مهمترین نقشی که والدین در تربیت کودکان خود میتوانند، ایفا نمایند پرورش توانایی خلاقیت در آنها است.
خلاقیت در پرورش کودکان عامل بلامنازع کلیه پیشرفتهای بشری است. بسیاری از اندیشمندان معتقدند خلاقیت و سلامت روح و روان در کودکان همراه و همگام هم هستند. مهمترین عامل ایجاد خلاقیت در کودکان انگیزه است. استعداد، ویژگیهای شخصیتی، مهارت، به والدین و اطرافیان کودک نشان میدهد که کودک چه کاری میتواند انجام دهد ولی انگیزه به کودک نشان میدهد که چه کاری انجام خواهد داد. آنچه مهم است پرورش خلاقیت در کودکان انطباق انگیزهها با استعداد و مهارتهای کودکان است و پرورش انگیزه و مهارت در خلاقیت بسیار کارساز است.
تمام کودکان میتوانند خلاق باشند و این والدین کودک میباشند که باید بهترین راه استفاده از انرژی خلاق را به کودک خود نشان دهند و بیاموزند. در محیط اجتماعی کودکان چه در منزل و چه در مدرسه، تربیت روحیه خلاق در کودکان بسیار حایز اهمیت است. این که مراحل فرآیند خلاقیت در کودکان چگونه سپری میشود و اهمیت انگیزه خلاقیت در کودکان چیست، از جمله ویژگیهای مهم و مسایل اساسی رشد و پرورش کودک است. خلاقیت در کودکان دارای دو ویژگی میباشد که با داشتن این دو ضابطه میتوان به نمود خلاقیت در کودکان پی برد.
الف- کار خلاق در کودک با کارهایی که کودک قبلاً انجام داده و تمام چیزهایی که قبلا دیده یا شنیده متفاوت باشد.
ب- دوم آنکه فقط نباید متفاوت باشد بلکه باید صحیح بوده و در جهت رسیدن به یک هدف مفید باشد. به طریقی که برای کودک جذاب یا معنی دار باشد، در واقع علامت خلاقیت در اعمال و رفتار کودکان تازگی و مناسب بودن آن کار میباشد در تشریح این دو معیار، مفهوم تازگی آن کاملاً ساده است. رفتار کودک نمیتواند فقط تقلید یا گزارش چیزی که قبلاً دیده است باشد یعنی در محدوده رفتاری کودک باید تا حد زیادی تازه باشد. به منظور قضاوت درباره تازگی کار کودک، والدین او بهترین قاضی میباشند. بسیار مناسب بوده پر دردسرتر است این واژه به منظور رد کردن رفتارهایی که صرفا عجیب هستند مورد استفاده قرار میگیرد اما این مفهوم بیثبات است و نباید به آن خیلی تکیه کرد.
خلاقیت کودکان در هر زمینهای که باشد به سه چیز بستگی دارد.
1- مهارت در همان زمینه
2- مهارتهای کار و تفکر خلاق
3- انگیزه ذاتی
بعضی از عناصر خلاقیت فطری میباشد، بعضی به یادگیری و تجربه بستگی دارد و بعضی به محیط اجتماعی مربوط میشود. بزرگترین کمک والدین به کودکانشان در پرورش خلاقیت، کمک به آنها در یافتن و گسترش نقطه تلاقی خلاقیت میباشد. یعنی جایی که استعدادها، مهارتها و علایق آنها به یکدیگر متصل میشوند. آنچه مهم است بدانیم، استقلال در تصمیمگیری کودکان است که منجر به انگیزه میگردد. برای آنکه خلاقیت در کودکان پویا و زنده بماند، باید به کودکان آزادی زیادی بدهید و به آنها به عنوان یک فرد احترام بگذارید. از نظر عاطفی در حد اعتدال به کودکان نزدیک شوید و بر روی ارزشهای اخلاقی نه قوانین خاص تاکید نمایید. لازم است والدین بدانند که از طریق عوامل زیر میتوانند خلاقیت را در کودک خود برانگیزند. دادن آزادی، احترام، اعتدال در محبت و روابط عاطفی، اعتقاد به ارزشها، نه وضع قوانین رنگا رنگ البته، قدردانی از خلاقیت از جمله عوامل تقویت کننده خلاقیت در کودکان است. در این میان، والدین میتوانند با ترغیب کودکان خود به انجام فعالیتهای متنوع آنان را یاری دهند تا عمیقترین علایق خود را کشف نمایند. کودکان معمولاً بدون دخالت والدین سعی مینمایند فعالیتهای خود را تدبیر نمایند و تدبیر خود ساخته در کار کودک قطعاً خلاقیت او را به همراه دارد. والدین کودک خلاق نسبت به برخورد خود با کودکانشان دارای شیوهها و روشهای گوناگون میباشند.
*والدین کودک خلاق برای عقاید و ابراز افکار کودکان خود احترام قایل میباشند.
*والدین کودک خلاق از کاوش و سوال کودک خود خسته نمیشوند و اجازه کنجکاوی به او میدهند.
*والدین کودک خلاق به او اجازه میدهند بسیاری از تصمیمات را خودش اتخاذ کند.
*والدین کودکان خلاق از نظر فکری بسیار کمک حال کودکانشان میباشند. همراه کودکانشان با دقت به دنیا نظر میافکنند و درباره آن با کودک صحبت مینمایند. البته به شیوه ای بسیار ظریف و ماهرانه با یک عدم توافق مسالمتآمیز با آنها به بحث میپردازند.
نشانه های کودک خلاق
کودکان خلاق اغلب بسیار با نشاط و پر سر و صدا میباشند و در بازی میآموزند چگونه مبارزه کنند و قویترین علایق خود را کشف مینمایند. تحقیقات گوناگون نشان داده است که میان بازی گرایی و ایجاد خلاقیت در کودکان رابطه معنی داری وجود دارد. کودکانی که زمانی را صرف بازی کردهاند اگر بلافاصله کاری را انجام دهند، بسیار خلاقتر از کودکانی عمل مینمایند که مستقیماً به یک کار مشغول میباشند. بهترین و موثرترین روش خلاق نمودن کودکان قطعاً اینگونه خواهد بود که هم کودکان را راهنمایی نمایید و هم به آنها اختیار دهید تا مطابق علاقه و انگیزه خود از فعالیتهای آموزشی درون یک ساختار منظم و با هدف بهره جویند.