اصولا لجبازي يك نوع رفتار و واكنش نامطلوب است كه به صورت هاي مختلفي خود را نشان مي دهد از جمله آسيب رساندن به ديگران ،ناسزا گفتن ،گريه كردن، گريه كردن وفرياد كشيدن ، شكستن وسايل، آسيب رساندن به خود وديگران و...در افراد لجباز پايين بودن اعتماد به نفس و عدم داشتن خود باوري مثبت و پذيرفتن خود واقعي مشهود است.
تأثیر هورمون ها و فشارهای متفاوتی كه گاه منشأ جسمی و برخی اوقات منشأ روحی دارد، سبب می شود كه نوجوان امروز و كودك دیروز ما دست به رفتارهای غیرقابل قبول و گاه تشنج آمیز بزند. لجبازی یكی از این رفتارهای خاص دوران بلوغ است. اگر شما هم نوجوانی در خانه دارید، حتما این رفتارها برایتان تازگی ندارد؛ لجبازی های نوجوانی اتفاق تازه و تنها منحصر به فرزند شما نیست؛ مسئله ای است كه در این سن و سال پررنگ می شود و گاه خانواده ها را دچار تنش و اضطراب می كند. در این فرصت به لجبازی نوجوانان، علل آن و راهكارهای كنار آمدن و مقابله با آن خواهیم پرداخت.
چرا لج می كنی؟
به طور كلی لجبازی نوجوانان تحت تأثیر عوامل عاطفی، روانی و اجتماعی است كه هیچ كدام را نمی توان نادیده گرفت. مهم ترین و اصلی ترین علت های لجبازی در نوجوانان، بحران دستیابی به استقلال است كه می توان آن را ذیل مبحث بحران هویت توضیح داد. در واقع بحران هویتی كه سبب شكل گیری شخصیت نوجوان می شود در 3 مرحله اتفاق می افتد؛
مرحله اول كه سرآغاز نوجوانی است، زمانی اتفاق می افتد كه نوجوان هنوز كاملا رشته های ذهنی خود را از دوران كودكی نگسسته، ولی قطع بعضی از آنها را شروع كرده و همین انقطاع اولیه باعث برخی ناآرامی های روحی یا به اصطلاح تكانش های روانی می شود؛ اضطراب، زودرنجی، افسردگی، درونگرایی و البته لجبازی... .
مرحله دوم، زمانی است كه نوجوان در برابر محیط خود موضع مشخصی را اتخاذ كرده و برای زندگی اش طریقه رفتار معینی را درنظر گرفته، مشخصه این مرحله، در خود فرو رفتن و به گوشه ای خزیدن است.
مرحله سوم مربوط به گشایش است. نوجوان در این مرحله فعال و مثبت می شود و این نشانه برون رفت از بحران هویت به شمار می آید و می توان امیدوار بود كه نوجوان ثبات شخصیت خود را بازیافته باشد.
مراحل شكل گیری شخصیت و بحران هویت را بسیار مختصر بیان كردیم تا با هم به دركی عمیق تر از وضع روحی نوجوانانمان برسیم و بدانیم كه چرا نوجوان گاه بنای بدخلقی و لجبازی می گذارد. او به دنبال یافتن خود و كسب استقلال و اثبات خود به عنوان فردی از جامعه بزرگسالان است.
تو لج كنی من چه كنم؟
یكی از عواملی كه سبب لجبازی بیشتر نوجوان می شود، عدم شناخت دقیق والدین از ویژگی های نوجوانی و بلوغ است. اینكه احساس كنید نوجوان در برابر شما به بی احترامی، عصیانگری و بی تفاوتی عمدی دست می زند و خود را شكست خورده در امر تربیت او بدانید، باعث می شود كه شما نیز تحمل تان در برابر لجبازی های او از دست برود و به عصبانیت، پرخاشگری، لجبازی متقابل و تنبیه بدنی و... بینجامد كه نتیجه بسیار منفی ای در پی خواهد داشت.
نگرانم نباش
یكی از موقعیت هایی كه معمولا به بگو و مگو و لجبازی می انجامد زمانی است كه نوجوان احساس كند همانند یك كودك مورد مراقبت والدین خود قرار گرفته است. زمانی را به خاطر بیاورید كه او بحث های طولانی را با شما برای رفتن به خانه دوستی كه نمی شناسید آغاز كرده یا آن وقتی كه می خواهد به شما بقبولاند دیگر می تواند مسیر خانه تا مدرسه را بدون سرویس و به تنهایی طی كند. او تصوری از نگرانی شما ندارد، بنابراین در چنین مواقعی خوب است بدون اینكه كلامتان رنگی از دلخوری، عصبانیت یا تهدید داشته باشد، به او بگویید كه شما با آزادی او موافقید اما او هم باید برای نگرانی شما ایده و پیشنهادی را ارائه كند.
تخیل و رویاپردازی دوران نوجوانی
یکی از ویژگی‌های دوران نوجوانی، تخیل و رویاپردازی است با این ویژگی نوجوان چگونه باید کنار آمد؟
نوجوان تخیل را دوست دارد بنابراین والدین ضمن احترام باید اجازه دهند نوجوان این رویاپردازی و تخیل را تجربه کند و زندگی آینده خود را در تخیل بسازد. ولی ما باید سعی کنیم در حالی که دارد تخیل می‌کند واقعیت‌های زندگی را هم ببیند.
فکر کردن بیش از حد نوجوانان
موضوع دیگری که خانواده‌ها را نگران کرده است، بیش از حد فکر کردن نوجوانان است، والدین با این رفتار، چگونه باید برخورد کنند؟
فکر کردن بیش از حد باعث ناراحتی بعضی از والدین می‌شود. اما فکر کردن در نوجوانان در یک زمان محدودی خیلی خوب و سازنده است. نوجوانان دوست دارند درگذشته خود سیر کنند و ببینند چه خطایی کرده‌اند. خانواده‌ها باید سعی کنند شرایط زندگی را طوری بسازند که احساس استقلال در آنها شکل پیدا کند.
راه حلهای ساده برای کنترل لجاجت در نوجوانان:
برخی والدین گمان می كنند كه هنوز هم همانند زمانی كه فرزندشان در سنین كودكی بوده، باید برای حذف رفتارهای ناصحیح او، او را طرد یا با او قهر كنند، اما این بدترین رفتار ممكن است، نوجوان شما نیاز به توجه دارد نه طرد شدن، نیاز به دلیل و استدلال دارد نه سكوت. برای اینکه این کارها را نکنید، به مطالب زیر توجه نمایید
سرزنش ممنوع
نصیحت های مستقیم و سرزنش آمیز در این دوره اثر بسیار مخربی بر رفتار نوجوان دارد. به دنبال راه های غیرمستقیم برای تذكر باشید. اگر نكات مثبت او را كمرنگ ببینید و در عوض به نكات منفی اخلاقی و روحی او تمركز كنید به او یك سرنخ برای لجبازی خواهید داد چرا كه به او آموزش می دهید كه روی نكات منفی تمركز كند. اگر او را با كسی مقایسه كنید، او نیز شما را با دیگر والدین مقایسه خواهد كرد.
با هم باشید
یكی از مهم ترین و موثرترین راهكارها برای حل مسائل دوران بلوغ و نوجوانی برقراری رابطه نزدیك و صمیمی میان نوجوان و والدینش است. معمولا نوجوان با والد همجنس خود رابطه خوبی ندارند، اما این رابطه را می توان ترمیم كرد با اینكه نیاز به زمان دارد. ولی شما ناامید نشده و از پا ننشینید و مطمئن باشید هر بار یك قدم به صمیمیت و هدف نزدیك تر شده اید.
تشویق كنید
نوجوانان برخلاف آن چیزی كه به نظر می آید، از پذیرفتن مسئولیت های كوتاه، مورد علاقه و مهم لذت می برند. چنین مسئولیت هایی را به آنها بسپارید و در ازایش تشویق و تشكر را فراموش نكنید. اما در سپردن مسئولیت به نوجوان مراقب باشید كه چه مسئولیتی و در چه زمانی به نوجوان واگذار می شود. چه اینكه اگر انتخابتان صحیح نباشد، او را دلزده خواهید كرد، پس علایق و خصوصیات او را خوب بشناسید.
دلیل منطقی
برای هر مخالفت یا موافقت و هر مسئله ای كه در محیط خانواده مطرح می شود، دلیل قانع كننده و منطقی داشته باشید و متقابلا با دلیل و انتقادها و مخالفت های نوجوانتان با روی باز برخورد كنید.
دستور مستقیم ندهید
تا جایی که ممکن است به فرزندان دستور مستقیم ندهید، بلکه فرصت انتخاب های مختلف به او بدهید. خوبی این روش آن است که شما موارد انتخابی را کنترل می کنید و در هر حال هر انتخابی که او انجام دهد، مورد رضایت شماست و این امکان انتخاب، فرزندتان را که تشنه استقلال و خودگردان بودن است راضی می کند. برای مثال به او نگویید که «همین الان اتاقت را تمیز کن.» با این کار حتما با او وارد مشاجره خواهید شد.
بگویید احساساتش را درک می کنید
بچه های لجوج در مورد درست و اشتباه بودن افکار و اعمالشان بسیار سرسخت هستند، اگر به نتیجه ای برسند حس می کنند که باید از آن دفاع کنند. شما هر چه سخت تر سعی کنید که آن ها را متقاعد سازید، مخالفتشان قوی تری خواهد شد، در چنین مواقعی ساده ترین راه برای جلب همکاری آنها این است که موقعیت آن ها را تصدیق کنید و نشان دهید که احساساتشان را درک می کنید.