استفراغ كردن معمولاً خطرناك نيست. اما در پاره‌اي مواقع مي تواند نشانه يك مشكل جدي باشد. در اينجا به شما مي‌گوييم چطور تشخيص دهيد كه كودك شما به مراقبت فوري پزشكي نياز دارد و همچنين به شما خواهيم آموخت با استفراغي كه به مراقبت پزشكي نياز ندارد چگونه رفتار كنيد.
فوراً با دكترش تماس بگيريد اگر:
• كودك پيش دبستاني شما در نفس كشيدن مشكل دارد.
• نشانه هايي را از خود نشان مي‌دهد كه مشخص مي كند آب بدنش كم شده است، مثل چشمان گود افتاده، دست‌ها و پاهاي سرد و لكه لكه، خواب آلودگي شديد، بهانه گيري يا منگ بودن و گيجي يا هذيان.
كودكتان را به بخش اورژانس ببريد اگر:
• شكم درد شديدي دارد. از كودكتان بخواهيد مشخص كند كجاي شكمش درد مي كند. به طور مثال، دردي كه در اطراف ناف متمركز شده و سپس رو به پايين و به سمت راست شكم حركت ميكند مي تواند نشانه آپانديس باشد.
• در استفراغ او صفرا (ماده اي سبز رنگ) يا خوني كه شبيه دانه‌هاي سياه قهوه است، ديده شود. اگر استفراغ كودك حاوي صفرا يا خون باشد، احتمالاً پزشك مي‌خواهد نمونه اي از آن را ببيند. بنابر اين بايد سعي كنيد مقداري از استفراغ را در يك كيسه پلاستيكي نگهداريد، هر چند كه اين كار ناخوشايند است. صفراي سبز رنگ مي‌تواند نشانه اين باشد كه روده‌ها مسدود شده‌اند، وضعيتي كه به مراقبت فوري نيازمند است.
• شكم كودك ورم كرده و كشيده شده باشد. اين وضعيت مي‌تواند نشانه افزايش مايع يا گاز، انسداد روده ها، فتق يا ساير مشكلات گوارشي باشد. انسدادها نادر اما جدي هستند.
• اگر كودك پس از مصدوميت در ناحيه سر بيش از يك بار استفراغ كند، اين حالت مي‌تواند نشان دهنده ضربه مغزي باشد.
• گردن كودك سفت شده باشد. اين وضعيت نشانه عمومي مننژيت است.
با پزشك كودكتان تماس بگيريد اگر:
• كودكتان بيشتر از24 ساعت استفراغ كند. براي بعضي از بيماري ها اين مسآله كاملاً طبيعي است. اما جهت اطمينان با پزشك مشورت كنيد.
• كودكتان شواهدي از كاهش يافتن آب بدن را از خود نشان دهد، نشانه هايي همچون كاهش ادرار، دهان و لب‌هاي خشك، گريه‌ي بدون اشك، رخوت و ادرار سياه زرد رنگ.
• در استفراغ كودك خون وجود داشته باشد. وجود مقدار كمي خون در استفراغ معمولاً جاي نگراني نيست؛ چرا كه فشار ناشي از استفراغ كردن مي تواند پارگي هاي كوچكي را در رگهاي موجود در جداره¬ي مري ايجاد كند. اگر كودك شما خون ناشي از بريدگي دهان يا خونريزي بيني را در 6 ساعت گذشته قورت داده باشد، استفراغ او ممكن است تا حدي به رنگ قرمز در بيايد. اما در صورتي كه در استفراغ كودكتان همچنان خون وجود دارد يا ميزان آن افزايش يابد، به پزشك مراجعه كنيد. همان طور كه در بالا ذكر شد، اگر خون موجود در استفراغ شبيه دانه هاي سياه رنگ قهوه باشد، بي درنگ به بخش اورژانس مراجعه كنيد.
• كودك در قسمت فوقاني راست شكم خود احساس درد كند و همچنين احساس خستگي كرده و يرقان نيز داشته باشد (زرد شدن پوست يا سفيد شدن چشم ها)، اين نشانه ها شايد بدين دليل باشد كه كودكتان به بيماري هپاتيت مبتلا شده است.
• كودك مرتباً در تماس با موقعيت ها و افراد خاص بالا بياورد. به طور مثال، شايد به خاطر استرس باشد كه كودك شما هر موقع به مهد كودك مي‌رسد، استفراغ ميكند.
با مركز كنترل مسموميت تماس بگيريد اگر:
مضنون شديد كه كودك پيش دبستاني تان چيزي سمي را قورت داده است. بلافاصله با خط مستقيم اورژانس يا مركز كنترل سم تماس بگيريد. اگر متوجه شديد كه كودكتان چه چيزي را قورت داده است، مثلاً يك بطري خالي دارو را پيدا كرديد، آن را به متخصصين پزشكي بگوييد و آنها دستورالعمل لازم را براي مراقبت از كودكتان به شما خواهند گفت.
قبلاً متخصصين به والدين توصيه مي كردند كه شربت داروي قي آور و يا كربن فعال شده (activated charcoal) را براي مواقع اضطراري دم دست داشته باشند. اما ديگر چنين توصيه‌اي نمي‌كنند. داروي قي آور درماني مؤثر براي مسموميت نيست و حتي ديگر در بيشتر بخشهاي اورژانس نيز از آن استفاده نمي شود؛ زغال فعال شده نيز به عنوان درمان خانگي سالم يا مؤثر كودكان اثبات نشده است.
اگر در منزل خود داروي قي آور داريد، انجمن بيماريهاي كودكان آمريكا (AAP) توصيه مي كند كه فوراً آن را به شكلي كه خطر ناك نباشد دور بيندازيد (هيچ وقت دارويي را در سطل زباله‌اي كه كودك امكان دسترسي به آن را داشته باشد نيندازيد).
چگونه مي توانم مانع از كاهش آب بدن كودكم شوم؟
تقليل آب بدن مي تواند مشكلي جدي براي كودكان خردسال باشد و اگر كودك شما استفراغ مي كند (يا تب دارد و يا مبتلا به اسهال است) مايعات با ارزشي را از دست مي‌دهد.
كودكتان را هنگامي كه هنوز به طور مكرر ( هر 5 يا 10 دقيقه يك بار) استفراغ ميكند، به نوشيدن چيزي وادار نكنيد. اما پس از آن كه شكمش به مدت نيم ساعت يا در همين حدود آرام شد، به او جرعه هايي از مايعي زلال مثل آب يا سوپ آبكي بدهيد (تا چند ساعت هر 10 دقيقه يك قاشق چاي خوري ،5 سي سي) سپس اگر مشكل خاصي پيش نيامد، مقدار آن را به 2 قاشق چاي خوري (10 سي سي) افزايش دهيد. به آرامي اين ميزان را تا زماني كه استفراغ برطرف شود افزايش دهيد.
استفاده از آب ميوه گاهي اوقات ممكن است اوضاع را بدتر كند (به ويژه اگر كه كودك به اسهال نيز مبتلا باشد). اما اگر آب ميوه تنها مايعي است كه كودكتان مي نوشد، ميزان آب ميوه اي را كه او به طور معمول در روز مصرف مي كند افزايش ندهيد، بلكه آن را نصف به نصف با آب رقيق كنيد (بنابراين اگر كودك 3 يا 4 اونس آب ميوه در روز مي نوشد مي توانيد آن را به 6 يا 8 اونس مايع رقيق تبديل كنيد). از دادن مايعات گازدار به كودك بپرهيزيد، چرا كه اين مايعات نه تنها حال او را بهبود نمي بخشد، بلكه براي دندان‌هاي او نيز مضر است.
چه وقت بايد غذا دادن به كودكم را دوباره شروع كنم؟
هنگامي كه كودكتان ديگر استفراغ نمي‌كند و اشتهايش را باز يافته است، مي توانيد بار ديگر غذاهاي سالم به او بدهيد. AAP پيشنهاد ميكند كودكي كه شكم درد داشته، پس از بهبودي رژيم غذايي طبيعي خود را هر چه سريعتر از سر بگيرد: به او كربوهيدرات هاي پيچيده (مثل نان، حبوبات و برنج). گوشت بدون چربي، ماست، ميوه جات و سبزي جات بدهيد. اما فعلاً از غذاهاي پرچرب بپرهيزيد.
اين نوع رژيم غذايي با رژيم BRAT ( موز، برنج، سس سيب و نان برشته) كه قبلاً پزشكان آن را تجويز مي‌كردند متفاوت است. تحقيقات نشان مي‌دهد كه از سر گيري يك رژيم غذايي استاندارد مي‌تواند به اندازه يك نصف روز زودتر سلامتي را به كودك بازگرداند. دليل اين امر اين است كه رژيم غذايي مناسب مواد مغذي مورد نياز بدن براي مبارزه با بيماري را تامين ميكند. اگر كودكتان براي چند روز نمي تواند به خوبي غذا بخورد، نگران نباشيد. فقط سعي كنيد آب بدن او را در حد مطلوب نگه داريد.
و اما در مورد مصرف شير پس از استفراغ، پزشكان نظرات متفاوتي دارند. بهتر است كه اين موضوع را با پزشك كودكتان در ميان بگذاريد.
داروهاي پزشكي چطور؟
داروهاي ضد استفراغ را بدون نسخه پزشك به كودكتان ندهيد، مگر آن كه پزشك آن را تجويز كند.
هيچ وقت داروهاي حاوي آسپرين را جهت تسكين درد به كودكتان ندهيد. آسپرين مي‌تواند كودك را در برابر سندروم ري آسيب پذير كند.
آيا راه درمان خانگي كه سالم و مطمئن باشد، وجود دارد؟
در صورتي كه كودكتان ميل داشته باشد مي‌توانيد دم كرده بابونه، نعناع يا زنجبيل به او بدهيد.
چرا كودك استفراغ ميكند؟
كودكان به دلايل مختلفي استفراغ مي‌كنند. استفراغ كودك نگران كننده هست اما معمولاً جدي نيست (جهت نحوه تشخيص زمان مراجعه به پزشك، بخش اول اين مقاله را ببينيد). به هر حال، شما مي‌خواهيد دليل استفراغ كودك را بفهميد چه براي اطمينان از سلامت حالش و چه براي اين كه بيشتر بتوانيد به او كمك كنيد. اگر كودك فقط يك بار استفراغ كند و ديگر ادامه پيدا نكند، احتمالا دليل آن اين است كه بيشتر از ظرفيت خود غذا خورده است. اگر كودك همچنان به استفراغ كردن ادامه دهد، دلايل زير را مي توان در آن دخيل دانست:
بيماري عفوني ويروسي يا باكتريايي
آنفولانزاي شكمي يا ديگر بيماري هاي روده مسبب استفراغ هستند. اگر ويروس يا باكتري، جداره معده يا روده هاي كودك را آلوده كنند او ممكن است علاوه بر استفراغ، اسهال، بي اشتهايي، شكم درد و تب نيز داشته باشد. استفراغ معمولاً در ظرف 12 يا 24 ساعت پايان مي‌يابد.
ساير بيماري هاي عفوني
تراكم خلط يا عفونتهاي تنفسي مي تواند به استفراغ منجر شود، به خصوص اگر كودك سرفه بكند. گلو درد استرپتوكوكي، عفونت مجاري ادراري، و حتي بيماري عفوني گوش نيز گاهي اوقات موجب تهوع و استفراغ مي شود. همچنين استفراغ ممكن است نشانه بيماري هاي خطرناكي همچون سينه پهلو، مننژيت، آپانديس و در موارد نادر سندروم ريReye’s syndrome باشد.
بيماري هاي حركتي
برخي از كودكان به ضعف حركتي مبتلا مي شوند، به ويژه آن دسته از كودكاني كه در صندلي عقب اتومبيل آن قدر فرو ميروند كه نمي توانند بيرون را ببينند. متخصصين بر اين باور هستند كه ضعف حركتي زماني رخ مي دهد كه بين آنچه كودك ميبيند و آنچه كه با اندامهاي حساس به حركت (همچون گوش داخلي و برخي از عصب ها) احساس ميكند، ارتباطي برقرار نشود.
مواد سمي
كودك شما ممكن است به اين دليل استفراغ كند كه ماده‌اي سمي مثل مواد مخدر، گياه، دارو، يا مواد شيميايي را قورت داده باشد. همچنين او ممكن است در اثر مصرف آب يا غذاي آلوده به مسمويت غذايي مبتلا شده باشد. كودك ممكن است به جاي استفراغ اسهال داشته يا هر دو را با هم داشته باشد.
آيا براي جلوگيري از استفراغ مي‌توان كاري كرد؟
بله، چند راه هست كه ارزش امتحان كردن دارد:
• اگر كودك در نتيجه بيماري عفوني تنفسي خلط زيادي دارد، مي توانيد او را به تميز كردن بيني اش تشويق كنيد. صبور باشيد چرا كه مدتي طول مي كشد تا كودك در اين كار خبره شود!
• به منظور به حداقل رساندن ضعف حركتي، در طول سفر چندين بار توقف كنيد تا كودكتان بتواند هواي تازه تنفس و معده‌اش را سبك كند. قبل از سفر به كودك ساندويچ كوچكي بدهيد تا معده اش خالي نباشد (اين كار مي تواند در جلوگيري از استفراغ موثر واقع شود). همچنين مقدار زيادي مايعات به او بدهيد تا آب بدنش تامين شود؛ در غير اين صورت كودك ممكن است دچار سردرد شده يا سرگيجه و يا ضعف داشته باشد كه اين وضعيت حال او را بدتر مي كند.
مي توانيد به كودكتان داروهاي خاصي را براي ضعف حركتي بدهيد. اما بهتر است قبل از رفتن به سفر ببيند چه تاثيري بر روي او خواهند گذاشت. اين داروها ممكن است موجب خواب آلودگي يا خشك شدن دهان و بيني شوند. اما بعضي اوقات نيز تاثيري برعكس گذاشته و كج خلقي و بيش فعالي كودك را در پي خواهد داشت. اگر مي‌خواهيد يكي از اين داروها را امتحان كنيد، با پزشك كودك خود مشورت كنيد. داروهاي مخصوص بيماريهاي حركتي براي كودكان زير 12 سال تجويز نمي شود. بنابراين حتي نصف‌شده‌ي قرص را به تصور اين كه دوز كمتري دارد به او ندهيد.