نام چند بازی دوران کودکی خود را به خاطر دارید؟ یکی، دو تا، سه تا یا آنقدر بچه شیطانی بوده‌اید که شمار آن از دستتان در رفته است؟تقریبا می‌توان گفت که جواب کودکان دهه‌های 50 و 60، هفت سنگ، چوب و چرخ، دسش ده، شاه-دزد-وزیر، اسم فامیل، لی لی و …. است.
همینطور که این نسل به دهه‌های 60 و 70 می‌رسید بازی‌های جدید و خلاقانه تری به آنها اضافه شد، این دو نسل دوران مزاحمت‌های تلفنی کودکانه و آزار مردم به طرق مختلف از جمله زدن زنگ خانه‌ها راس ساعت 2 و 3 بعداز ظهر، ترقه بازی‌های وقت و بی وقت و البته بازی‌های کم خطری مانند آب پاشی، استپ هوایی، بالا بلندی، گرگی رنگی و هزاران بازی من‌درآوردی دیگر بود!
تا پایان این دو دهه، همه چیز داشت خوب پیش می‌رفت و بچه‌ها واقعا سرخوش بودند و نصف بیشتر عمر خود را در کوچه و خیابان، مشغول بازی و شیطنت سپری می‌کردند.
اما با آغاز دهه 80 و یکه تازی کامپیوتر، بازی‌ها رنگ مدرن تری به خود گرفت؛ کم کم توپ‌های پلاستیکی راه راه و لیگ‌های فوتبال محله‌ای و گرگم به هواها جای خود را به آتاری، سگا و میکرو داد.اکنون دیگر دهه 90 شده، دیگر کمتر می‌توان کودکان را در کوچه و خیابان مشغول بازی و سر و صدا دید، حالا دیگر قوانین مجتمع‌های مسکونی بازی‌های سر ظهر، شب و نصف شب و کلا همه را ممنوع کرده، اگر هم کمی سر و صدا در کوچه‌ها شنیده شود، والدین برای همدیگر شاخ و شانه می‌کشند و یکدیگر را متهم به عدم تربیت صحیح فرزند می‌کنند!
حالا دیگر هر جای شهر قدم بگذاری محال است که گیم نت‌ها را مملو از کوکان زیر 10 سال و بعضا بالای 20 سال نبینی!
تنوع بازی‌های رایانه‌ای را هم که نگو و نپرس! گویی دیگر بچه‌ها “بچگی” نمی‌کنند و هرچه زودتر می‌خواهند به دنیای بزرگسالان وارد شوند و خلاصه بگویم که بچه‌ها واقعا “سوسول” شده‌اند.
روانشناسان علت این امر را غفلت و سهل انگاری والدین در درک روحیات و نیازهای دوران کودکی و البته مدرن شدن هرچه بیشتر زندگی‌ها می‌دانند. انجام بازی‌های خارج از منزل برای شکوفایی حس آزادی، کنجکاوی، خطر پذیری و آزمون و خطای کودکان یک الزام محسوب می‌شود. کودکان به فرصتی نیاز دارند تا ناشناخته‌ها، غیر مترقبه‌ها و حوادث ماجراجویی و در حقیقت “کودکی” خود را کشف کنند.
بازی‌های قدیمی راهی برای تقویت مهارت‌های زندگی
همان‌طور كه همه می‌دانیم، بازی‌های ساده قدیمی خیلی بیشتر از بازی‌های خشن كامپیوتری كه این روزها طرفداران زیادی هم پیدا كرده، در بهبود عملكرد بچه‌ها و آموزش مهارت‌های زندگی به آنها نقش داشته است. البته همان‌طور كه بارها گفته شده، بازی‌های كامپیوتری هم در صورتی كه بدرستی انتخاب شود و برای مدت زمان معینی نیز كودك را مشغول كند، فوایدی دارد ولی این مساله به هیچ وجه به معنای نادیده گرفتن اهمیت بازی‌های سنتی و پر جنب و جوش قدیمی نیست.
روان شناسان کودکان را تشویق به گِل بازی و بازی کردن با چمن، سنگ و شن می‌کند که معمولا از نظر مادران ایرانی تفریح پر میکروبی شناخته می‌شود اما از نظر آنان این نوع بازی ها، تفریحات سازنده محسوب می‌شود.
بازی‌های خارج از منزل و هم‌بازی شدن با سایر کودکان در کوچه و انجام بازی‌هایی نظیر خاله بازی، پیش بینی وضع هوا(البته به طور نه چندان علمی!) و درختکاری همواره تاکید شده، چرا که کودک می‌آموزد در شرایط و هنگام رویارویی با افراد مختلف خارج از منزل چگونه واکنش نشان دهد و همین امر روابط اجتماعی او را به گونه‌ای صحیح شکل می‌دهد.
هرچند بازی‌های خارج از منزل می‌توانند کودک را دچار ویروس و میکروب کنند اما پیامدهای سلامتی این بازی‌ها نظیر جنب و جوش و تنفس هوای آزاد و احساس سبک بالی کودکانه بسیار بیشتر از مضرات آن خواهد بود.تحقیقات نشان داده کودکانی که بیشتر وقت خود را در خارج از منزل سپری می‌کنند احتمال بسیاری دارد که در بزرگسالی به پیاده روی، باغبانی، دوچرخه سواری و کوهنوردی روی بیاورند که عدم انجام همگی این موارد ذکر شده نیز به بحران سلامت این سال‌ها تبدیل شده است.
روان شناسان چند دلیل را بر ضرورت انجام بازی‌های خارج از منزل برای کودکان ذکر می‌کند، از جمله این که:
- جست وخیز باعث تقویت سیستم قلبی عروقی، کاهش خطر بیماری‌های قلبی و کنترل فشار خون و کلسترول بدن کودکان می‌شود.
- داشتن فعالیت مکرر باعث حفظ و نگه داری مناسب حجم استخوان کودکان می‌شود.
- برای کودکانی که بیشتر وقت بازی خود را خارج از منزل سپری می‌کنند احتمال اندکی برای ابتلا به نزدیک بینی وجود دارد.
- بازی و دنبال هم گذاشتن کودکان باعث تقویت و حفظ بافت عضلانی بچه‌ها می‌شود.
- بازی‌هایی که با فعالیت زیاد همراه باشد باعث می‌شود تا کودک گلوکز را به عنوان منبع انرژی مصرف کند و در نتیجه توانایی بدن در مصرف انسولین بهبود پیدا می‌کند و بالطبع آن خطر ابتلا به دیابت نیز کاهش پیدا می‌کند.
- بدو بدوهای معمول بازی‌های کودکانه، مواد شیمیایی مغز را تحریک کرده و ثابت شده که علائم افسردگی و اضطراب را کاهش داده و اعتماد به نفس و عزت کودکان را افزایش می‌دهد.
از سوی دیگر روان شناسان پر مشغله بودن والدین و عدم اطمینان از امنیت محیط خارج از منزل، ورود تلویزیون، کامپیوتر و بازی‌های ویدیویی به محیط رشد کودکان را دلیل محروم گذاشتن بچه‌ها از بازی بیرون منزل می‌دانند.
آنان محیط خارج از منزل را بهترین مکان برای یادگیری و کسب تجربه معرفی کرده که کودک با ورود به آن، تمام حس‌های خود را برای درک این محیط به کار می‌گیرد.
بچه‌هایی كه در فضای باز بازی می‌كنند، معمولاً ماجراجو و كنجكاو هستند و انگیزه بیشتری از سایر بچه‌ها دارند. در ضمن، آنها بهتر از بقیه متوجه خطرات می‌شوند و بهتر هم می‌توانند با خطرات مقابله كنند.
وقتی کودک پای خود را بیرون از منزل می‌گذارد، حس خود مختاری، تصمیم گیری مستقل و شناخت محیط را از دیدگاه خود می‌آموزد. جست خیز و شیطنت، جیغ و فریاد همگی نیازهای یک کودک است که معمولا در خانه مورد سرکوب قرار می‌گیرند ولی می‌توان با بیرون بردن بچه‌ها اجازه تخلیه انرژی را به آن ها داد و به تجربیات حسی، دیداری و شنیداری‌شان توجه کرد.
نکته آخر اینکه زوج‌های عزیز، زمانی نام پدر و مادر برازنده شماست که به خوبی نقش والدین را نه فقط با تدارک خوراکی‌های رنگارنگ و آخرین برند کامپیوتر، بلکه با درک خصوصیات و نیازهای سنی کودکتان و مهیا کردن زمینه‌های “بچگی کردن” صحیح کودکان ایفا کنید. در ضمن هیچ کودکی تا به حال از بازی در کوچه و خیابان نه بزهکار و مجرم شده و البته نه سرطان پوست گرفته!