اين روزها و در ايام تعطيلات، فرصت تماشاي تلويزيون براي بچه ها به حداکثر مي رسد. کودکان و نوجوانان اين دوره ترجيح مي دهند بيشتر ساعات روزهاي طولاني عيد نوروز را جلوي تلويزيون بگذرانند. چه مشغول بازي هاي ويدئويي باشند و چه مشغول تماشاي برنامه اي خاص. بارها و بارها شما در مورد اثرات منفي تلويزيون شنيده ايد؛ اما به واقع، همه چيز در ارتباط با تلويزيون منفي نيست و اين وسيله جنبه هاي مثبت هم دارد. اين ماييم که بايد در استفاده از آن دقت کنيم. تلويزيون مي تواند سرگرم کننده و آموزش دهنده هم باشد، دنياي جديدي را به کودکان نشان دهد و فرصتي باشد براي سفر به نقاط مختلف دنيا تا آنها در مورد فرهنگ و آداب و رسوم مختلف ساير نقاط دنيا نيز اطلاعاتي کسب کنند.
همچنين با تماشاي برنامه هاي تلويزيوني بچه ها در معرض ايده هايي قرار مي گيرند که هرگز در محيط خانواده و دوستان، با آنها برخورد نمي کنند. اما عکس اين مطلب نيز درست است: بچه ها مي توانند از تلويزيون مطالبي ياد بگيرند که پدر و مادر نمي پسندند و نمي خواهند آنها را بدانند. پس اين نکته واقعي است که تلويزيون مي تواند سلامت کودکان، رفتار و زندگي خانوادگي را تحت تأثير قرار دهد. اينجاست که اهميت و نقش والدين (مانند هر مورد ديگري که در خانواده روي مي دهد) مشخص مي شود. اين پدر و مادر هستند که بايد نوع برنامه ها و زمان مشاهده آن را براي همه اعضاي خانواده تعيين کنند.
در ميان حدود دو سوم خانوارها، تلويزيون معمولا طي صرف وعده هاي غذايي روشن است و ۵۱ درصد خانواده ها، بيشتر اوقات تلويزيون را روشن نگه مي دارند.
امروزه تلويزيون نقش مهمي در تربيت کودک امروزي دارد و بخش مهمي از زندگي او شده است. حالا ديگر تماشاي تلويزيون جايگزين ساير فعاليت هاي کودکان و نوجوانان شده است، فعاليت هايي مانند بازي با دوستان، ورزش، استفاده از هواي آزاد، مطالعه، انجام بازي هاي خلاقانه، انجام تکاليف مدرسه و کارهاي ديگر روزانه.
از ديگر آثار منفي تماشاي بي حد و مرز تلويزيون، کم شدن روابط اجتماعي کودکان است. کودکاني که زمان زيادي را صرف تماشاي تلويزيون مي کنند (در کنار والدين و خانواده يا بدون حضور آنها) زمان کمتري را با ديگر هم سن و سال هاي خود مي گذرانند. تماشاي بيش از حد تلويزيون مي تواند منجر به گرفتن نمرات ضعيف در مدرسه، بي خوابي، مشکلات رفتاري، چاقي و رفتارهاي مخاطره آميز نيز بشود. در ضمن بچه ها در برنامه هاي تلويزيوني، شخصيت هايي را در حين سيگار کشيدن و ساير رفتارهاي مخاطره آميز مي بينند که به يقين تاثير خوبي بر آنها نخواهد داشت.
● تاثير تلويزيون بر رشد کودک
هنوز ايده روشني از اين که چگونه تلويزيون ممکن است بر مغز و رشد آن در کودکان تأثير بگذارد وجود ندارد و کارشناسان نظرات متفاوتي ارائه کرده اند. اما آنچه مسلم است اين که تلويزيون جايگزين مطالعه و کتاب خواندن کودکان مي شود. مطالعه بيش از تماشاي تلويزيون فکر را درگير مي کند و خواندن و مطالعه سبب رشد سالم مغز مي شود.
● تلويزيون و رفتارهاي خشونت آميز
در مطالعه اي ۱۵ ساله که توسط محققان دانشگاه ميشيگان صورت گرفت مشخص شد که ميان تماشاي خشونت و پرخاشگري در دوران کودکي و رفتارهاي خشونت آميز در بزرگسالي ارتباط وجود دارد. مطالعه اي ديگر که ۱۷ سال به طول انجاميد، نشان داد پسران نوجواني که در روز بيشتر تلويزيون تماشا مي کردند به نسبت کساني که کمتر تلويزيون مي ديدند، احتمال بيشتري براي ارتکاب به اعمال خشونت آميز دارند.
● تلويزيون و ترس بچه ها
ديدن خواب هاي بد، احساس اضطراب، ترس از تنها بودن و کناره گيري از جمع دوستان از جمله علائم و نشانه هاي وحشت يا ناراحت بودن کودکان است. مطالعات نشان داده اند اين نوع ترس ها بيشتر از طريق فيلم ها به بچه ها منتقل مي شود و ترس ناشي از تلويزيون مي تواند باعث مشکلات خواب در کودکان شود. موجودات ترسناکي مانند هيولا يا چيزهاي عجيب و غريب بخصوص کودکان ۲ تا ۷ ساله را مي ترساند. محققان معتقدند اگر به بچه ها بگوييد که اين تصاوير واقعي نيستند نيز کمکي به آنها نکرده ايد، زيرا بچه هاي زير ۸ سال نمي توانند تفاوت ميان واقعيت و خيالپردازي را درک کنند.
● تلويزيون و سلامت
تلويزيون بر سلامت کودکان نيز تاثير جدي دارد. قبل از هر چيز، بچه ها اطلاعات زيادي در مورد سلامت از تلويزيون کسب مي کنند؛ البته بيشتر از راه تبليغات. تبليغات نيز به طور کلي اطلاعاتي واقعي يا متعادل در مورد زندگي سالم و انتخاب مواد غذايي در اختيار آنها نمي گذارد. اکثريت کودکاني که به تماشاي تلويزيون مي نشينند آنچه که تبليغات مي گويند را باور دارند.
مشکل دوم اين است که تماشاي بيش از حد تلويزيون مي تواند منجر به چاقي و اضافه وزن شود.
بچه هايي که در زمان هاي طولاني به تماشاي تلويزيون مي نشينند، بيشتر احتمال دارد که فعاليت بدني کمي داشته و هنگام تماشاي تلويزيون از تنقلات استفاده کنند.
در ضمن بسياري از تبليغات تلويزيوني، خوراکي ها و نوشيدني هاي ناسالم را تبليغ مي کنند. متخصصان و کارشناسان از دير باز ارتباطي ميان تماشاي بيش از حد تلويزيون و چاقي يافته اند.
در نهايت، تلويزيون مي تواند رفتارهاي مخاطره آميز را تشويق کند و از اين طريق بر سلامت کودکان در سنين مختلف اثر بگذارد.
● عادات مثبت هنگام استفاده از تلويزيون
نمي توان به بچه ها گفت که تلويزيون نگاه نکنيد؛ اما مي توان اين چنين عمل کرد.
▪ تا حد امکان، همراه با کودک خود برنامه ها را تماشا کنيد تا اگر برنامه خشني ديديد، بتوانيد با او در مورد آنچه اتفاق افتاده صحبت کنيد. اگر کودک شما از طرف همسالانش تحت فشار است تا برنامه هاي خشن را تماشا کند، براي کاهش فشار از والدين آنها کمک بگيريد تا قوانيني يکسان در خانواده ها وضع شود.
▪ ساعات تماشاي تلويزيون را محدود کنيد. براي تشويق کودکان به انجام کاري ديگر، در اتاقشان تعدادي کتاب، مجلات مخصوص بچه ها، جورچين ها و ... بگذاريد.
▪ تلويزيون را خارج از اتاق خواب کودک قرار دهيد.
▪ هنگام صرف غذا تلويزيون را خاموش کنيد.
▪ به کودکان اجازه ندهيد هنگام انجام تکاليف مدرسه تلويزيون تماشا کنند.
▪ تلويزيون را به صورت امتيازي براي فرزندتان قرار دهيد نه يک حق؛ همچنين قوانين خانوادگي براي تماشاي آن وضع کنيد.
▪ مدلي مثبت براي کودکان باشيد.
▪ برنامه هايي که کودکان مي بينند را بررسي کنيد.
▪ در صورت نياز با يک متخصص يا مشاور مشورت کنيد.