرف شما و يا دكتر مخصوص خود مظنون به بیماری اوتیسم باشد به هر حال بايستي توسط شخصي كه در زمينه بیماری اوتیسم تخصص دارد معاينه دقيق شود. ممكن است اين فرد يك روانشناس، روانپزشك و يا يك متخصص رشد اطفال باشد.
در بیماری اوتیسم گاهي ممكن است براي يك تشخيص دقيق و درمان به يك تيم متخصص نياز شود اين تيم مي تواند از افراد زير تشكيل شود :
- متخصص رشد در اطفال: اين فرد مي تواند مشكلات سلامتي و رشد در كودكان را درمان كند.
- روانپزشك كودك: اين فرد مي تواند در تشخيص اوليه بیماری اوتیسم كمك كرده و در صورت نياز، داروهائي را براي كمك به كودك مبتلا به اوتیسم تجويز كند.
- روانشناس كودك: در شناخت عادات و حالات رواني كودك مبتلا به بیماری اوتیسم كمك كرده و ناتواني هاي كودك مبتلا به بیماری اوتیسم را در زمينه هاي رشد ذهني ،رواني، و اجتماعي بررسي مي كند. همچنين يك روانشناس مي تواند در بهبود رفتاري كودك مبتلا به بیماری اوتیسم و افزايش مهارتهاي اجتماعي او به شما كمك كند.
- رفتار درمان: اين شخص مي تواند علاوه بركمك به بهبود توانائي هاي كودك مبتلا به بیماری اوتیسم در كارهاي روزانه مانند لباس پوشيدن، غذا خوردن و ساير كارهاي استقلالي، همچنين در بهبود وضعيت حواس پنجگانه ،قدرت تشخيص و ساير توانائي هاي كودك او را ياري كند.
- كار درمان: يك كار درمان كودك مبتلا به بیماری اوتیسم را در استفاده درست از عضلات و اندامهاي بدن براي انجام كارهاي بزرگ و كوچك بدني مي تواند ياري كند.
- گفتار درمان: در بهبود وضعيت گفتار كودك مبتلا به بیماری اوتیسم و افزايش توانائي او در مهارتهاي كلامي بسيار مؤثر است.
- مشاور خانواده: اين شخص مي تواند علاوه بر راهنمائي در امر روابط شما با كودك مبتلا به بیماری اوتیسم، شما را در بهره وري بهتر از منابع و مراكز موجود در جامعه براي كمك به درمان كودك كمك كند. اگر علائم بیماری اوتیسم شدید باشد، مثلا کودک خنده های بی مورد یا حرکت های کلیشه ای یا تشنج و رفتارهای خودآزار داشته باشد، داروهایی برای حذف و طبیعی شدن رفتار او تجویز می شود که موثر هم است.