اختلال بیش فعالی وضعیتی است که در تعدادی از بچه های پیش دبستانی و دوران ابتدایی وجود دارد.
کنترل رفتار این بچه ها و جلب توجه آنها سخت است. تخمین می شود که بین ۳ تا ۵ درصد بچهها اختلال بیش فعالی دارند یا به عبارتی تقریبا دو میلیون بچه در ایالت متحده آمریکا بیش فعالند.
بدین معنی که در یک کلاس ۲۴ تا ۳۰ نفره احتمال دارد حداقل یک نفر دچار چنین اختلالی باشد.
بیش فعالی (ADHD) به عنوان یک ناتوانی دریادگیری محسوب نمی شود بلکه به عنوان ناتوانی فردی در فعالیت هی آموزشی می باشد که منجر می شود که دانش آموز خدمات آموزشی خاصی دریافت کند و در طبقه بندی «آسیب دیدگان سلامتی» قرار می گیرد نه تحت «ناتوانی های یادگیری خاص» بسیاری از کودکان (ADHD) تقریبا ۲۰ تا ۳۰ درصد نیز دارای اختلالات یادگیری ویژه هستند.
ویژگی های اصلی (ADHD): بی توجهی، بیش فعالی و تحرک بیش از حد است.
متخصصین; سه زیر مجموعه برای آن به رسمیت شناخته اند، که عبارتند از:
اول: نوعی که در آنها فعالیت بیش از حد و پرتحرکی شایع است (این افراد اختلال توجه چشم گیری نشان نمی دهند).
دوم: نوعی که در آنها عدم توجه قالب است. (که در آنها فعالیت و تحرک بیش از حد از خود نشان نمی دهند و گاهی اوقات تحت عنوان ADD می شناسیم).
سوم: نوع ترکیب یافته که هم اختلال توجه از خود نشان می دهند و هم علائم تحرک بیش از حد را نمایان می سازند.
علائم و نشانه ها
به جزئیات دقت نمی کنند و اشتباهات واضحی انجام می دهند.
خیلی ضعیف حروف و کلمات راکنار هم قرار می دهند و نوشته های شلوغ و در هم و بر همی دارند.در حفظ توجه شان در انجام تکالیف مدرسه و کارها مشکل دارند. تکالیف مدرسه را سرسری می گیرند.
از انجام تکالیفی که دوست ندارند اجتناب می کنند و در تمام کردن تکالیف مدرسه و مواردی که فعالیت ذهنی می طلبد وا می مانند.
فعالیت های روزمره را فراموش می کنند.در سازمان دهی کارها و فعالیت ها مشکل دارند.لوازم و وسایلی که برای انجام تکالیف و کارهایشان لازم است را گم می کنند. (قلم، خودکار و …)
در فعالیت های نشاط آور و لذت بخش به مرور (یا رفته رفته) از خود مشکلاتی نشان می دهند.مانند یک موتور فعالیت کرده و یک جا ثابت نمی مانندسریع جواب دادن به سولها قبل از آنکه سوال کامل شود.
اغلب صحبت دیگران را قطع می کنند .
استراتژی
وقتی دانش آموز مشغول انجام تکالیف یا مطالعه دروس است اجازه دهید بارها و مرتب جایش را عوض کند.
به آنها کارهایی که لازمه آن حرکت و از اینجا به آنجا رفتن است، از قبیل پخش کردن کاغذها رساندن پیغام و یا آب دادن گیاهان را بسپارید.
از موسیقی به عنوان وسیله ای برای انتقال مطالب استفاده کنید.لحن صدای خود را تغییر دهید: گاهی بلند، گاهی آرام، گاهی معمولی.
از دانش آموزان بخواهید قبل از حل مسائل و به عهده گرفتن تکالیف، تصمیم و برنامه خود را برای چگونگی انجام آنها بیان کنند.
اجازه دهید بچه ها در زمان گوش دادن به مطالب با دستهایشان کارهایی از قبیل تا کردن کاغذها، ضربه زدن به سنگی یا چیزی، بازی با خاک رس، توپ و یا هر چیز دیگر را انجام دهند و مانع آنها نشوید.
از روش های غیر محسوس مثل ایما و اشاره و حالت های جسمی استفاده کنید تا دریابید که دانش آموزان کوک نیستند بدون آنکه خودشان بفهمند.
به دانش آموزان فرصت دهید تا خلاقیت های مختلف و تخیلات را بروز دهند تا بتوانند شناخت دقیقی از ابتکار بدست آورند.
وقتی جهت مشخص و درس ها داده شد، آن ویت استراتژی های چند حسی را به کار گیرد.
آموزش کودکان دارای اختلال نقص توجه، اختلالات بیش فعالی (نقص توجهی) اختلال کمبود یا نقص توجه وضعیتی (سندرومی است که از طریق مشکلات جدی و دائمی سه مورد زیر مشخص می شود.
۱- میزان توجه
۲- کنترل جنبش حرکت
۳- بیش فعالی (بعضی اوقات).
اختلال کمبود توجه از دوره نوزادی آغاز و در دوران نوجوانی همان زمانی که تاثیرات منفی بیشتری بر زندگی کودک در محیط خانه مدرسه و اجتماع هست گسترش پیدا کند.
تقریبا ۳ تا ۵ درصد از کودکان دبستانی تحت تاثیر (ADD) هستند.اخیرا این وضعیت را تحت عنوان «ناتوانی در یادگیری»، «صدمات مغزی»، «حرکت زیاد» یا «بیش فعالی» نامیده اند.
اختلال نقص توجه نیز برای توضیح واضح تر خصوصیات این گونه از کودکان بیان شده است.
دو نوع اختلال کمبود توجه وجود دارد که هر دو در زیر توضیح داده شده است.
اختلال نقص توجه در کودکان بیش فعال (ADHD) مطابق با مقایس های آماری و تشخیص اختلال ذهنی (انجمن روانشناسی آمریکا، ۱۹۸۷) برای تشخیص »ADHD« در کودکان باید حداقل هشت مورد از موارد زیر را کودک بیش از سن ۷ سالگی و طی شش ماه یا بیشتر از خود نشان دهد.
۱- به خود پیچیدن و ناآرامی و یا به نظر می رسد بی قرار است.
۲- نتواند سرجایش بنشیند.
۳- خیلی زود و به راحتی آشفته و پریشان بشود.
۴- تحمل در نوبت منتظر بودن را ندارد.
۵- در پاسخ دادن هول و عجول است.
۶- در دنبال کردن دستور العمل ها مشکل دارند.
۷- در حفظ و نگه داشتن توجه شان مشکل دارند.
۸- هنوز کاری تمام نشده به سراغ کار دیگر می روند.
۹- نمی توانند آرام بازی کنند.
۱۰- خیلی زیاد و افراطی حرف می زنند.
۱۱- وسط حرف دیگران می پرند و یا حرف یکدیگر را قطع می کنند.
۱۲- مطالب را خوب گوش نمی کنند.
۱۳- اغلب وسایل مورد نیاز کارهایشان را گم می کنند.
۱۴- غالبا دست به کارهای خطرناک میزنند.
اختلال نقص توجه نا متفاوت
در این شکل از اختلالات مشخص ترین خصوصیت اولیه بی دقتی است.
بیش فعالی در اینجا حضوری ندارد. معهذا، این کودکان باز هم آشفته و پریشان هستند و نمی توانند نظم و ترتیب داشته باشند و به طور معمول آرام و غیر فعال به نظر می رسد.
از آنجا که راحت تر می توان در کلاس درس بر این کودکان نظارت و کنترل داشت به نظر می رسد که اختلال کمبود توجه نامتفاوت بیشتر تحت بررسی و مطالعه قرار گرفته است. و بدین ترتیب آنها بیشتر دچار عدم موفقیت درسی می شوند تا آنها که اختلال کمبود توجه بیش فعال دارند.
ایجاد محیط صحیح آموزشی
دانش آموزان دچار نقص توجه را نزدیک میز معلم و در ردیف صندلی های معمول کلاس بنشانید.
این دانش آموزان را جلوتر از همه در کلاس بنشانید تا بقیه دانش آموزان در معرض دید قرار نگیرند و پشت سر آنها باشند.
دانش آموزان خوب و نمونه کلاس را کنار آنها بنشانید. ترجیحا دانش آموزانی که به هر دلیلی مشخص تر از دیگران و سرمشق بقیه هستند.تشویقشان کنید که دوتایی با هم درس بخوانند و ناظر بر درس یکدیگر باشند.
از هر چیز که باعث تحریک و پریشانی آنها می شود بپرهیزید. سعی کنید آنها را نزدیک شوفا ژ، دستگاه های تهویه، در و پنجره و قسمت های شلوغ ننشانید. تغییرات را خوب لمس نمی کنند.
بنابراین از تغییر و تحول، جابجایی، تغییر در جدول برنامه ها و همچنین قطع رابطه دوری می کنند.خلاق باشید.
کلاس را به شکلی تغییر دهید که کمترین فضای درسی را داشته باشد و بگذارید همه دانش آموزان در آن شرکت داشته باشند، تا شاگردان دچار اختلال کمبود توجه حس نکنند با دیگران فرق دارند.والدین را تشویق کنید تا فضای مناسبی با برنامه های مشخص روزانه، ساعت معین مطالعه و مرور تکالیف انجام شده توسط آنها را در خانه برقرار کنند.
تدریس به دانش آموزان دچار نقص توجه (ADD)
در طول درس های شفاهی ارتباط چشم را قطع نکنید.
درس ها را مختصر و واضح تهیه کنید.در دادن درس های روزانه پیوسته و ثابت باشید.درس های پیچیده را ساده کنید و از درس های متعدد و زیادبپرهیزد.
مطمئن شوید دانش آموزان قبل از شروع کار درس را فهمیده اند. در صورت لزوم درس را با روشی مثبت و به آرامی تکرار کنید.
کاری کنید که با شما راحت باشند و از شما کمک بگیرند (بیشتر این کودکان تقاضای کمک نمی کنند.)کم کم میزان کمک خود را کاهش دهید.
اما بخاطر بسپارید که این کودکان نیاز به کمک بیشتر و طولانی تری نسبت به کودکان عادی دارند.
اگر لازم شد بخواهید دفترچه تکالیف روزانه ای نیز داشته باشند.
۱- مطمئن شوید هر دانش آموز همه تکالیفش را روزانه و به درستی انجام می دهد. اگر دانش آموزی قادر به انجام چنین کاری نبود معلم باید به او کمک کند.
۲- دفترچه تکالیف آنها را هر روز امضا نمایید بر انجام کامل تکالیف آنها باشد (خانواده ها نیز باید آن را امضا نمایند).
۳- از دفترچه یادداشت برای داشتن ارتباط روزانه با والدین نیز استفاده کنید.
دادن تکالیف
هر دفعه فقط یک کار را از آنها بخواهید.
مکررا در آنها انگیزه ایجاد کنید و به آنها پند و آگاهی دهید. طرز برخورد و روش شما باید جنبه حمایتی داشته باشد.
تکالیف در حد نیاز تغییر دهید با افراد متخصص در زمینه های تحصیلی مشورت کنید تا بتوانند قدر وضعف هر دانش آموز را تعیین کنید.
برنامه های تحصیلی جداگانه ای ترتیب دهید. مطمئن شوید که دانش آنها را محک می زنید نه گستره دقت آنها را.برای کارهای مشخص وقت اضافه بدهید.
این دانش آموزان به آرامی کار می کنند به خاطر وقت اضافه مورد نیازشان آنها را جریمه نکنید.به خاطر داشته باشید این کودکان خیلی زود از هم می پاشند ولی تفاوت می شوند.
استرس، فشار و خستگی می تواند کنترل شخصی آنها را برهم بزند و به سمت رفتاری ضعیف و کند سوق دهد.