خوابگردی چیست؟
خوابگردی علی رغم نامش موارد دیگری به جز راه رفتن در خواب را نیز شامل می شود. رفتارهای خوابگردی می تواند از رفتارهای بی خطر (نشستن در خواب) تا رفتارهای بالقوّه خطرناک (سرگردانی در بیرون از خانه)، و رفتارهای کاملاً نامناسب (کودک ممکن است درب صندوق خانه را باز کند و در داخل آن ادرار کند) گسترده باشد. بدون توجّه به حوادثی که در حین خوابگردی برای بچّه ها اتّفاق می افتد، بعید است که آنان رفتارهایی را که انجام داده اند به خاطر داشته باشند!
وقتی که افراد می خوابند مغزشان از پنج مرحله خواب 1، 2، 3، 4 و REM (حرکات سریع چشم) عبور می کند. این مراحل با هم دیگر چرخۀ خواب را تشکیل می دهند. یک چرخۀ خواب کامل در حدود 90 تا 100 دقیقه طول می کشد. بنابراین هر فردی در حدود چهار یا پنج چرخۀ خواب را در طول خواب شبانۀ متوسط تجربه می کند.
هر چند گاهی ممکن است خوابگردی در مراحل سبک تر چرخۀ خواب اتّفاق بیفتد، ولی اغلب در طول مراحل عمیق تر خواب یعنب مراحل 3 و 4 اتّفاق می افتد. در طول این مراحل مشکل است که فرد بیدار شود و وقتی هم که بیدار شود ممکن است تلو تلو بخورد و برای چند دقیقه گیج باشد.
خوابگردی در بچّه ها ممکن است یک یا دو ساعت بعد از خوابیدن اتّفاق بیفتد و آن ها به مدّت 5 تا 20 دقیقه در هر جایی قدم بزنند.
- علّت خوابگردی چیست؟
خوابگردی در بچّه ها نسبت به بزرگسالان بسیار رایج تر است، چون اغلب خوابگردی ها با بزرگ شدن و رسیدن به سال های اوّلیه نوجوانی از بین می روند. این مسأله ممکن است در بین نسل ها ادامه پیدا کند، بنابراین اگر شما یا همسرتان خوابگرد هستید یا بوده اید، فرزندانتان هم ممکن است همین رفتار را داشته باشند، عوامل دیگری که ممکن است موجب خوابگردی شوند عبارتند از:
* محرومیت از خواب یا خستگی. * خواب از هم گسسته(منقطع). * بیماری یا تب. * برخی از داروها. * استرس (خوابگردی به ندرت به علّت یک مشکل روانی یا هیجانی اساسی رخ می دهد.)
- نشانه های مربوط به خوابگردی:
البته برخاستن از رختخواب و راه رفتن در اطراف در حال خواب آشکارترین نشانۀ خوابگردی است. ولی خردسالان خوابگرد ممکن است هم چنین:
* در خواب صحبت کنند.
* بیدار شدنشان مشکل باشد.
* گیج به نظر برسند.
* شُل و وِل باشند.
* وقتی با آن ها صحبت می شود پاسخ ندهند.
* در رختخواب بنشینند و حرکاتی را مکرراً انجام دهند از قبیل: مالیدن چشم ها یا ور رفتن با پیژامه شان.
هم چنین چشم های خوابگردها باز است، امّا مانند موقع بیداری شان همسان نمی بینند و اغلب فکر می کنند که در اتاق دیگری از منزل هستند یا در مجموع در مکانی دیگر هستند.
گاهی اوقات این حالات ممکن است با خوابگردی همراه شوند:
* حبس نفس در خواب (Apnea) (توقف کوتاه تنفس در حال خواب).
* شب ادراری. *
کابوس های شبانه.
- آیا خوابگردی مضر است:
بیشتر خوابگردها اغلب اوقات در خواب قدم نمی زنند، بنابراین به طور معمول خوابگردی مشکلی خطرناک نیست. با این وجود، وقایع خوابگردی وقتی به طور مکرر یا شدید رخ دهند می توانند خطرناک باشند، چرا؟
زیرا یک بچّۀ خوابگرد، بیدار (هشیار) نیست و ممکن است نفهمد که دارد چه کار می کند، مثلاً پایین رفتن از پلّه ها یا باز کردن پنجره ها.
خوابگردی معمولاً نشانۀ این نیست که از لحاظ عاطفی یا روانشناختی اشتباهی صورت گرفته است؛ و معمولاً موجب هیچ صدمۀ عاطفی نمی گردد. خوابگردها گرایش دارند که خودشان به رختخواب برگردند و احتمالاً حتّی قدم زنی شبانه را به خاطر نخواهند آورد.
- چه کاری می توانم انجام دهم تا فرزندم را ایمن نگه دارم؟
هر چند خوابگردی به خودی خود خطرناک نیست ولی لازم است که جنبه های احتیاطی را رعایت کنید تا فرزند خوابگرد شما احتمالاً کمتر سقوط کند، خارج از خانه قدم بزند یا رانندگی کند(اگر نوجوان شما خوابگرد است).
رعایت نکات سادۀ زیر می تواند به خوابگرد کوچولوی شما کمک کند که صدمه ای به او وارد نشود:
* در حال خوابگردی او را بیدار نکنید، زیرا این کار ممکن است اورا بترساند در عوض به آرامی او را به طرف رختخوابش راهنمایی کنید.
* نه تنها پنجره ها و درب های اتاق بچّه را بلکه بقیّۀ اتاق ها را نیز قفل کنید. می توانید از قفل های اضافی یا قفل امنیّت کودک هم برای درها استفاده کنید. سویچ ها باید خارج از دسترس بچّه ها یا بزرگسالی که رانندگی می کند قرار گیرند.
* برای پیشگیری از سقوط کردن، به خوابگردتان اجازه ندهید که که در یک تخت خوابتاشو یا مرتفع بخوابد.
* چیزهای شکستنی یا تیز را از اطراف بستر بچّه دور کنید.
* اشیاء خطرناک را نیز دور از دسترس قرار دهید.
* موانع را از اتاق فرزندتان و سایر اتاق های منزل بردارید تا از سکندری خوردن جلوگیری کنید. به خصوص اشیاء برنده را از کف اتاق خواب کودک یا اتاق بازی او بردارید.
* درب های حفاظتی در خارج از اتاق فرزندتان و یا درورودی بالای هر پلّکان نصب نمایید.
- چه کارهای دیگری من میتوانم برای کمک به فرزندم انجام دهم؟
به جز مواردی که خوابگردی به طور منظّم رخ می دهد و یا وقتی که فرزندتان خود را مکرراً در رفتارهای شبگردی خطرناک درگیر می سازد، دلیلی برای درمان شبگردی وجود ندارد. امّا اگر شبگردی فرزندتان فراوان است و یا با رسیدن به سنین نوجوانی از بین نرفت با پزشک فرزندتان صحبت کنید.
برای کودکانی که اغلبدچار شبگردی می شوند، پزشکان ممکن است برنامه ای درمانی به نام «بیدار کردن برنامه ریزی شده» را توصیه نمایند. در این بنامه منقطع کردن چرخۀ خواب به اندازه ای است که به توقف خوابگردی کمک می کند. در موارد نادری هم ممکن است پزشکی برای کمک به خواب بچّه ای دارو تجویز کند.
کارهای دیگری که می توانید برای به حدّاقل رساندن وقایع خوابگردی فرزندتان انجام دهید عبارتند از:
* با گوش دادن به موسیقی های ملایم یا کاست های آرامش بخش(ریلکسیشن) به فرزندتان در هنگام خوابیدن آرامش بخشید.
* یک برنامۀ خواب و چرت زدن روزانۀ منظم تنظیم نمایید که در آن هم زمان خوابیدن و هم بیدار شدن لحاظ شده باشد.
* زمان خوابیدن فرزندتان را زودتر قرار دهید. این کار می تواند خواب آلودگی مفرط را بهبود بخشد.
* به فرزندتان اجازه ندهید در شب مایعات زیادی مصرف نماید و مطمئن شوید که فرزندتان قبل از رفتن به رختخواب دست شویی رفته است(مثانۀ پر می تواند عامل خوابگردی شود).
* از مصرف کافئین در نزدیکی وقت خواب اجتناب نمایید.
* مطمئن شوید که اتاق خواب فرزندتان ساکن، راحت، گرم و نرم و مساعد برای خوابیدن است. سرو صدا را موقعی که فرزندتان می خواهد بخوابد به حدّاقل برسانید (هنگام خوابیدن و چرت زدن).
بار دیگر که فرزندتان را نیمه شب سرگردان دیدید، وحشت نکنید. او را با آرامش و امنیّت به رختخوابش برگردانید. در این صورت احتمالاً هر دوی شما خواهید توانست یک خندۀ حسابی در صبح روز بعد داشته باشید.