کوکساکي ويروس ها، زير گروه بزرگي از انتروويروس ها هستند که بر حسب قدرت بيماري زايي به دو گروه A , B تقسيم شده و انواع مختلفي از بيماري ها در انسان مانند مننژيت آسپتيک ، بيماري تنفسي و بيماري تب دار نامشخص را ايجاد مي کنند.
آنژين تب خالي ، بيماري دست ، پا و دهان و التهاب ملتحمه چشم هموراژيک حاد توسط برخي از سروتيپ هاي کوکساکي ويروس گروه A ايجاد مي شود. پريکارديت و بيماري هاي ژنراليزه در کودکان توسط برخي از کوکساکي ويروس هاي گروه B ايجاد مي شود. علاوه بر اين، بعضي از سروتيپ هاي گروه Aو Bمي توانند مننگوانسفاليت و فلج توليد کنند،اما فلج توليد شده کامل نيست و قابل برگشت مي باشد.
ويروس هاي کوکساکي گروه B، شايع ترين عوامل بيماري هاي قلبی در انسان شناخته شده اند. کوکساکي ويروس ها، خاصيت بيماري زايي بيشتري نسبت به اکوويروس ها دارند. برخي انتروويروس هايي که به تازگي شناخته شده اند، خواصي مشابه با کوکساکي ويروس ها دارند.
ويروس عامل بيماري را مي توان در مراحل اوليه عفونت طبيعي انسان از خون جدا کرد. اين ويروس در اوائل عفونت، به مدت چند روز در گلو ، و در مدفوع به مدت 5 تا 6 هفته بعد از آلودگي، يافت مي شود. راه سرايت اين ويروس به انتروويروس هاي ديگر شبيه است.
دوره کمون عفونت با کوکساکي ويروس ها حدود 2 تا 9 روز است. علائم باليني در عفونت هاي مختلف ناشي از اين ويروس ها، متفاوت بوده و ممکن است به صورت بيماري هاي متمايز زير ظاهرشود. اين بيماري ها ممکن است از بيماري تب دار خفيف تا بيماري سيستم اعصاب مرکزي، قلب و دستگاه تنفس ، پوست متغير باشند.
به طور مثال چند مورد از آنها را توضیح می دهیم:
• آنژين تب خالي :
التهاب شديد گلو همراه با تب است که توسط گروههاي خاصي از کوکساکي ويروس هاي گروه Aايجاد مي شود. برخلاف اسمش ، هيچگونه ارتباطي با هرپس ويروسها ندارد و با شروع ناگهاني تب و گلو درد شناسايي مي گردد. گلو معمولا پرخون بوده و زگيلهاي مجزاي خاصي بر روي چينهاي مخاطي دو طرف گلو، کام ، زبان کوچک، لوزه ها يا زبان ديده مي شود. اين بيماري خودبه خود بهبود مي يابد و در خردسالان شايع تر است.
• مننژيت آسپتيک :
توسط تمام تيپهاي کوکساکي ويروس هاي گروه B و به وسيله کوکساکي ويروس هاي A7 و A9 ايجاد مي شود. علائم اوليه بيماري شامل تب، بي قراري، سردرد، تهوع و درد در ناحيه شکم مي باشد. اين بيماري گاهي اوقات به طرف ضعف عضلاني خفيف پيشرفت ميکند که ممکن است با پوليوميليت اشتباه شود. بيماران با فلج ناقص غير پوليوويروس تقريبا هميشه به طور کامل بهبود می يابند.
• پلورودين :
توسط کوکساکي ويروس هاي گروه B ايجاد مي شود. اين بيماري با تب و درد ناگهاني در عضله قفسه سينه شروع مي شود و گاهي با بي قراري ، سردرد و بي اشتهايي همراه مي باشد. درد ناحيه سينه ممکن است در يک يا هر دو پهلو به صورت موضعي وجود داشته باشد که با حرکت کردن ، شدت مي يابد و دو روز تا دو هفته ادامه دارد. تقريبا در نيمي از موارد، درد در ناحيه شکم، حس مي شود و کودکان اغلب از درد شکم شکايت دارند. اين بيماري خود به خود بهبود مي يابد و بهبودي کامل است. اگرچه عود بيماري شايع مي باشد.
• بيماري دست و پا و دهان:
به صورت ضايعاتي در حلق و دهان و راش وزيکولار در کف دست و پا مشخص مي شود که گاهي به بازوها و ساق پا انتشار مي يابد. اين زگیل ها بدون آنکه پوسته پوسته شوند بهبود مي يابند و از اين نظر با زگیل هاي هرپس و پاکس ويروس ها متفاوتند. اين بيماري بويژه با کوکساکي ويروس A16در ارتباط است. ويروس عامل بيماري نه فقط از مدفوع و ترشحات گلو بلکه از مايع زگیلی نيز به دست مي آيد. اين بيماري نبايد با بيماري پا و دهان در چهارپايان که به وسيله يک پيکورناويروس ايجاد مي شود اشتباه شود. زيرا ويروس چهارپايان، انسان را آلوده نمي کند.
• ميوکارديت:
بيماري شديدي است که با التهاب حاد قلب يا غشاء هاي پوششي آن همراه است. کوکساکي ويروس هاي گروه B عامل بيماري شديد ميوکارد در بزرگسالان و کودکان مي باشند. بيماري قلبي در حدود 5 درصد از تمام عفونتهاي داراي علائم باليني ناشي از کوکساکي ويروس ها، را تشکيل مي دهد. عفونت حاصل از نوزادان گاهي کشنده بوده و در هر سني ممکن است موجب آسيب هميشگي قلب شود. عفونتهاي پايدار ويروس عضله قلب ممکن است رخ داده که موجب التهاب مزمن مي شود. انتروويروس ها عامل حدود 15 تا 20 درصد از عفونتهاي دستگاه تنفس، مخصوصا در تابستان و پائيز هستند. بعضي از کوکساکي ويروس ها همراه با سرماخوردگي معمولي و بيماري هاي تب دار نامشخص ديده شده اند.
• بيماري عمومي در نوزادان:
بيماري فوق العاده شديدي است که در آن ، عفونت ويروسي به طور همزمان چندين عضو از بدن شامل قلب ، کبد ، مغز را گرفتار مي سازد. اين بيماري ممکن است به سرعت بيمار را بکشد و يا اين که بيمار کاملا بهبود مي يابد. اين بيماري توسط کوکساکي ويروس هاي گروه Bايجاد مي شود. در موارد شديد بيماري ، ميوکارديت يا پري کارديت در طي 8 روز اول زندگي رخ مي دهد و گاهي قبل از اين علائم، دوره کوتاه مدتي از اسهال و بي اشتهايي وجود دارد. اين بيماري گاهي از راه جفت منتقل مي شود. اگرچه دستگاه گوارش اولين مکان تکثير انتروويروس ها است، ولي اين ويروس ها بيماري خاصي در آن ايجاد نمي کنند. برخي گروههاي خاص کوکساکي Aدر اسهال کودکان ديده شده اند، ولي علت آن شناخته نشده است.
تشخیص کوکساکي ويروس ها :
آنتي بادي نوتراليزان در اوائل دوره عفونت ظاهر مي شوند. اين آنتي بادي ها براي ويروس عفوني ، اختصاصي بوده و سالها باقي مي ماند. آنتي بادي سرم را مي توان مشاهده نمود و تيتر آن را توسط روش ايمونوفلورانس با استفاده از کشت سلولي آلوده در روي لامل تعيين کرد.
پیشگیری:
در انواع بیماری های ایجاد شده توسط کوکساکي ويروس ها عدم رعایت بهداشت به خصوص بهداشت فردی باعث ایجاد بیماری شده است،پس با رعایت بهداشت در تمام موارد می توان از ورود کوکساکي ويروس به بدن جلوگیری کرد در ضمن از ارتباط با فاضلاب و آب های آلوده شدیدا امتناع نمود.
درمان :
در حال حاضر ، هيچ گونه واکسني يا داروي ضد ويروسي جهت پيشگيري يا درمان بيماري هاي ايجاد شده توسط کوکساکي ويروس ها وجود ندارند.