این‌روزها به هرجا که نگاه می‌کنیم، به‌نظر می‌رسد که در یک جهان به دور از هر نوع نزاکتی زندگی می‌کنیم؛ در کوچه و خیابان مردم با هم دعوا می‌کنند، افرادی که دیدگاه‌های مختلفی دارند در گفت‌وگوهای خود در شبکه‌های مجازی، به زبانی دور از شأن و تمسخر با یکدیگر صحبت می‌کند. شاید تغییر رفتار بزرگسالان در این سناریوها کار بسیار دشواری باشد و شاید خیلی دیر شده باشد، اما این میان یک نقطه امیدبخش وجود دارد؛ نسل فرزندان‌مان.
کودکان با این نیت به دنیا نمی‌آیند که بخواهند دیگران را مسخره کنند یا به آنها آسیب بزنند؛ درواقع آنها به شدت انسان‌های همدلی هستند.
به‌خاطر همین است که آموزش و الگوسازی برای کودکان در ارتباط با اصول آداب و نزاکت، اهمیت فراوان دارد؛ اصولی مانند احترام به دیگران، ابراز همدلی، اعمال محدودیت‌ها و رفتار با دیگران از روی ادب و معرفت. در اینجا به برخی روش‌های آموختن و الگوسازی ادب و نزاکت به کودکان می‌پردازیم که باعث می‌شود آنها بتوانند جهان را به مکانی بهتر تبدیل کنند.
روش هایی برای تربیت کودک با ادب
مراقب رفتارتان باشید
سعی کنید خود و رفتارتان را ارزیابی و فرزندانتان را هم تشویق کنید تا این کار را انجام دهند. در واقع آنها را تشویق کنید تا به بچه‌هایی که در زمین بازی یا مدرسه تنها هستند و شاید کمی نیاز به محبت و هم‌نشینی دارند، توجه کنند. به آنها کمک کنید تا علائم احساسی را در دیگران ببینند و تشخیص دهند.
برای مثال از یک آینه برای آزمایش حالت‌های صورت استفاده کرده و درباره احساسات متناظر با هم صحبت کنید، به این ترتیب آنها می‌توانند زمانی که دیگران احساس غم یا ترس دارند، با آنها همدردی کرده و به آرامش دعوت‌شان کنند. با این کار می‌توانید به فرزندانتان بیاموزید که دیگران و احساسات به اندازه خود آنها اهمیت دارند و باید به دیگران هم توجه داشت.
محدودیت تعیین کنید
بهترین راه برای نشان دادن احترام این است که در شیوه تربیتی‌تان هم «مهربان» و هم «محکم» باشید. مهربان بودن احترام‌تان را به کودک نشان می‌دهد و محکم بودن احترام‌تان را به آن‌چه که باید انجام شود.
بنابراین اگر کودک 2 ساله‌‌تان پایش را در سوپر مارکت به زمین کوبید و به هیچ‌کدام از تکنیک‌های تربیتی‌تان عمل نکرد باید چه‌کار کنید؟ مهربانانه اما محکم او را به بیرون و به داخل ماشین بیاورید. سپس یک مجله بردارید و بخوانید تا وقتی که کودک آرام شود. آن موقع آرام به او بگویید:» الان آماده‌ای که دوباره امتحان کنیم «و سپس دوباره با هم به فروشگاه بروید. در نهایت او یاد می‌گیرد که بد خلقی این حقیقت را عوض نمی‌کند که خرید از فروشگاه باید تمام شود».
واقع‌بینی را به کودک آموزش دهید
کودکان به‌طور طبیعی نسبت به تفاوت‌ها، حالت کنجکاوانه و تیزبین دارند. اما از طرفی از خط‌مشی شما هم پیروی می‌کنند: وقتی شما و فرزندتان کسی را می‌بینید که به‌طور بارزی با شما تفاوت دارد (فرقی نمی‌کند در عدم توانایی یا به لحاظ سنی یا هر ویژگی بارز دیگری) با واکنش آسان و آرام خود به او نشان دهید که این تفاوت‌ها به معنای این است که شما آنها را پذیرفته و درک کرده‌اید.
اگر فرزندتان در این زمینه سوالی داشت، بسیار عادی و واقع‌بینانه به او پاسخ دهید، بی‌آنکه بخواهید به او خیره شوید یا به جایی اشاره کنید. سعی کنید به فرزندتان بیاموزید که انسان‌ها با هم متفاوت هستند و باید به این تفاوت‌ها احترام گذاشت
از واکنش بیش از اندازه اجتناب کنید
اگر کودک‌تان شما را زد و گفت «تو احمقی» سعی کنید ناراحت نشوید (در واقع شما می‌دانید که احمق نیستید)؛ کودکی که می‌خواهد جلب توجه کند ممکن است ناخوشایند‌ترین چیز‌ها را بگوید تا واکنش شما را برانگیزد و عصبانی‌تان کند. به جای عصبانی شدن با او چهره به چهره شوید و آرام اما محکم به او بگویید: «ما در این خانواده این‌طور برخورد و صحبت نمی‌کنیم».
سپس به او یاد بدهید چگونه چیزی که می‌خواهد را به شیوه‌ای محترمانه به دست بیاورد، برای نمونه بگویید: «وقتی می‌خواهی با تو بازی کنم، کافی است که مؤدبانه و قشنگ به من بگویی مامان می‌خواهم الان برایم کتاب قصه بخوانی ».
از ادبیات محترمانه استفاده کنید
در برخی مواقع همین چیزهای کوچک هستند که اهمیت فراوانی پیدا می‌کنند.
کودکانی که یاد می‌گیرند «لطفا» و «دست شما درد نکنه» یا «اجازه هست» بگویند، فضایی توام با ادب و نزاکت را ایجاد می‌کنند که واکنش‌های مثبتی در افراد پیرامون آنها به‌همراه خواهد داشت.
از او بخواهید درخواست‌های خود را محترمانه و بدون ترس بیان کند و برای انجام این درخواست‌ها، از دیگران طلبی ندارد.
به او یاد دهید که دیگران موظف به انجام تمام درخواست‌های ما نیستند و اگر نتوانستند لطفی در حق ما بکنند، نباید خشمگین شویم و به شکلی مقابله‌جویانه برخورد کنیم. به‌علاوه تشکر کردن را به فرزندتان بیاموزید.
به او پاسخ‌های مؤدبانه بیاموزید
کودک‌تان می‌تواند رفتار خوب خود را از طریق احترام گذاشتن به دیگران نشان دهد. از همان زمان که او توانست از طریق کلامی ارتباط برقرار کند، می‌تواند «بفرمایید» و «متشکرم» را نیز یاد بگیرد. به او توضیح دهید که زمانی که مؤدب است دوست دارید به او کمک کنید، اما زمانی که دستور می‌دهد دوست ندارید. دوباره باید تکرار کنیم، این که خود‌تان رفتاری محترمانه داشته باشید، از این که سخنرانی کنید مؤثر‌تر واقع خواهد شد.
خود‌تان واژه‌های بفرمایید و متشکرم را به طور مکرر به فرزند 2 ساله‌‌تان و دیگران بگویید؛ در این صورت او این واژه‌ها را به عنوان واژه‌هایی رایج در مکالمات روزمره خواهد آموخت و آنها را هم در ارتباط با شما و هم در ارتباط با دیگران به کار خواهد برد.
از او در مشارکت‌های اجتماعی دعوت کنید
سعی کنید فرزندتان را در جریان خدمات اجتماعی در سنین پایین شرکت دهید. بچه‌ها دوست دارند به آنها مسئولیت‌های کوچکی داده شود که به‌راحتی قابل مدیریت باشد – این کار به آنها احساس کمال و غرور خواهد داد– و این رفتارها باعث می‌شود به دیگران کمک کرده یا فضای جامعه را بهتر کنند.
مثلا کودکان می‌توانند اسباب‌بازی‌ها یا لباس‌هایی را که دیگر استفاده نمی‌کنند برای اهدا به افراد نیازمند جمع‌آوری کنند. می‌توانند در روز جمع‌آوری زباله از ساحل، آشغال‌ها را از روی زمین بردارند. روش‌های زیادی برای شرکت و حضور در جامعه وجود دارد، با این کار فرزندتان یاد می‌گیرد که این همان کاری است که یک شهروند خوب انجام می‌دهد.
الگوی خوبی برایش باشید
سعی کنید در اجرا و تحقق حرف‌هایی که می‌زنید، نمونه خوبی برای فرزندتان باشید. هیچ‌کس قدیس و کامل نیست اما تلاش در این زمینه نشان می‌دهد که شما باور دارید این مسئله مهم و ارزشمند است و کودک‌تان هم آن را یاد می‌گیرد.
با زیرسازی درست در خانه، بچه‌های امروز می‌توانند جهانی به‌مراتب قابل‌تحمل‌تر و پربارتر در آینده بسازند. اگر وعده‌ای می‌دهید به آن عمل کنید تا فرزندتان پایبندی به قول‌های خود را از شما بیاموزد و به آن وفادار باشد.
چه‌کار می‌توانید بکنید؟
ما در کل احترامی که از کودکان‌مان انتظار داریم را خودمان به آنها نشان نمی‌دهیم. ما سر در گم می‌شویم، زیرا بیشتر در روش تربیت کودک، احترام را با ترس یکی می‌دانیم. من به پدرم احترام می‌گذارم، زیرا می‌دانم اگر این کار را نکنم کتک می‌خورم؛ این احترام نیست، ترس است!
پس به جای ترساندن روش دیگری را پیش بگیرید. بیایید از گوش دادن شروع کنیم. شاید مشکل باشد صبورانه صبر کنیم یک کودک 2 ساله گفته خود را به پایان برساند، اما این کار ارزشمند است. در سطح و اندازه او پایین بیایید، در چشمانش نگاه کنید و بگذارید او بداند که به آن‌چه که می‌خواهد بگوید علاقه دارید. این بهترین راه برای این است که به او آموزش دهید با دقت به شما گوش دهد.