بعضی از خانواده ها گاهی آنقدر به مودب بودن بچه های خود حساس می شوند كه به وادی افراط و تفریط كشیده می شوند و نمی دانند كه فرزند آنها در چه شرایط سنی قرار دارد و چه اقتضائاتی دارد؟ شاید بچه 8 ساله هنوز آداب مراسم ختم را نداند و... اما به مرور زمان و با شیوه های تربیتی و رفتار شماست كه باید درك كند، چه رفتاری مناسب كجاست. این ادب مقدمه عاقل بودن بچه ها و تقوا پیدا كردن آنها در دوران بعد از كودكی است. مودب بودن از همین فهم رعایت قانون شروع می شود.
چرا كودكم فحش می دهد؟
یكی از علت ها فحاشی در كودكان كه محیط اطراف كودك، از پدر و مادر و خانواده گرفته تا اقوام و دوستان و تلویزیون و مهدكودك و... آنطور كه باید برای تربیت كودك مناسب نیست و روی رفتار كلامی او اثر می گذارد. علت دیگر فحاشی كودكان می تواند این باشد كه آنها نمی توانند خشم خود را كنترل كنند و فحش دادن در حقیقت، یك نوع ابراز خشم و پرخاشگری كلامی برای آنهاست، مانند مواردی كه كودكان در حالت خشم كتك كاری می كنند یا چیزی را پرتاب می كنند و كارهایی از این دست. در واقع این حالت برخوردی ناشی از ناتوانی در كنترل خشم در كودك است.
الگویی به نام پدر و مادر
هرچند الگوی اصلی رفتار كودك، پدر و مادر هستند اما این روزها بسیاری از برنامه های كودك، به جهت اینكه مختص دوره سنی خاصی تهیه نمی شوند و طیف گسترده ای از كودكان یكی دو ساله تا نوجوانان این برنامه ها را می بینند، ادبیات نامناسبی را به بچه ها منتقل می كنند. بازی های رایانه ای و كارتون ها هم گهگاه كلمات نامناسبی را به بچه ها آموزش می دهند. از سوی دیگر كودك شما ممكن است در مهدكودك یا حتی در جمع های فامیلی از دخترخاله و پسر دایی اش كلمات نامناسب را بیاموزد. دیدن فیلم ها و سریال های بزرگترها كه مختص سنین كودكی نیست هم، قطعا باعث بدآموزی ها و انتقال ادبیات نامناسبی به بچه ها می شود.
فحاشی کودک برای نخستین بار
یكی از مهم ترین جنبه های نیازهای روانی كودك، نیاز به جلب توجه اطرافیان و به خصوص پدر و مادر است. این نیاز به جلب توجه در مواردی مانند به دنیا آمدن فرزندی دیگر، اختلافات خانوادگی و... بیشتر هم می شود. پس دقت كنید كه اگر كودك متوجه شود كه از طریق فحاشی نمی تواند توجه شما را جلب كند. سعی كنید در مراحل ابتدایی، فحاشی فرزندتان را نادیده بگیرید اما اگر راهكار بی توجهی جواب نداد و در دفعات بعدی هم شاهد تكرار كلمه ناسزا از سوی فرزندتان بودید، چاره ای ندارید جز اینکه خیلی جدی با فرزندتان صحبت كنید.
اگر فحاشی در جمع بود
اگر بی توجهی و تذكر به كودك جواب نداد و به هر صورت در جمعی خانوادگی یا دوستانه، كودك از كلمه نامناسبی استفاده كرد، پیش از هر چیز سعی كنید كنترل خود را حفظ كنید. به یاد داشته باشید كه همه كسانی كه در آن مهمانی هستند هم به هر حال به گونه ای با چنین مسئله ای مواجه شده یا خواهند شد. دستپاچه نشوید و به هیچ وجه سعی نكنید موضوع را لاپوشانی كرده یا عوض كنید. لبخند بزنید و پیش از اینكه دیگران چیزی بگویند بگویید: «امان از بچه های این دوره و زمانه، از هر جایی یك چیزی یاد می گیرند و بدون اینكه بفهمند استفاده می كنند». پس از این مرحله دقت كنید كه به هیچ وجه در حضور جمع با كودكتان تندی نكرده و او را تحقیر نكنید.
وقتی كودك به فحاشی ادامه می دهد
ممكن است شما همه توصیه های ما تا اینجا را هم به كار ببندید اما باز هم كودك شما به فحاشی ادامه دهد. در این صورت باید از راهكارهای تشویقی و تنبیهی مناسب برای اصلاح رفتار نامناسب او استفاده كنید. با كودك صحبت كنید و به او بگویید كه درصورت فحاشی و استفاده از كلمات نامناسب، او را تنبیه می كنید.
این تنبیه باید با توجه به سن كودك و میزان اصرار او بر رفتار نامناسبش تعیین شود. می توانید پس از هر بار فحاشی از او بخواهید دقایقی به اتاقش برود و در آنجا تنها بماند تا مثلا زمان 5یا 10دقیقه ای سپری شود. یا می توانید درصورتی كه به رفتارش ادامه داد برای او محدودیت هایی درنظر بگیرید؛ مثلا از دیدن برنامه مورد علاقه اش محرومش كنید یا برنامه تفریح و پاركی را كه داشته لغو كنید.
قلقک های مؤدبانه
می توانید علاوه بر روشهایی که گفته شد، احترام لفظی و عملی به بچه ها از شیوه های دیگری هم استفاده كنید:
* با روش نقاشی كردن شروع كنید و بعد از اینكه فرزندتان نقاشی كشید یا هر نوع اثر هنری را خلق كرد به او بگویید كه دوست دارد شما آن نقاشی را كجا بگذارید؟ چطور از آن مراقبت كنید؟ و... مهم است كه به حاصل تلاش او احترام بگذارید و به خودش هم یاد دهید كه مراقب زحمات خودش باشد.
* در مورد بهترین و بدترین كارهای اعضای بدن كه می تواند انجام بدهد، از او سؤال كنید.
* با هم چند قانون ساده برای آنكه رابطه تان خوب بماند تنظیم كنید و در اتاقی نصب كنید تا اگر كسی خلاف آن عمل كرد معلوم شود و تذكر بگیرد.
* در اوقات فراغت تان مهمانی بگیرید یا مهمانی بروید، به خانه سالمندان سربزنید و... تا بچه ها ادب عملی شما را یاد بگیرند.
* یكی از دلایل رفتار هر روزه خودتان مثل نماز، سلام كردن به دیگران و... را رعایت ادب بدانید و دلیل این كار را برای او توضیح بدهید.