متاسفانه در میان مردم انتقاد کردن به معنای گفتن بدی ها و ویژگی های منفی اطرافیانمان است. انتقاد از ریشه نقد کردن گرفته شده است و به معنای جدا کردن خوبی ها از بدی و یا جدا کردن ویژگی های مثبت از ویژگی های منفی است.
اگر انتقاد به صورت سازنده و با مهارت های خاص خودش، بیان شود، بسیار تاثیرگذار است. ولی اگر انتقاد به صورت تند و با کلمات نامناسب بیان شود، منجر به نشان دادن واکنش های منفی مثل عصبانی شدن، می شود.
برای داشتن ارتباطات میان فردی خوب، باید به شناخت کافی نسبت به ویژگی های مثبت و منفی رفتاری و شخصیتی خودمان برسیم. با این شناخت می توانیم نقاط منفی شخصیت مان را که منجر به ایجاد تعارض در ارتباطاتمان است را شناسایی و بر طرف کنیم و ویژگی های مثبت مان را تقویت کنیم. پس انتقاد پذیر بودن از مهارت های اساسی زندگی هر فردی است.
روحیه انتقاد پذیری را باید از همان دوران کودکی، در کودکان پرورش داد تا در بزرگسالی بتوانند پذیرای انتقاد اطرافیان باشند. همان طور که گفته شد خودشناسی می تواند در از بین بردن تعارض های بین فردی کمک کند. یکی از راه های رسیدن به خودشناسی پذیرفتن انتقادهای اطرافیان است. پس با توجه به اهمیت این مساله، باید افراد مهارت های انتقاد کردن را یاد بگیرند. در زیر به مهم ترین مهارت ها در این زمینه پرداخته می شود.
بیان ویژگی های مثبت
در هر انتقادی ابتدا باید، ویژگی های مثبت هر فرد را بیان کنیم. با این کار، احساس ارزشمندی و تعلق خاطر و اعتماد به نفس را در فرد بالا می بریم.
استفاده از کلمه «تو» ممنوع
سعی کنید کلمات و قواعد دستوری که در بیان جملات تان به کار می برید را بسنجید. بیان جمله مناسب می تواند در پذیرش انتقاد موثر باشد. هیچ گاه در انتقاد کردن جملات با فاعل تو را بیان نکنید. زیرا با این کار طرف مقابل خود را مقصر و سرزنش کرده اید. ولی اگر از فاعل من استفاده کنید، فرد مورد انتقاد قرار گرفته را کمتر دچار احساسات منفی می کنید. به طور مثال به جای گفتن «تو همیشه دیر به منزل می آیی! » می توانیم بگوییم«من از این که دیر به خانه می آیی بسیار ناراحت هستم».
موقعیت سنجی و مکان یابی
سعی کنید اگر تصمیم به انتقاد از ویژگی های منفی شخصی گرفته اید، حتما این انتقاد کردن در شرایط مکانی مناسب و در جایی بدون حضور دیگران و آمادگی روحی و جسمی، باید انجام گیرد.
صبر کن، یکی یکی!
در هر بار انتقاد کردن فقط یکی از ویژگی های منفی طرف مقابلتان را بیان کنید. گفتن همزمان چند ویژگی منفی در یک فرد منجر به نشان دادن واکنش های عاطفی منفی فرد می شود. همچنین احساس بی ارزش بودن و اعتماد به نفس پایین در فرد ایجاد می شود.
انتقاد زوجین از یکدیگر
در ارتباط بین زوجین پیشنهاد می شود حتما زمان هایی را برای بیان انتقاداتشان نسبت به نوع رفتارهای همدیگر، انتخاب نمایند. بهتر است در طول یک ماه، یک الی دو زمان را برای بیان انتقاداتمان انتخاب نماییم.
انتقاد فرزندان از پدر
برخی مواقع والدین باید اجازه دهند که فرزندشان نسبت به ویژگی های مثبت و منفی شخصیت شان با هم صحبت نمایند.
وقتی کودکان و نوجوانان متوجه شوند که والدینشان نسبت به انتقادی که به آنها می کند حالت تدافعی ندارد آنها هم با انتقادات والدینشان از آن ها راحت تر برخورد می نمایند.
جلسات ماهیانه
بهترین راهکار برای داشتن یک زندگی به دور از تنش و همچنین تربیت فرزندان با روحیه انتقاد پذیری، پیشنهاد می شود که در ماه حداقل یک بار جلسات خانوادگی با حضور همه اعضا وجود داشته باشد. در طول یک ماه از اعضا می خواهیم که تمام رفتارها و حرف هایی که از اعضا خانواده شنیده اند را در کاغذشان یادداشت نمایند و در جلسات ماهیانه نسبت به آنها با یکدیگر صحبت کنند.