می گویند صرع ترس ندارد، بیماری‌ای که به‌دلیل تخلیه الکتریکی غیرطبیعی در سلولهای قشر مغز به‌وجود می آید و میتواند باعث اختلالهای ناگهانی، گذرا و متناوب در سلولهای مغز شود و علایم متنوعی مانند اختلال هوشیاری، علایم حرکتی، علایم حسی و حتی علایم روانی گذرا ایجاد کند.
در این مطلب درباره این بیماری صحبت کرده ایم. آمار شیوع این بیماری، بدون در نظر گرفتن آمار 4 درصدی تب و تشنج کودکان 6 ماهه تا 5 ساله، بین نیم تا 2 درصد از جمعیت عمومی است.
شما دقیقا به چه نوع تشنجی صرع می‌گویید؟
صرع انواع گوناگون و علایم بسیار متنوعی دارد که در میان آنها چند نوع صرع معروف‌تر هستند؛ مثلا یک نوع صرع، «صرع بزرگ» نام دارد که در اثر تخلیه الکتریکی ناگهانی و همزمان در هر دو نیمکره مغز به وجود میآید و باعث بیهوشی کامل بیمار می‌شود. به همین دلیل در این نوع صرع احتمال افتادن، ضربه به سر، گاز گرفتن زبان و خروج کف از دهان زیاد است.
«ماتزدگی» نیز نوع دیگری از صرع است که معمولا در سنین مدرسه رخ میدهد و به‌صورت خیرگی و ماتزدگی دیده می‌شود. در این نوع صرع، کودک ممکن است حدود چند ثانیه اتفاق‌‌هایی که می‌افتد، به یاد نیاورد اما بیهوش نمیشود.
انواع صرعها و تشنجهای دیگری هم وجود دارند که علایم روانی ایجاد میکنند؛ مثل احساس غربت در مکانهای آشنا یا احساس غریبگی با آشنایان و برعکس، احساس آشنایی با افراد غریبه، توهم بینایی یا دیدن اجسامی که وجود ندارند، کوچک‌تر یا بزرگ‌تر دیدن اشیاء و... علایم صرعهای حرکتی هم شامل یک حرکت گذرا و ناگهانی در یک سمت بدن به صورت حرکات پرشی یا جهشی در یک اندام یا حتی پرش‌گذرای لب است.
آیا بعد از اتمام حمله میتوان به بیمار غذا یا نوشیدنی داد؟
معمولا بعد از حمله صرع، بیمار خواب آلود، گیج و منگ است و اگر تشنج عمومی کرده باشد، درد شدیدی در اندامها و فشردگی و کوفتگی در بدن احساس می‌کند و بیشتر تمایل دارد بخوابد بنابراین بهتر است موادقندی یا غذایی نخورد اما بعد از بیدار شدن از خواب، میتواند مایعات بنوشد. بیماران مبتلا به صرع بعد از حمله باید از خوردن غذاهای سنگین خودداری کنند زیرا ممکن دچار استفراغ شوند و مایعات حاصل از برگشت غذا، وارد ریه شان شود.
چه توصیه ای به مادر کودکان مبتلا به صرع دارید؟
اگر کودک در سن مدرسه باشد، حتما باید معلم و مربیان مدرسه از آن اطلاع داشته باشند تا در صورت بروز حمله، اقدام‌های لازم را انجام دهند. اگر کودک در سن پایینتری قرار دارد و دچار تب و تشنج می‌شود، حتما باید در منزل دیازپام باشد زیرا گاهی چکاندن آمپول دیازپام داخل مقعد کودک یا خنک کردن و پاشویه کردن وی، از شروع حمله تشنج جلوگیری می‌کند. مادران باید بدانند یکبار تشنج صدمه ای به کودک نمیزند اما اگر تکرار شد، باید کودک را به بیمارستان برسانند.
آیا بیماران مبتلا به صرع میتوانند ازدواج کنند و بچه دار شوند؟
بله، فقط باید قبل از ازدواج فرد مقابل را از بیماری خود آگاه کنند تا در آینده دچار مشکل نشوند. همچنین خانمهای مصروعی که قصد بارداری دارند، باید قبل از باردار شدن به متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنند و مشاوره بگیرند. قطعا مصرف دارو در دوران بارداری نیاز است ولی برخی داروها به جنین صدمه میزنند بنابراین باید با داروهای دیگری جایگزین شوند.
درمان بیماری صرع چگونه است؟
درمانش دارویی و البته طولانی مدت است و بیمار باید حداقل 2 تا 4 سال بعد از آخرین تشنج، دارو مصرف کند. این داروها با توجه به تغییرات نوار مغز و بهبود آن، به‌تدریج و طی 6 ماه تا یک سال کم و در نهایت قطع می‌شود. حتما باید عوارض دارو به اطلاع بیماران برسد و معاینه و آزمایشهای دوره ای انجام شود. نکته مهم اینکه بیمار باید به موقع داروهایش را مصرف کند و خودسرانه مصرف دارو را قطع نکند. قطع خودسرانه دارو شایع‌ترین علت صرع پایدار است.
چگونه می‌توانیم احتمال بروز حمله‌های صرع را کم کنیم؟
داشتن شیوه زندگی سالم، یعنی داشتن خواب منظم، نداشتن بیدار خوابی های متعدد طی شب، مصرف نکردن دخانیات و الکل، پیشگیری از ابتلا به یبوست و سایر مشکلات گوارشی، خوردن صبحانه و پیشگیری از گرسنگی، قرار نگرفتن در مکانهای پر سر و صدا، با صدای موسیقی بلند یا در معرض نورهای شدید و متناوب حاصل از مانیتور، رقص نور و... از عوامل موثر در بهبود وضع بیماران مبتلا به صرع است.
آنها فقط با نظر و مشورت با پزشک خود مجازند رانندگی کنند. یکی از باورهای غیرمنطقی در مورد بیماری صرع این است که مصرف غذاهایی با طبع سرد مثل خیار، هندوانه، گیلاس و ... باعث بروز تشنج می‌شود، در حالی‌که از نظر علمی، رژیم غذایی خاصی که باعث ایجاد بیماری صرع یا تشنج شود یا رژیمی که بتواند از بروز این بیماری جلوگیری کند، وجود ندارد.
کمک‌های اولیه در صرع
1. نترسید! فقط خونسردی خود را حفظ کنید و مراقب باشید بیمار حین حرکات شدیدی که دارد، به جایی نخورد یا از بلندی سقوط نکند.
2. او را به پهلو بخوابانید و راه تنفسی اش را باز نگه‌دارید. یعنی اگر در دهان او جسم خارجی مثل دندان مصنوعی، بقایای استفراغ، آدامس، لقمه غذا و... وجود دارد، به سرعت آن را خارج کنید تا باعث خفگی نشود.
3. اگر یقه لباس محکم بسته شده، آن را شل کنید تا بیمار تنفس بهتری داشته باشد.
4. دستتان را داخل دهان او نبرید زیرا عضلات فک بسیار قوی هستند و در صورت قفل شدن دهان، ممکن است آسیب شدیدی به دستهایتان وارد شود.
5. برخی افراد برای اینکه دندانها به هم قفل نشوند و بیمار احیانا زبانش را گاز نگیرد، چوب، قاشق یا هر وسیله ای که دم دستشان باشد، داخل دهان بیمار می گذارند اما این کار خطرناک است و ممکن است باعث آسیب بیشتر بیمار شود.
6. اصلا مانع حرکات شدید بیمار نشوید و اجازه بدهید تشنج تمام شود.
7. معمولا تشنج کسی را نمیکشد و معمولا بعد از 5 تا 10 دقیقه تمام می‌شود و به اقدام خاص دیگری نیاز نیست، مگر اینکه تعداد حمله ها زیاد باشد و بیش از نیم ساعت طول بکشد یا در فواصل بین حمله ها، فرد هوشیاری خود را به دست نیاورد. در این صورت باید حتما اورژانس را خبر کرد ولی برای فردی که سابقه تشنج دارد و فقط یکبار آن هم کوتاه مدت تشنج می‌کند، به اقدام خاصی نیاز نیست.