افزایش وزن باعث شده تا فشار زیادی به زانو وارد شود و از طرفی با ورزش نکردن و آپارتمان نشینی به مرور عضلات تنبل شده و در نتیجه این عوامل سبب می‌شوند، تا آرتروز ایجاد شود. میزان شیوع ازنظر آماری مشخص نیست، آن چیزی که ما در برخوردها مشاهده می‌کنیم، نشانگر شیوع بالای ساییدگی زانو ست، که به عواملی مانند مشکلات تغذیه‌ای از دوران کودکی، افزایش وزن و چاقی بیش از حد، ورزش نکردن و نداشتن تحرک مناسب است.
نخوردن شیر مادر، کمبود کلسیم و ویتامینD سبب کج شدن پاها می‌شود، که به مرور این امر در ساییدگی زانو موثر است. از طرفی کودکان در سنین 5 سال به بالا تمایل زیادی به خوردن فست‌فودها و غذاهای چاق‌کننده پیدا می‌کنند، که اضافه وزن هم مشکل‌ساز است. زندگی آپارتمان‌نشینی و مشغله زیاد کاری از دلایلی است که معمولا جامعه را از ورزش کردن غافل می‌کند و به مرور عضلات تنبل شده و در نهایت به زانو فشار می‌آید، که به سمت آرتروز پیش می‌رویم.
صافی کف پا به زانو فشار وارد می‌کند و در زانو ایجاد درد می‌کند، اما سبب بروز آرتروز نمی‌شود. پیشگیری بهترین راهکار جلوگیری از آرتروز است. ایجاد سروصدا در مفاصل، داشتن درد و تورم در مفصل از علائم آرتروز هست و همینطور انحراف پیش‌رونده در پا از جمله مواردی است که باید روی آن حساس بود و ازنظر تخصصی آن را پیگیری کرد.
مشکلات زانو در دو گروه تقسیم بندی می‌شود: آسیب‌های حاد مفصل زانو (حوادث ترافیک - ورزش) و آسیب‌های مزمن مفصل زانو که به مرور زمان و با بالا رفتن سن بروز می‌کند. آمار دقیقی از بیماران مبتلا به مشکلات مفصل زانو در کشور وجود ندارد، اما به نظر می‌رسد که مشکلات زانو در سنین پایین‌تر نیز شیوع یافته است. از 70 سالگی به بعد، افراد نیاز به تعویض مفصل زانو پیدا می‌کنند، اما در ایران در دهه 50 و 60 عمر به دلیل رعایت نکردن اصول بهداشتی، بسیاری از افراد نیاز به تعویض مفصل زانو دارند.
آرتروز از شایع‌ترین بیماری‌های مفصل زانو
کمبود ویتامین D باعث کجی و ناهنجاری های مفصل زانو و قسمت تحتانی بدن می شود. همچنین اضافه وزن و چاقی نیز از مواردی است که به مفصل زانو آسیب جدی می‌رساند. اصولا مفصل زانو از ۷۰ سالگی به بعد تعویض می‌شود، متاسفانه مواردی از تعویض مفصل زانو در سنین ۴۵ تا ۵۵ سال در کشور مشاهده می‌شود، که به خاطر عدم رعایت اصول بهداشتی مفصل زانو و وزن زیاد است.
آرتروز از شایع‌ترین بیماری‌هایی است که مفصل زانو را درگیر می‌کند. وزن، کار زیاد و همچنین کمبود ویتامین D سبب آسیب به مفصل زانو شده و بیماری آرتروز را تشدید می‌کند، لذا جهت پیشگیری از این مشکلات باید به موقع اقدام کرد.
هدف ما، حفظ مفصل است!
حفظ مفصل از مباحث مهم رشته جراحی زانو محسوب می‌شود. حفظ مفصل بیشتر مربوط به غضروف مفصلی است. در این رابطه با یکی از انجمن‌هایی که فعال در این زمینه است، به نام انجمن غضروف هندوستان به نام ایندین کتیلیج سوسایتی همکاری داریم. این انجمن شعار حفظ مفصل را سرلوحه خود قرار داده است. اساس فکری این شعار، چه به عنوان پیشگیری و چه به عنوان درمان برای جلوگیری از معلولیت و از کارافتادگی زودرس آحاد جامعه است. تبلیغات گسترده و آموزش‌های وسیع در سطح ملی برای حفظ مفصل به خصوص مفصل هایی که تحمل وزن بدن را برعهده دارند، مانند مفصل زانو، مچ پا و هیپ، به کارگرفته شود، تا بهداشت جسمانی، فیزیکی و بهداشت کار در این رابطه مورد نظر قرار بگیرد.
فردی که وزنش از حد طبیعی بالاتر است، بهداشت جسمانی‌اش مورد تهدید است. هنگامی که حین انتخاب شغل، موازین علمی کار مورد نظر قرار نگرفته و اجرا نشود، یعنی محیط بهداشت کارش برای حفظ مفصل مناسب نیست. چنانچه رباط ای‌سی‌ال یا مینیسک آسیب ببیند و به موقع درمان نشود، بازهم شعار حفظ مفصل مورد تهدید قرار می‌گیرد. به همین مناسبت، در رابطه با پیگیری این شعار، باید هم آحاد جامعه را مطلع کنیم، این اطلاع‌رسانی و پیشگیری، از مخارج سنگین گذاشتن پروتز در سنین پایین می‌کاهد.
همچنین با آموزش صحیح و اجرای موازین دقیق برای جراحی ای‌سی‌ال و درمان مینیسک‌ها که بیشتر به ترمیم مینیسک برمی‌گردد. اینها به جلوگیری از آسیب به غضروف کمک می‌کند. وقتی از آسیب غضروف پیشگیری شود، آرتروز زودرس کاهش پیدا می‌کند و پیشگیری از آسیب زودرس به حفظ مفصل می‌انجامد. حفظ مفصل باعث زندگی فعال روزانه برای فرد شده و به‌تبع آن بیماری‌های قلبی، دیابت، وزن اضافی و فشارخون و غیره، کاهش پیدا می‌کند. در نتیجه وقتی مردم سالم می‌شوند، از مخارج سنگین در تمام ابعاد کاسته می‌شود.»
بار سنگین هزینه‌ها، از تعرفه‌های ارتوپدی کاسته است
در تهیه و تدارک تجهیزات و وسایل درمانی ارتوپدی مشکلی وجود نداشته و شاید اندکی ضعف مدیریتی وجود داشته باشد. اما آنچه که حائز اهمیت است، این است که به علت سوانح ترافیکی و غیرترافیکی مساله پیشگیری اهمیت ندارد و نیاز به تجهیزات، بیمارستان و تخت‌های اورژانس بیشتر است. این نیاز مخارج را افزایش می‌دهد. چنانچه بخواهیم با استانداردهای بین‌المللی بیماران را درمان کنیم، مخارج بیشتر هم می‌شود. این مخارج بار زیادی روی دوش دولت می‌گذارد. با افزایش این بار، هزینه‌ها از توان پوشش دولتی خارج شده و مسئولان و بیمه ها از تعرفه ارتوپدی کم می‌کنند، تا هزینه این خدمات جبران شود
زانوی پرانتزی در ایران شیوع بیشتری دارد
زانوی پرانتزی ژنتیکی است. حالت پرانتزی بودن پاها در بسیاری ازکودکان شایع است. دومین گروهی که مبتلا به عارضه زانوی پرانتزی می‌شوند، افرادی هستند که به آرتروز مبتلا می‌شوند. در این افراد فاصله بین دو استخوان ازبین رفته و موجب بدشکلی در استخوان پا می‌شود، گاهی به مرور زمان با پوک شدن استخوان‌ها زانو شکل پرانتزی به خود می‌گیرند.
وضعیت زانوی پرانتزی در ایران نسبت به کشورهای پیشرفته‌تر، بدتر است. چرا که وقتی بیماران آرتروز می‌گیرد، به موقع نزد پزشک نمی‌روند و بدشکلی استخوان پا و حالت پرانتزی به مرور وضعیت شدیدتری پیدا می‌کند. البته به‌جز ایران در کشورهایی مانند هند و پاکستان، هم زانوی پرانتزی شیوع دارد و دلیل آن هم شاید ژنتیک خاص در این مناطق باشد.
کمبود ویتامین دی و کلسیم در ایرانیان سبب بدشکلی‌های استخوانی می‌شود
عامل زانوی پرانتزی در ایران، یکی تغذیه و دیگری طرز نشستن ناصحیح است. این عارضه در زنان به دلیل پوکی استخوان شیوع بیشتری دارد. به دلیل ژنتیک، تغذیه نامناسب و نرسیدن نور آفتاب به پوست سطح بدن آنها، کمبود ویتامین دی می‌تواند، استخوان‌های آنها را پوک کرده و به مرور بدشکل کند. علاوه بر ویتامین دی، کمبود کلسیم در ایرانیان سبب بدشکلی‌های استخوانی می‌شود.
وقتی کودک با اختلال زانوی پرانتزی به دنیا می‌آید، به مرور تا سنین هشت سالگی، اصلاح می‌شود، اما چنانچه این عارضه باقی بماند، شدت بیشتری پیدا کرده و روی نخاع، مچ پا و مفاصل لگن بیمار تاثیر می‌گذارد. وقتی روی نخاع تاثیر بگذارد، اعصاب تحت فشار بوده و کمردرد به سراغ بیمار می‌آید. از جمله درمان‌ها پیشگیری و اصلاح نقص در سنین پایین است. اما درمان‌های جراحی و تغذیه‌ای هم وجود دارد و بسته به نوع بیمار و شدت آن متفاوت است. اگر زانوی پرانتزی تاحدی پیشرفت کند که آرتروزشدید، زانو را ازبین برده باشد، به جز تعویض مفصل زانو راهی نمی‌ماند.
کمبود ویتامین D در نوزادان تازه متولد شده، سبب زانوی پرانتزی می‌شود. اما در بزرگسالان به پوکی استخوان منجر می‌شود، که پوکی استخوان به نوبه خود به ایجاد زانوی پرانتزی کمک می‌کند. میزان مراجعه برای درمان زانوی پرانتزی در آمریکا کمتر از پنج درصد است. در ایران آرتروز زانو مخصوصا در زنان بالای 60 سال، شیوع زیادی دارد، بسیاری از بیماران به دلیل ترس از درمان و جراحی به دنبال درمان نیستند، همین موضوع باعث می‌شود، به مرور شدت عارضه وخیم‌تر شود و امکان تعویض مفصل هم ازبین برود.