خلاقیت مهارتی است که می توانند اطلاعات پراکنده را به هم پیوند دهد، عوامل جدید اطلاعاتی را در شکل تازه ای ترکیب کند و تجارب گذشته را با اطلاعات جدید برای ایجاد پاسخ های منحصر به فرد و غیر متعارف، مرتبط سازد.
توانایی ها و ویژگی های متنوع افراد خلاق ممکن است در سنین پایین بروز کند. خلاق بودن با این معنی نیست که شخص تمام این ویژگی ها و تواناییها را داراست. و از همه مهم تر این است که تواناییها و ویژگی های خلاق را می توان فعال کرد و پرورش داد. خصوصیات معلم می تواند به افزایش ابتکار و نوآوری در شاگردان بیانجامد. خصوصیات زیر معمولا به افراد خلاق نسبت داده می شود: روانی، انعطاف پذیری، بسط و گسترش، ابتکار، ارزیابی، تغییر، تخیل، پشتکار، کنجکاوی، ابزار عواطف درونی، تفکر مستقل، خود باوری مثبت، خطر پذیری، شوخ طبعی.
خلاقیت می تواند به سادگی چنین تعریف شود: ظرفیت برای رسیدن به ایده هایی که در خدمت یک هدف قرار می گیرند. بنابراین خلاقیت؛ یکی از مهمترین منابع نو آوری است.خلاقیت در ایجاد نوآوری و پیشرفت و بهبود درزندگی کاری، اقتصاد و صنعت نقشی اساسی دارد.جای تعجب نیست که اغلب کارفرماها، به دنبال استخدام کارکنان خلاق در زمینه هایی هستند که بتوانند ایده ها و پیشنهادات موثرتری برای تولید و یا بهبود محصولات و خدمات و روشهای جدید ارائه بدهند.
پروفسور مارتینسن از موسسه تجارت نروژ که دومین موسسه مهم آموزش بیزنس و تجارت در اروپاست، یک مطالعه پژوهشی را در این زمینه راهبرد کرده است، در طول این مطالعه، پروفسور مارتینسن و تیمش، هفت ویژگی برتر شخصیتی را برای افرادخلاق به شرح زیر تعیین کردند:
هفت ویژگی شخصیت خلاق
1- جهت یابی قوی و چند جانبه_ افرادی با توانایی تصور بسیار قوی، بازیگوش و سرزنده ، با یک تمایل شدید به ایده های نو، توانایی مسئول و متعهد بودن ، کسانی که توان ایجاد ارتباط و اتصال بین واقعیت و خیال را دارند.
2- نیاز به اصالت _ وجود مقاومت در مقابل قوانین و تعهدات، دارای یک نگرش و رفتار سرکش، نیاز به انجام کارهایی که هیچکس دیگری انجام نمی دهد (یا توانش را ندارد)
3- انگیزه _ وجود یک نیاز به اجرا و عمل، دارای هدف و انجام هدف گذاری، دارای نگرش و دیدگاه همراه با نوآوری، دارای استقامت برای مقابله با مشکلات
4- جاه طلبی_ نیاز به تاثیرگذاری و موثر بودن در فعالیتها، مورد توجه و جذاب بودن، تشخیص داده شدن و کاملا مشخص بودن
5- انعطاف پذیری_ برخی از مردم خلاق تر از دیگرانند و به معنای واقعی کلمه همیشه پر از ایده های ناب هستند
6- مقاومت پایین عاطفی_ دارای تمایل به تجربیات منفی عاطفی، بی تباتی بیشتر عاطفی در مودها و حالات احساسی و و پایین آمدن اعتماد به نفس در این موقعیتها.
7- جامعه پذیری پایین و معاشرتی نبودن_ دارای یک تمایل به اینکه خیلی محتاط و با ملاحظه نباشند ، کله شق و لجباز هستند و اشتباه ها و خطاها را در ایده ها و کارهای دیگران پیدا می کنند.
پروفسور مارتینسن می گوید: " از میان این هفت ویژگی شخصیتی، جهت یابی و انعطاف پذیری(ویژگی اول و پنجم)؛ فاکتورهایی هستند که بیشترین میزان هدایت به سمت تفکر خلاق را دارند؛ جهت یابی به نبوغ و هوش و استعداد مربوط است و انعطاف پذیری هم با بینش ونگرش و بصیرت شخص ارتباط دارد. بقیه 5 ویژگی ، تمایلات وفاکتورهای انگیزشی را توصیف می کنند که روی خلاقیت تاثیر می گذارند یا جرقه هایی بسوی خلاقیت می زنند!.. این هفت ویژگی شخصیتی ،با کنش و تاثیرمتقابل بر یکدیگر، نوع اجرا وعملکرد ِشخص خلاق را مشخص می کند و برآن تاثیر می گذارد" .
در طی یک تحقیق دیگر ، مجله زندگي در ژوئن 1994 در مورد يك گروه از راهبه‌هايي كه 80 ساله، 90 ساله و 100 ساله بودند، مقاله‌اي را منتشر كرد. همه اين زنان باهوش بودند و هيچ نشانه‌اي از بيماري آلزايمر در آن‌ها مشاهده نشد چون به گفته خودشان آن‌ها بسيار علاقه‌مند بودند
هر روز به بازي‌هاي فكري (پازل) بپردازند و ذهن خود را به كار بگيرند. اين مقاله به اين حقيقت توجه داشت كه ما با ايجاد اتصالاتي در راه‌هاي خنثي مغز، فكر مي‌كنيم. از نظر عصب‌شناسي اين عمل ”كاربرد شكل‌پذيري وابسته“ ناميده مي‌شود.
اگر ما به ايجاد اتصالات خنثي جديد، ادامه ندهيم، مغز شروع به خشك شدن مي‌كند و اين آغاز اختلالات پيري است.
ما از روش‌هاي عادي و از روي عادت فكر، براي نزديك شدن با چالش‌هاي زندگي استفاده مي‌كنيم و از اين راه روش كارهاي يكنواختي را در مغز به وجود مي‌آوريم. در واقع مكانيسم مغز را براي تقكر با سيستم عملكرد كامپيوتري مجهز مي‌كنيم. اگر اين مفهوم را بپذيريم كه ذهن با خودآگاهي بر روي مغز عمل مي‌كند، مي‌توانيم درك كنيم كه نياز داريم نوعي انعطاف‌پذيري در مغز ايجاد كنيم تا انعطاف‌پذيري در ذهنمان هم شكل بگيرد.
انجام بازي‌هاي فكري نه تنها راه فوق‌العاده‌اي براي حفظ هوشياري ذهن به شمار مي‌رود، بلكه بخش‌هاي مختلف مغز را به كار مي‌گيرد. برخي از بازي‌هاي فكري نيمكره چپ و برخي نيمكره راست مغز را تحريك مي‌كنند. بيشتر ما در سيستم مدارس عمومي آموزش ديده‌ايم. صرفا عادات منطقي نيمكره چپ ما مورد توجه قرار مي‌گرفت. خواندن و نوشتن، بيشتر شكل‌هايي از كاربرد عددي و حسابي تفكر متوالي و ترتيبي را شكل مي‌داد. همچنين استدلال و تعقل، ويژگي تفكر نيمكره چپ مغز است.
استفاده از نيمكره راست مغز، با پرداختن به هنر، ورزش، موسيقي يا شكل‌هاي ديگري از كلي‌نگري، توانايي در قضاوت و موقعيت و فاصله اشيا و شكل‌هاي صوتي آموزش، انجام مي‌گيرد. شما مي‌توانيد، نيمكره راست مغز عمل بينش و بصيرت است و بينش همان شناخت ناگهاني جواب‌هاست. با پرورش و به كارگيري توانايي‌هايمان، براي بينش، فهم و بصيرت، راه‌هايي بالقوه براي شكل گرفتن نبوغ و استعداد گشوده‌ايم.
دو ویژگی برای خلاق تر شدن
1- شوخ‌طبعي و بذله‌گويي
خنده بهترين دارو است. علم ثابت كرده است كه خنده ارگان‌هاي داخلي بدن را ماساژ مي‌دهد و هضم غذا و جريان خون را بهبود مي‌بخشد. شوخ‌طبعي همچنين آندرفين‌ها را در مغز رها مي‌سازد و در ما حس خوشي و سلامت ايجاد مي‌كند.
شوخ‌طبعي توانايي براي شناخت و تشخيص چيزهايي مضحك و بي‌معني و غيرمنطقي در هر شرايطي، و پذيرش آن است. شوخ‌طبعي توانايي براي اين است كه فرد خودش و ديگران را زياد از حد جدي نگيرد و از روابط خشك و سرد حذر كند. حس شور و شادي به آرامش ذهن و انعطاف‌پذيري بيشتر كمك مي‌كند.
اگر زندگي نوابغ را بررسي كنيم، مي‌بينيم كه بيشتر آن‌ها شوخ‌طبع بوده‌اند افرادي چون: انيشتن، آلبريت شوايتزر، شوناردو داوينچي، شكسپير، گوته و ...
2- فكر بكر
فكر بكر عنصر ديگري است كه يك ذهن خلاق را مي‌پروراند و كمك مي‌كند هر روز را با داستان‌هاي اميدواركننده و روحيه‌بخش شروع كنيد. داستان‌ها و افكاري كه به شما روحيه مي‌بخشند و در طول روز شما را هدايت مي‌كنند و ذهن شما را در جايگاه رفيع و ممتازي قرار مي‌دهند.
وقتي روح شما بهبودي مي‌يابد، توانايي شما براي درك كردن و دريافت راه‌هاي خلاق به طور گسترده افزايش مي‌يابد. و اين جوهر نگرش خلاق است، علاقه براي رسيدن به افق‌هاي جديد.
ذهن خلاق به انعطاف‌پذيري كه موجب فكر بكر مي‌شود، نياز دارد. فكر بكر نگرش‌هاي كودكانه از شور و نشاط و پذيرش زندگي را يادآور مي‌شود. به عبارتي به ما حس شادي و نشاط كودكانه و حس شور و خرمي دست مي‌دهد. پس روز خود را با اين احساس شروع كنيد در نتيجه هر چيزي كه در مسير شما قرار مي‌گيرد، شيرين خواهد شد و راه‌حل‌ها و توجيهات خلاق آشكار خواهند شد، حتي در سخت‌ترين چالش‌هاي زندگي.