آلرژي فصلي چيست؟
يك آلرژي فصلي، كه به نام تب بهاره نيز شناخته مي‌شود، واكنش بدن به ذرات معلق در هوا (همانند گرده‌ها يا قارچ‌ها) است. اين نوع آلرژي در برخي زمان‌هاي خاص در طول سال شدت مي‌گيرد، زماني كه درخت‌ها، چمن‌ها يا علف‌هاي خاص گل مي‌دهند يا زماني كه قارچ‌ها هاگ‌هاي خود را در هوا رها مي‌كنند.
البته همه آلرژي نمي‌گيرند اما هيچ‌كس نمي‌داند كه چرا بعضي‌ها آلرژي مي‌گيرند و بعضي‌ها نمي‌گيرند. به نظر مي‌رسد افرادي كه تب بهاره دارند، سيستم ايمني بسيار حساس دارند كه همواره مراقب تهاجم مواد خارجي به بدن است. گرده‌ها و قارچ‌ها واقعا به هيچ وجه خطرناك نيستند اما هنگامي كه يك كودك (يا بزرگسال) آلرژيك گرده‌ها يا قارچ‌ها را با تنفس به درون بدنش مي‌كشد، بدن او آن را به عنوان يك مهاجم خطرناك ديده و هيستامين و مواد شيميايي ديگر را براي مبارزه با آن آزاد مي‌كند. هيستامين موجب التهاب بيني و مجاري تنفسي مي‌شود و ساير مواد شيميايي نيز موجب بروز نشانه‌هاي زير مي‌شوند: آبريزش بيني، چشم‌هاي اشك‌آلود و عطسه‌هاي مكرر براي تخليه ماده آلرژي‌زا از بدن.
آلرژي‌زاترين گرده‌ها از درخت‌هاي بي‌گل، چمن‌ها و علف‌هاي كم‌پشت ايجاد مي‌شوند. در بهار، درخت‌هاي همچون بلوط، نارون و فان، و همين‌طور چمن‌هايي از قبيل تيموتي، برمودا و ارچرد، موجب بروز مشكل مي‌شوند؛ در حالي كه در پايان تابستان و زمستان، مهم‌ترين عوامل مشكل معمولا علف‌هايي از قبيل راگويد، درمنه و خار روسي هستند. گرده آنها كوچك، سبك و خشك است و به سادگي از طريق هوا پخش مي‌شود. گرده گياهان گل‌دار معمولا سنگين‌تر از آن هستند كه توسط هوا منتقل شوند و معمولا موجب بروز آلرژي نيز نمي‌شوند. تقريبا نيمي از افرادي كه تب بهاره دارند نسبت به گرده چمن‌ها حساسيت دارند و راگويد نيز مرسوم‌ترين ماده آلرژي‌زا در اين ميان است.
قارچ‌هاي آلرژي‌زا، قارچ‌هايي ميكروسكوپيك هستند كه به قارچ‌هاي خوراكي مربوط مي‌شوند. اين قارچ‌ها در محيط بيرون در خاك، چمن‌ها، برگ‌هاي افتاده و چوب‌هاي در حال پوسيدگي (هر محدوده مرطوبي كه هوا نتواند به خوبي در آن چرخش داشته باشد) رشد مي‌كنند. در آب‌وهواهاي سردتر، قارچ‌ها در طول زمستان در حال كمون به سر مي‌برند و در تابستان و اواخر پاييز به حيات (و هوا) برمي‌گردند. در طول ماه‌هاي تابستان، مقدار قارچ موجود در هوا بيشتر از گرده‌ها است و خوشبختانه اكثر هاگ‌هاي اين قارچ‌ها، آلرژي‌زا نيستند.
آيا كودك من مي‌تواند آلرژي فصلي داشته باشد؟
امكان دارد. آلرژي‌هاي فصلي بين كودكان 5 ساله و بزرگ‌تر، كاملا مرسوم مي‌باشند:تقريبا 10 تا 15 درصد از كودكان دبستاني، آلرژي‌هاي فصلي دارند.
هرچند ميزان استعداد يك نفر براي آلرژي داشتن در كل عمر يكسان باقي مي‌ماند، اما نشانه‌هاي آلرژي مي‌توانند افزايش يا كاهش داشته باشند.تغييرات هورموني در دوره بلوغ مي‌توانند باعث تخفيف آلرژي براي يك نفر و تشديد اين نشانه‌ها براي ديگري باشند. اين مسئله تا حد زيادي به افراد بستگي دارد.
اكثرآ افراد در چه زماني از سال به آلرژي فصلي دچار مي‌شوند؟
اين مسئله (بسته به شرايط كودك) متفاوت خواهد بود.مثلا فصل گرده‌افشاني درخت‌ها ممكن است از ابتداي فروردين تا انتهاي ارديبهشت باشد اما كودكي كه حساسيت كمي نسبت به گرده دارد تنها در طول هفته‌هايي كه ميزان گرده‌ها بسيار بالاست نشانه‌هاي آلرژي را احساس خواهد كرد، در حالي كه كودكي كه حساسيت بالا داشته باشد ممكن است اين نشانه‌ها را در كل دو ماه حس نمايد. دوم اينكه، كودك ممكن است بيش از يك نوع آلرژي داشته باشدكه در اين حالت ممكن است در تمام فصل آلرژي داشته باشد يا ممكن است تنها در فصل‌هاي بهار و پاييز واكنش نشان دهد. هنگامي كه بفهميد كودك شما نسبت به چه نوع گرده‌اي آلرژي دارد مي‌توانيد زمان احتمالي بروز آلرژي در كودك‌تان را تخمين بزنيد زيرا فصل گرده‌افشاني براي هر درخت تقريبا در تمام سال‌ها يكسان است.
آب‌وهوا مي‌تواند تأثير زيادي بر مقدار گرده موجود در هوا داشته باشد. به عنوان مثال، آب‌وهواهاي گرم، خشك و پرباد به پخش گرده‌ها كمك كرده و در نتيجه نشانه‌هاي آلرژي را افزايش مي‌دهند. از سوي ديگر، افراد در روزهاي باراني، ابري يا بي‌باد معمولا نشانه‌هاي كمتري از آلرژي را بروز مي‌دهند زيرا مقدار گرده در اطراف آنها كاهش مي‌يابد. يك زمستان پرباران و سرد و به دنبال آن يك موج زودرس گرما مي‌تواند موجب افزايش گرده‌افشاني گياهان شود. در اين شرايط، حتي كودكاني كه به طور طبيعي نشانه‌هاي آلرژي را نشان نمي‌دهند نيز ممكن است به عطسه دچار شوند.
هاگ‌هاي قارچ‌ها در هواي بيرون نيز در كل طول سال در آب‌وهواهاي گرم‌تر وجود دارند، هرچند ماكزيمم آنها در ماه تير (و در آب‌وهواهاي سردتر، در ماه مهر) است.
نشانه‌هاي تب بهاره، چه مواردي هستند؟
نشانه‌هاي تب بهاره ممكن است بسيار مشابه با نشانه‌هاي سرماخوردگي معمولي يا ديگر انواع آلرژي‌ها باشند. اگر كودك شما نشانه‌هاي زير را داشته باشد، احتمالا به تب بهاره مبتلا شده است:
آبريزش بيني با مخاط شفاف براي حدودا 4 هفته
بدون تب (No Temperature)
اكثر مواقع خلق وخوي خوبي داشته باشد
در محيط‌هاي بسته و داخل خانه، خصوصا در ماشين در حالي كه تهويه مطبوع آن روشن باشد، وضعيت بهتري داشته باشد (سيستم‌هاي تهويه مطبوع، بخش عمده‌اي از گرده‌ها را از هوايي كه به ماشين وارد مي‌شود، حذف مي‌كنند).
اگر كودك شما بيش از دو هفته نشانه‌هاي سرماخوردگي را داشته است بايد حتما با پزشك تماس بگيريد. بااين حال، اگر پزشك بيماري كودك را آلرژي تشخيص نداد تعجب نكنيد. كودكان شما غالبا سرماخوردگي‌هاي پياپي مي‌گيرند و نشانه‌هاي سرماخوردگي دوم بلافاصله پس از اولي آغاز مي‌شوند (خصوصا اگر بچه‌ها به تازگي به مهدكودك يا آمادگي رفته باشند).
مشخص‌ترين نشانه آلرژي فصلي، برعكس آلرژي به محيط خانه يا آلرژي در كل طول سال(از قبيل آلرژي به بندپايان خانگي و بقاياي بدن حيوانات)، اين است كه نشانه‌ها ظرف 4 تا 10 هفته ناپديد شده و هر سال در يك موقع خاص ظاهر مي‌شوند.
تب بهاره صرفا يك ناراحتي ساده نيست. در اين حالت كودكان نمي‌توانند تمركز كنند و پر بودن دائمي بيني‌ها بر خواب كودكان تأثير مي‌گذارد كه در نتيجه در طول روز خسته بوده و ممكن است چرت بزنند. همچنين پربودن دائمي بيني‌ها بدين معناست كه بچه‌ها مجبورند همواره از طريق دهان تنفس كنندكه اين مسئله مي‌تواند بر آرواره و رشد كلامي آنها تأثير بگذارد.
آيا مي‌توانم از ابتلاي كودكم به آلرژي‌هاي فصلي پيشگيري كنم؟
خير. ابتلاي كودك به آلرژي‌ها تحت كنترل شما نيست هرچند شما مي‌توانيد با اقدام‌هايي جهت كاهش ميزان قرار گرفتن كودك در معرض مواد آلرژي‌زا، واكنش‌هاي او را كاهش داده يا به تأخير بيندازيد. اگر شما يا همسرتان آلرژي داريد، احتمال ابتلاي كودك‌تان به آلرژي نيز بالا خواهد بود هرچند ممكن است كودك دقيقا همان نوع آلرژي شما را نگيرد. اگر يكي از والدين آلرژي داشته باشد، احتمال ابتلاي كودك 30% خواهد بود اما اگر والدين هر دو آلرژي داشته باشند، احتمال ابتلاي كودك به 70% مي‌رسد.
اگر احتمال مي‌دهيد كه كودك شما شانس زيادي براي ابتلا به آلرژي دارد اولين اقدام دفاعي اين است كه پنجره‌ها را ببنديد و كودك را از مواد آلرژي‌زاي داخل خانه دور كنيد. سعي كنيد اتاق خواب او تا حد امكان عاري از بندپايان خانگي باشد. اين موجودات معمول‌ترين عوامل آلرژي‌زا بوده و غالبا موجب بروز آلرژي نسبت به مواد ديگر نيز مي‌شوند. متأسفانه اين موارد تنها كارهايي است كه مي‌توانيد براي پيشگيري از ابتلاي كودك به آلرژي فصلي انجام دهيد.
چگونه مي‌توانم ميزان قرار گرفتن در معرض گرده و قارچ را كاهش دهم؟
هرچند در فصل گرده‌افشاني در واقع نمي‌توانيد از تماس با گرده‌ها به طور كلي اجتناب كنيد اما مي‌توانيد ميزان تماس كودك با گرده‌ها و قارچ‌ها را به حداقل برسانيد. در اينجا برخي نكات راهنما آورده شده است:
تا حد امكان داخل خانه مانده و پنجره‌ها را ببنديد (خصوصا در روزهاي خشك و پرباد، يا زماني كه ميزان گرده‌ها در هوا بالاست) تا از ورود گرده‌ها به داخل خانه جلوگيري كنيد. براي كودكاني كه به مدرسه مي‌روند، بررسي كنيد كه آيا مدرسه مي‌تواند زمان خروج كودك از كلاس و برنامه‌هاي فوق‌درسي او را براي موقعي برنامه‌ريزي كند كه ميزان گرده‌ها در هوا كمترند، يا نه (كه اين زمان، بسته به نوع گرده‌اي كه كودك شما به آن آلرژي دارد، متغير مي‌باشد). در ماشين، پنجره‌ها را بسته و تهويه مطبوع را روشن كنيد.
از قارچ‌هاي بيرون اجتناب كرده و از رشد قارچ و كپك در داخل خانه نيز جلوگيري نماييد. اگر كودك شما نسبت به قارچ حساسيت دارد، اجازه ندهيد بازي با برگ‌هاي افتاده به يكي از تفريح‌هاي او تبديل شود و او را تشويق كنيد تا از محدوده‌هاي مرطوب و راكد در كنار آب‌هاي راكد دور شود. او قطعا نبايد در كنار كپه كمپوست (كود گياهي) در باغچه، بازي كند. در داخل خانه، از يك رطوبت‌زدا (خصوصا در حمام، دستشويي، زيرزمين و اتاق شستشو) استفاده كنيد. رطوبت‌زدا را مرتب تميز نماييد تا قارچ‌ها در آن رشد نكنند.
مراقبت‌هاي بيرون از منزل را رعايت كنيد. كندن گياه‌هاي مزاحم در حياط خلوت مي‌تواند كمك كند اما نه خيلي زياد. از آنجا كه گرده‌ها مي‌توانند مسافت‌هاي طولاني را طي كنند. كودك شما ممكن است تحت تأثير گرده‌هايي قرار گيرد كه منبع آنها چندين مايل دور از خانه شما مي‌باشد. از چمن‌هايي كه تازه زده شده‌اند، دوري كنيد. اگر آب‌وهوا مناسب است، حيوان خانگي خود را در حياط نگهداري كنيد. اگر حيوان‌ها در داخل خانه زندگي مي‌كنند، حداقل آنها را خارج از اتاق‌هاي خواب نگه داريدزيرا مي‌توانند گرده و قارچ را به اتاق‌خواب بياورند.
وقتي كودك شما از بازي در بيرون از خانه برگشت، لباس‌هايش را عوض كنيد (اگر نمي‌توانيد بلافاصله لباس‌هاي او را بشوييد، آنها را در يك جعبه جدا قرار دهيد.) كودك را وادار كنيد تا دست‌هايش را بلافاصله بشويد. اگر مي‌توانيد، از او بخواهيد كه بلافاصله حمام كند. در غير اين صورت، حتما بايد شب به حمام رفته و موهايش را پيش از رفتن به رختخواب بشويد. او نبايد اين مواد آلرژي‌زا را همراه با خودش به اتاق‌خواب ببرد. لباس‌هايش را براي خشك شدن بيرون پهن نكنيد بلكه براي اين كار از يك خشك‌كن استفاده كنيد.
از محرك‌هاي شيميايي دوري كنيد. بخارهاي ناشي از دود دخانيات، رنگ، اسپري‌هاي دفع حشرات و حتي فرش جديد، مي‌توانند ريه‌ها را تحريك كرده و پاسخ آلرژيك كودك شما را تشديد نمايند.
اگر مي‌توانيد، فرار كنيد. اكثر متخصصان آلرژي، رفتن به يك مكان جديد را توصيه نمي‌كنند زيرا كودكي كه به آلرژي به گرده يا چمن دچار شده است احتمالا پس از چند سال (در محل جديد) به يك ماده آلرژي‌زاي جديد حساسيت پيدا خواهد كرد. اما از سوي ديگر، مسافرت به جايي كه ميزان گرده‌ها كمتر هستند (مثلا به ساحل)، در صورت امكان، كاري منطقي است.
بهترين راه براي درمان آلرژي فصلي چيست؟
متخصص اطفال يا پزشك خانواده مي‌تواند داروي آلرژي را جهت كمك به بهبود نشانه‌هاي آلرژي در كودك تجويز كند. او به احتمال زياد آنتي‌هيستامين، دكونژستانت يا هر دو را تجويز خواهد كرد. آنتي‌هيستامين‌هاي تجويزي، اثرات جانبي بسيار كمي دارند و غالبا موجب بهبود اكثر نشانه‌هاي آلرژي در كودك مي‌شوند. همچنين كودك شما مي‌تواند از داروهاي بي‌نسخه موجود در داروخانه‌ها نيز استفاده كند اما بسياري از اين داروها موجب خواب‌آلودگي، كند شدن واكنش‌هاي كودك و كاهش تمركز او مي‌شوند. همواره پيش از اينكه اينگونه داروها را به كودك بدهيد، با پزشك اصلي خود صحبت كنيد.
اگر پزشك معمولي نتوانست بفهمد كودك نسبت به چه چيزي آلرژي دارد و نشانه‌ها ادامه پيدا كردند يا اينكه كودك به داروها جواب نداد، بايد به يك متخصص آلرژي مراجعه كنيد.
متخصص آلرژي براي اينكه بفهمد كودك شما به چه چيزي آلرژي دارد، احتمالا از آزمايش خراش استفاده خواهد كرد. متخصص آلرژي، سطح پوست كودك را خراش داده و مقدار كمي از مواد آلرژي‌زاي مايع را روي محل خراش مي‌مالد پس از 15 تا 20 دقيقه، بررسي مي‌كند كه آيا برجستگي يا تاول‌هايي همانند نيش ريز حشرات روي پوست ايجاد شده‌اند (كه نشان‌دهنده آلرژي به آن ماده مي‌باشد) يا نه. اندازه اين تاول‌ها، ميزان آلرژي را مشخص مي‌كند. متخصص آلرژي، چند ماده (از 20 تا 80 ماده) را همزمان امتحان مي‌كند. اين آزمايش اگر با مهارت انجام شود، ناراحتي چنداني براي كودك ايجاد نمي‌كند.
گاهي اوقات متخصص آلرژي، اگر بخواهد نوع آلرژي را دقيق‌تر تعيين كند، تقاضاي انجام آزمايشات پيشرفته‌تر به نام آزمايش درون‌پوستي((Intradermal Testing را مي‌دهد كه در آن مقدار كمتري از ماده آلرژي‌زا توسط يك سوزن ظريف به عمق پوست تزريق مي‌شود.
اگر كودك شما حساسيت‌هاي پوستي داشته باشديا اگر مي‌دانيد كه خراش‌هاي متعدد بر روي پوست (در يك آزمايش معمولي آلرژي) مشكل‌آفرين خواهند بود، مي‌توانيد درباره يك آزمايش جايگزين به نام Immunocap پرس‌وجو كنيد. اين آزمايش آلرژي كه توسط FDA تأييد شده است، به يك نمونه از خون كودك نياز داردكه به آزمايشگاه فرستاده شده و براي آلرژي‌هاي مختلف مورد آزمايش قرار مي‌گيرد.
آيا كودك من بايد از واكسن‌هاي آلرژي استفاده كند؟
اگر داروهاي تجويزي نتوانستند كودك را آرام نمايند و سن او نيز بيشتر از 5 سال است، متخصص آلرژي ممكن است به شما پيشنهاد بدهد كه واكسيناسيون را آغاز نماييدكه اين روش مي‌تواند براي آلرژي‌هاي فصلي كاملا مؤثر باشد.
اگر شما و پزشك‌تان تصميم داريد كه واكسيناسيون را شروع كنيد، كودك بايد به مدت حداقل 6 ماه، هفته‌اي يك يا دو بار واكسن دريافت نمايد. پس از مدتي، پزشك تصميم مي‌گيرد كه واكسيناسيون به صورت ماهيانه ادامه پيدا كند. پس از هر بار واكسن زدن، شما و كودك‌تان بايد به مدت 20 دقيقه در مطب پزشك بمانيد تا مطمئن شويد كه كودك نسبت به واكسن واكنش نشان نمي‌دهد (مسئله‌اي كه به ندرت رُخ مي‌دهد).
اگر فكر مي‌كنيد كه كودك شما در حال ابتلا به آلرژي فصلي است، قطعا بايد از متخصص كمك بگيريد. اين آلرژي‌ها نه تنها زندگي را براي كودك دشوار مي‌كنند، بلكه اگر درمان نشوند ممكن است به برخي مشكلات بهداشتي وخيم‌تر و درازمدت (از قبيل سينوزيت، عفونت مزمن گوش و حتي آسم) منجر شوند .