شاید برایتان عجیب باشد، اما پرخاشگری و رفتار تهاجمی بخشی طبیعی از فرایند رشد یک کودک است. بسیاری از بچه‌ها گاهی اسباب‌بازی‌های هم‌کلاسی‌ها را می‌گیرند، به آنها ضربه و لگد می‌زنند یا تا حد کبود شدن جیغ می‌زنند.
پرخاشگری کودکان یکی از اختلالات رفتاری کودکان است، که اغلب مسئله‌ای مهم و نگران کننده‌ای برای والدین و معلمان است. در واقع این رفتار کودکان نوعی از اضطراب، خجالت، شرم و حتی عصبانیت در والدین ایجاد می‌کند که باعث می‌شود گاها مستاصل شده و ندانند چگونه در مقابل آن برخورد کنند.
پرخاشگری می‌تواند در جریان رشد طبیعی کودک ایجاد شود و طبیعی تلقی شود، ولی گاها از این محدوده طبیعی تجاوز کرده و نیاز به توجه و بررسی والدین دارد. کودکانی که رفتار پرخاشگرانه دارند معمولا خودانگیخته، بی‌قرار و زودرنج‌اند. پژوهش‌های جدید می‌گویند که این مسئله با توانایی‌های گفتاری و طبیعت ذاتی بچه‌ها در ارتباط است.
ریشه عصبانیت و پرخاشگری کودکان چیست ؟
کودک زمانی که نتواند از لحاظ عاطفی تأمین شود و مورد بی توجهی از طرف والدین یا پرستار کودک قرار بگیرد نسبت به محیط اطراف پرخاشگری می‌کند. از شروع هجده ماهگی در کودکان پرخاشگری شروع می‌شود و تا سن ۴ سالگی که به مرور کاهش می‌یابد وجود دارد در برخی از کودکان عصبانیت تا سنین بعد هم ادامه دارد.
علل پرخاشگری کودکان چیست؟
پرخاشگری در کودکان می تواند نشانه بسیاری از مشکلات زمینه ای مختلف باشد. این اختلال رفتاری چندین شکل مختلف دارد. که ممکن است در اثر خیلی از مشکلات روانپزشکی، پزشکی و شرایط زندگی بروز داده شود. بنابراین در اصل درمان پرخاشگری ابتدا باید بفهمیم که چه چیزی باعث آن می شود.
علل پرخاشگری را می توان به چند گروه تقسیم کرد:
۱. اختلالات خلقی
کودکانی که به اختلال دوقطبی دچار هستند، در مراحل شیدایی خود، اغلب پرخاشگر می شوند. آنها کنترل خود را از دست می دهند، تکانشی می شوند. از طرف دیگر، وقتی افسرده می‌شوند، اگرچه پرخاشگری کمتر رایج است، می‌توانند تحریک‌پذیر شوند و گاهی اوقات این تحریک‌پذیری به عصبانیت و خشم ختم می شود.
۲. روان پریشی
بیماری های روان پریشی نیز ممکن است با پرخاشگری ظاهر شوند. برای مثال، کودکان مبتلا به اسکیزوفرنی اغلب به محرک‌های درونی پاسخ می‌دهند که می‌توانند آزاردهنده باشند. گاهی اوقات بچه‌های مبتلا به اسکیزوفرنی بد‌اعتماد یا مشکوک می‌شوند – یا پارانوئید تمام عیار – و به‌دلیل ترس خودشان پرخاشگری می‌کنند.
۳. ناامیدی
کودکانی که مشکلات شناختی (آنچه که اکنون به آن آسیب فکری می گویند) یا ارتباطی (از جمله اوتیسم) دارند نیز ممکن است، پرخاشگری از خود نشان دهند. هنگامی که کودکان مبتلا به این شرایط پرخاشگر می شوند، اغلب این رفتار را به علت اینکه نمی توانند احساسات خود را در هنگام مواجهه با اضطراب یا ناراحتی مانند دیگران بیان کنند، بروز می دهند.
۴. تکانشگری
در کودکان مبتلا به ADHD، تکانشگری و تصمیم گیری ضعیف می تواند منجر به رفتاری شود که به عنوان پرخاشگرانه تعبیر می شود. این کودکان معمولاً عواقب اعمال خود را در نظر نمی گیرند، که ممکن است زمانی که واقعاً فکر نمی کنند، بی رحمانه یا بدخواهانه عمل کنند.
۵. اختلال سلوک
در اختلال سلوک، پرخاشگری بخشی از ماتریس بیماری است. بر خلاف کودکی که عواقب اعمال خود را در نظر نمی گیرد، کودکان مبتلا به CD عمدا بدخواه هستند و درمان و پیش آگهی برای آنها کاملاً متفاوت است.
۶. آسیب فیزیکی
گاهی اوقات دلایل ارگانیک برای طغیان های تهاجمی وجود دارد، زمانی که لوب پیشانی کودک در اثر حادثه آسیب دیده یا انواع خاصی از صرع دارد. در این موارد ممکن است دلیل قابل درک برای اپیزودهای پرخاشگری وجود نداشته باشد و این رفتار می تواند دارای یک جزء انفجاری باشد.
۷. تروما
در نهایت، مواقعی وجود دارد که پرخاشگری در کودکان یا نوجوانان توسط عوامل استرس زا در موقعیت آنها و یا تحریک خاطرات یک تروما بروز داده می شود. اما درک این نکته مهم است که این نسبتاً نادر است و زمانی که پرخاشگری به طور مکرر شروع به رخ دادن می کند، می تواند نشان دهنده یک مشکل عاطفی در حال ظهور باشد.
بهترین روش‌های برخورد پرستار و والدین کودک با عصبانیت کودک
پدر و مادر کودک و یا پرستار کودک در زمان‌هایی که کودک بدخلقی می می‌کند لازم است آرام باشند و سعی کنند بفهمند موضوع عصبانیت کودک چیست ؟سپس با برطرف کردن مشکل کودک سعی کنند کودک را از این بحران نجات دهند.
۱- روش بی توجهی به پرخاشگری کودکان
در زمان‌هایی که کودک بدخلقی می‌کند و در عین حال بی ادبی از خود بروز می‌دهد توجه خود را به موضوع دیگری معطوف کنید. توجه داشته باشد که برخی کودکان ممکن است پس از بی توجهی شما عکس العمل‌های شدید تری بروز بدهند مانند آسیب رساندن به خود در این صورت از روش‌های دیگری استفاده کنید.
۲- لزوم حفظ خونسردی والدین و پرستار کودک
همیشه آرام بودن کار آسانی نمی‌باشد و نیازمند تمرین است، در این شرایط کودک را از مکانی که در آن قرار دارد دور کنید و به او چند گزینه که به آن علاقه دارد پیشنهاد دهید.
۳- متوقف کردن خشونت کودکان
در صورتی که کودک رفتارهای نا به هنجاری از جمله فریاد زدن، لگدپرانی یا کتک زدن انجام می‌دهد هرگز به او ادامه انجام این حرکات خشونت آمیز را ندهید.کودک باید بداند که خشونت او در هیچ مرحله ای قابل قبول نیست همچنین خودتان هم متوقف کردن خشونت کودک را بدون خشونت انجام دهید.
۴- داشتن درک درست نسبت به واکنش‌های کودک
هر زمان که کودک مایل است با شما ارتباط برقرار کند، خودتان هم با سوال پرسیدن‌ها سعی کنید زودتر او را به مقصودش برسانید. شما با این روش نا امیدی کودک را کم میکنید و آرامش را به او بر می‌گردانید.
۵- کنترل عصبانیت در کودکان : بگذارید کودک گریه کند!
در صورتی که کودک به دلیل ایجاد حساسیت به موضوعی اصرار دارد گریه کند با اینکه مشاهده این امر ممکن است برای والدین یا پرستار کودک دردناک باشد اما کودک را متوقف نکنید. گریه کردن سبب ترشح هورمون استرس در بدن می‌شود و کودک بعد از اتمام گریه حال بهتری پیدا خواهد کرد.
۶- معذرت خواهی کرد از کودک عصبانی !
در صورتی که والدین کودک و یا پرستار کودک در برخورد با کودک کنترل خود را از دست بدهند و با عصبانیت برخورد کنند، لازم است از او عذرخواهی کنند.من متأسفم نباید عصبانی می‌شدم.عذر می‌خوام نباید با این شدت واکنش نشون می‌دادم .در این صورت شما به کودک آموزش هم داده اید که اشتباه از هر کسی ممکن است سر بزند و عذر خواهی کردن اصلاً چیز بدی نیست.
۷- لزوم حفظ تحکم در برخورد با پرخاشگری کودکان
کودک باید بداند که والدین یا پرستار کودک در صورتی که عذرخواهی می‌کنند به معنای عقب نشینی از تصمیمات شان نیست .اگر کودک خواهان چیزی است که نباید به او داده شود، از موضع خود عقب نشینی نکنید، نه باید همیشه به معنای محکم بودن بر مواضع خود باشد.
۸- پیشنهاد دادن به کودکان گزینه همیشه خوب
در مواقعی که کودک خشمگین است و اصرار به پرخاشگری دارد پرستار کودک یا والدین کودک با پیشنهاد مواردی که مورد علاقه کودک هستند می‌توانند او را آرام کنند.این پیشنهاد‌ها می‌تواند شامل غذا، بازی یا فعالیت‌های مورد علاقه کودک باشند این یک روش توجه و برگرداندن احساس اعتماد به نفس به کودکان است چیزی که در این لحظات به آن احتیاج دارد .
سخن آخر
نباید اجازه داد پرخاشگری و خشونت در کودک تثبیت شود و به‌صورت عادت درآید. اگر کودک متوجه شود با این روش می‌تواند موفق شود، هرگز زیر بار خیرخواهی و حرف دیگران نمی‌رود. در نتیجه همیشه و در همه حال برای رسیدن به خواسته‌هایش از ابزار پرخاشگری استفاده می‌کند. برای تعدیل و از بین بردن پرخاشگری در کودکان میتوانید با یک روانشناس کاردرست مشورت نمایید.