حرکت گام به گام و نظارت بر فعالیت‌های کودکان در فضای مجازی می تواند وظیفه‌ای چالش برانگیز محسوب شود. این مساله زمانی که کودکان و نوجوانان دارای رایانه شخصی، تلفن همراه هوشمند، تبلت و یا کنسول‌های بازی‌های ویدئویی هستند، شرایط جدی‌تری نیز به خود می گیرد. با این وجود، استفاده از اینترنت در کنار کودکان می تواند به تجربه‌ای لذت بخش هم برای شما و هم برای آنها مبدل شود.
وب سایت‌های دوست داشتنی بسیاری در اینترنت وجود دارند که ارائه خدمات به افراد نوپایی که برای نخستین بار جستجو و کاوش در دنیای پهناور اینترنت آغاز کرده‌اند را در دستور کار خود قرار داده‌اند. استفاده از این خدمات می تواند فرصت‌های آموزشی مفیدی را برای کودکان فراهم کند. در نظر گرفتن ایمنی کودکان در فضای مجازی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بوده و از این طریق والدین می توانند در بهترین موقعیت ممکن هدایت دقیق و مسئولانه فرزندان خود در فضای مجازی را بر عهده بگیرند.
از این رو، آگاهی و شناخت از خطرات موجود در این زمینه و برنامه ریزی مناسب پیش از فراهم کردن دسترسی به اینترنت برای کودکان از اهمیت ویژه‌ای در دنیای امروز که شاهد آهنگ سریع پیشرفت فناوری است، برخوردار می شود. در ادامه این مطلب گزیده‌ای از خطرات و همچنین اقدام‌های لازم برای حضور ایمن کودکان در فضای مجازی را بیان می کنیم.
خطرات
در فضای مجازی، امکان برقراری تماس‌های نامناسب کودکان با افرادی که ممکن است قصد سوء استفاده، بهره برداری و یا تجاوز به حریم خصوصی آنها را داشته باشند، وجود دارد.
در فضای مجازی، امکان بروز رفتارهای نامناسب کودکان به واسطه تاثیرپذیری از شیوه‌های برخورد آنلاین دیگران مانند ارائه اطلاعات شخصی در مکان‌هایی که افراد بسیار زیادی به آنها دسترسی خواهند داشت، وجود دارد. بر همین اساس، امکان تبدیل شدن کودکان و نوجوانان به عامل و یا هدف "زورگیری سایبری*" وجود دارد.
در فضای مجازی، امکان دسترسی به محتوای نامناسب مانند فیلم‌ها، تصاویر، مطالب و نوشته‌های غیر اخلاقی، نژادپرستانه، خشونت آمیز و دیگر موارد مضر و خطرناک یکی دیگر از مواردی است که کودکان و نوجوانان را به شدت در معرض تهدید قرار می دهد.
در فضای مجازی، امکان تجارت گرایی که شامل بازاریابی و تبلیغات گسترده با محوریت کودکان می شود، وجود دارد.
در فضای مجازی، امکان دسترسی کودکان به اطلاعات شخصی والدین و یا افراد دیگر که روی رایانه آنها ذخیره شده‌اند، وجود دارد.
در فضای مجازی، استفاده بی دقت و یا ناآگاهانه کودکان می تواند احتمال آلودگی رایانه و یا دستگاه‌های دیگر به ویروس‌ها و بدافزارها را افزایش دهد.
ایمن نگه داشتن کودکان در فضای آنلاین
روش‌های مختلفی برای ایمن نگه داشتن کودکان هنگام حضور آنها در فضای مجازی وجود دارد. بی تردید، یکی از موثرترین روش‌ها در این زمینه آموزش آنها از سنین پایین و آشنایی و افزایش آگاهی کودکان درباره خطراتی است که امکان مواجه شدن با آنها در فضای مجازی وجود دارد.
همچنین، کودکان باید چگونگی شناسایی این تهدیدها و خطرات و اقدام‌های ضروری برای مقابله با آنها را فرا بگیرند. منابع آموزشی مناسبی برای والدین، معلمان و حتی خود کودکان وجود دارند که ابعاد مختلف ایمنی کودکان در فضای آنلاین را پوشش می دهند.
در ادامه برخی از اقدام‌های مثبتی که می توان مورد بهره برداری قرار داد را معرفی می کنیم. به یاد داشته باشید که این عوامل با افزایش سن کودکان تغییر کرده و به طور مرتب باید مورد بازبینی و توجه قرار بگیرند.
- برای آموزش و افزایش آگاهی کودکان درباره فضای مجازی می توانید مجموعه‌ای از قوانین پیرامون استفاده از اینترنت، ایمیل و پیام‌های مختلف را تنظیم کنید. کودکان باید مسئولیت پذیری در قبال اقدام‌هایی که انجام می دهند را فرا گرفته و حس قضاوت و داوری را در خود بهبود ببخشند.
- باید کودکان نسبت به این مساله آگاه کنید که مخاطبان آنلاین آنها در فضای مجازی لزوما همان افرادی نیستند که بیان می کنند. به عنوان مثال فردی که بیکار است می تواند خود را مهندسی با درآمد بالا توصیف کند.
- محرمانه نگه داشتن اطلاعات و جزئیات شخصی در فضای مجازی و عدم دسترسی عمومی به آنها، اقدام دیگری است که باید به کودکان پیش و در زمان استفاده از اینترنت آموزش داده شود.
- هنگامی که کودکان فهرست آنلاینی را تکمیل می کند باید اطمینان حاصل کنید که از آدرس ایمیل خانوادگی که برای آنها در نظر گرفته شده است، استفاده می کنند.
- کودکان هرگز نباید بدون نظارت فردی بالغ با فرد یا افرادی که در دنیای مجازی ارتباط داشته‌اند، در دنیای واقعی نیز ملاقات داشته باشند.
- ارتباط نزدیکی با کودکتان برقرار کرده و با افزایش حس اطمینان در وی، این امکان را فراهم کنید تا درباره نگرانی‌های خود پیرامون مکالمات، پیام‌ها و یا رفتارهایی که در فضای مجازی داشته است، صحبت کند. کودکان را تشویق کنید تا تجربه حضور خود در اینترنت را با شما به اشتراک گذاشته و آن را به یک تجربه خانوادگی مبدل کنند.
- از کودکان بخواهید تا هر گونه زورگویی‌های سایبری را به سرعت و از طریق گفت و گوی حضوری و یا تلفنی به شما اطلاع دهند.
- از تنظیمات کنترل والدین در مرورگرها، موتورهای جستجو و بسته‌های امنیت اینترنتی برای حضور ایمن کودکان در فضای مجازی استفاده کنید.
- در صورت امکان، از نرم افزارهای ویژه کنترل والدین استفاده کنید.
- هرزنامه‌ها و پاپ آپ‌های ناشناس و متفرقه را مسدود کنید.
- امکان دسترسی تنها از طریق یک رایانه خانوادگی که در اتاقی مشترک قرار دارد را برای نظارت هرچه بهتر بر فعالیت‌های اینترنتی کودکان فراهم کنید.
- همواره در نزدیکی کودکانی که در فضای مجازی هستند، حضور داشته باشید.
- در صورت امکان از یک صفحه اصلی اینترنتی کودک‌پسند در تنظیمات مرورگر خود استفاده کنید.
- با زبان رایج در اتاق‌های گفت و گو آشنا شده و برای آگاهی هرچه بیشتر با عملکرد آنها یک حساب کاربری در وب سایت یا نرم افزارهای خدمات دهنده آنها ایجاد کنید.
- یک حساب ایمیل خانوادگی ایجاد کنید تا در صورت نیاز به ثبت نام در برخی وب سایت‌ها و یا رقابت‌های آنلاین، کودکان از آن استفاده کنند.
- اطمینان حاصل کنید که فرزاندان به حساب‌های کاربری شما دسترسی نداشته تا از پیامدهای منفی مانند حذف کردن و یا جابجا شدن غیر منتظره و ناخودآگاه اطلاعاتان توسط کودکان جلوگیری کنید.
- نسبت به محدود کردن دسترسی کودکان به حساب‌های کارت‌های اعتباری یا اطلاعات بانکی اطمینان حاصل کنید. همچنین از عدم دسترسی آنها به فروشگاه‌های آنلاین و یا وب سایت‌های دیگری که جزئیات و اطلاعات شما در آنها ذخیره شده‌اند اطمینان حاصل کنید.
- در مدت زمان استفاده از رایانه برای کودکان و این که چه زمانی در طول روز باید مورد استفاده قرار بگیرد، محدودیت‌هایی را قائل شوید.
* زورگیری سایبری (Cyber Bullying) شامل استفاده از رسانه‌های الکترونیک به ویژه تلفن همراه و اینترنت برای ارعاب، تهدید یا ناراحت کردن فردی دیگر می شود.